Sefa Kaplan

(d. 1 Şubat 1956 / ö. -)
Gazeteci, romancı, araştırmacı, şair, biyografi yazarı
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Çorum’da doğmuştur. İlk ve orta öğrenimini Samsun, Urfa, Konya ve Ankara’da; lisans eğitimini Gazi Eğitim Enstitüsü Türkçe Eğitimi Anabilim Dalında tamamlamıştır. Aynı yıl, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın hocalık yaptığı kürsüde asistan olabilmek amacıyla İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümüne kaydolmuş ancak bu bölümü tamamlamadan son sınıfta ayrılmıştır. Bu süreçte öğretmenlik yapan Kaplan; okulu bırakmasının ardından öğretmenliği de bırakmış ve 1984 yılında gazeteciliğe başlamıştır. Aktüel dergisinde yazdığı bir yazı dolayısıyla mahkûm olduğu için 1995'te Londra’da gitmiş, beş yıl sonra (2000) Türkiye'ye geri dönerek gazeteciliğe devam etmiştir. Uzun süre Hürriyet'te çalışmış; burada kültür, sanat, siyaset gibi alanlara dair yazılar yayımlamış; kitap tanıtımları yapmış, dosya editörlükleri üstlenmiştir. Kaplan, 2016'dan itibaren T24'ün kültür sanat portalı K24'te sanat ve edebiyat konulu yazılar yazmayı sürdürmüştür.

Şiirlerinin yanında yazdığı diğer eserlerinde gazeteci kimliğinin getirisi olarak siyasi liderlerin biyografilerini, ülke gündeminin önemli satır başlarını anlattı. Yazar, hayatını İstanbul'da sürdürmektedir.

İlk şiiri 1978 yılında Türk Edebiyatı dergisinde yayımlanmıştır. 1980 Kuşağı şiirinin geleneği önemsediğine dair genel kanının aksine Sefa Kaplan, 1980 Kuşağı’nın geleneğin birikimine eğildiği, ondan yararlanma yoluna gittiği, kimi şairlerin de geleneği poetikasının merkezine aldığı düşünce ve tespitlerinin aksini söyleyerek aykırı duruş sergileyen bir şairdir: “Maalesef, günün şairi; vahiy geleneğini, Batının putlarına peşkeş çektiğini zannederek yeni bir güç elde etmeyi umarken, başını ‘anti-şiir sloganlarının’ taşlarına vurmaktadır. Üstelik bu durumu; çarpıcı zaaflarını gizleyerek yansıttığını umduğu halde, ortalığa dökülmekte ve ‘şiir /okurunu’ (nitelikli okur elbette) bir defa daha hayal kırıklığına uğratmaktadır. Neden derseniz, şair, kendisine bu kimliği veren geleneğin ısrarla dışında kalmak ve farkına varmamak istemekte ve bu itibarla yazdıkları karşılık bulamamaktadır. Bu durum ise onu –yani şairi– benmerkezciliğin yine gelenekte karşılıksız olan sokaklarına itmekte ve Batılı bencilliğin iptidai eteklerinde dolaştırmaktadır”
(Asiltürk, 2013: 84). Şairin bu bakış açısı, onun şiirlerindeki konu ve izleklerde kendisini bireye ve topluma doğru açılan bir eleştiri olarak da gösterir. Eleştirilenin karşısınaysa tabii olarak bize, geleneğe, özümüze ait olanı koyar. Böylece, kuru slogancı ve bir fikrin taklitçisi olmayan şair, söz konusu bakışını şiirlerinde poetikasının fikrî yanı olarak ortaya koyar.

İnsan Bir Yalnızlıktır adlı kitabıyla 1990 yılında “Behçet Necatigil Şiir Ödülü”nü de alan Sefa Kaplan, geçmiş şiirin bilgisine ve zihniyetine oldukça hâkimdir. Ancak şair, bunun kendi şiirine yansımasını modernle harmanlayarak sağlar. Sürekli bir yenilik peşindedir. Bunu gerek “öz” gerek “dil” ve “biçim” boyutlarında örneklendirir. Onda birçok şaire göre farklı olan taraf, geleneği duyumsayışını sezgici yanıyla açık etmesidir. Onun sezgici yanı, en çok da anlamı öteleyerek duygu ve duyumsamayı öne çıkardığı, okurla şiirde verdiği anlamın ötesinde bir iletişim yolu seçme eğilimi gösterdiği yerlerde kendini gösterir. Bu nitelik, şairle okur arasında samimi ve sağlam bir bağ kurar. Zira bu bağın bir ucu buradayken diğer ucu, eski şiire, önceye ve ustalara uzanır. Burada bilinçle sezgi ve duygulanım buluşur. Sefa Kaplan da Osman Hakan A., ve V. B. Bayrıl gibi Yahya Kemal / Ahmet Haşim, Ahmet Muhip Dıranas, Asaf Hâlet Çelebi, Behçet Necatigil, Hilmi Yavuz çizgisinde durur. Saf şiir anlayışının cumhuriyetin ilk dönemlerindeki bu takipçilerinden etkilenmesi, kullandığı dili de etkilemiş kendi çağdaş okuruyla belli noktalarda ayrılıklar yaşamasına sebep olmuştur. Ek olarak Bâki Asiltürk, Sefa Kaplan’ın “bir yandan Attilâ İlhan, bir yandan da Necatigil ve Hilmi Yavuz üzerinden kendine mal ettiği geleneksel söylemi dönüştürme iddiasında ol(duğunu)” (Asiltürk, 2013: 311) söyler. Nitekim şairin, bu söylemi gerçekten dönüştürdüğü ve özgünlüğünü daha çok da bu noktada elde ettiği görülür.

Sefa Kaplan, hüznü yaşayan ve yazan bir şairdir. Onun şiirlerindeki konu ve izlekler, şair-bireyin süzgecinden geçerek şiire dâhil olur. Hayat, bütün genişliğini onun kendi perspektifinden alır. Bu yüzden ağırlıklı olarak bireyin dünyası işlenir. Tabii sosyal konular da vardır ama bunlar da bireyin bakışıyla yorumlanır, şekillenir, görünürlük kazanır. Ancak bunlar, şairin basit bir değerlendirmeyle “bireyci” sayılmasını gerektirmez. “Mistik ve materyalist deneyimlerden uzak şiiri daha çok can yankısı niteliğindedir. Onun şiirlerinden tedirgin bir ruhun sonu gelmez çığlıkları yükselir” (Özcan, 2011: 27-36). Kaplan, hüznü geniş bir perspektifte, herkesin hüznü olarak duyar ama münzevi bir şairdir.
Sürgün Sevdaları’nda daha çok aşk, hatıra, hatırlama, çocukluk, geçmişe özlem, ölüm düşüncesi, hüzün, tedirginlik, durağanlaşan-tekdüze hayat, sevda, modern hayat/çağ eleştirisi, yalnızlık, fakirlik-yoksulluk ve zenginlik-lüks hayat çatışması gibi konu, tema ve izlekler işlenir. Daha çok bireyin dünyasına yönelik bu konu ve izleklerle beraber kitabın sonlarına doğru kimi şiirlerden anlaşıldığına göre, şairin sosyal-siyasal durumlara da kayıtsız kalmadığı görülür. Kaplan’ın üzerinde en çok durduğu konulardan biri aşktır. Ancak aşk, daima acı ve hüzünle beraber gelir. Çoğu zaman, geçmiş düşüncesi de bu acıyı katlar. Şiirlerinde sürekli yaşanmış ama memnun olunmamış o geçmişte kalan "an"a bir dönüş isteği göze çarpar. Yarım kalan, tamamlanmamış bir yaşantının özlemini duyar. Bu yüzden şiirlerinin oturduğu yapı olumsuz bir dünya görüşü üzerine kuruludur.

Gazeteci kimliğiyle yazdığı diğer eserlerine bakıldığında şiirlerinde böylesi kapalı bir anlatımı tercih etmesi, onun türlerin anlatım gücüne ne ölçüde önem verdiğini de gösterir niteliktedir. Şiirleri kadar yaptığı ve yayımladığı araştırmalarla tanınmış, edebiyat ve bilim ortamlarında adından söz ettirmeyi başarmış bir şahsiyettir. Siyasi liderlerin ve önemli edebiyat adamlarının biyografilerini yazarken kullandığı üsluplar arasındaki fark da göze çarpmaktadır. Siyaset adamlarını anlattığı eserlerinde daha bilimsel ve belgesel anlatı yoğunluktayken (Mehmet Ağar, Recep Tayyip Erdoğan); yazar ve şairlerin hayatını kaleme aldığı eserlerinde ise (Geç Kalan Adam Ahmet Hamdi Tanpınar, Geleceği Elinden Alınan Adam Oğuz Atay) şair kimliğinin etkisi altında kullandığı dilde de farklılıklar görülmektedir.

Kaynakça

Asiltürk, Baki (2013). Türk Şiirinde 1980 Kuşağı. İstanbul: YKY.

Işık, İhsan (2007). Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi C.5. Ankara: Elvan Yayınları. 1953-1954.

(2010). "Kaplan, Sefa". Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi C.II. İstanbul: YKY. 576.

http://gencdergisi.com/5048-ciddiye-alinmasi-gereken-bir-sair-sefa-kaplan.html [erişim tarihi: 26.12.2019]

Metin Celâl (2014). Sefa Kaplan'dan Tanpınar'ın yaşam öyküsü: "Geç Kalan Adam" Cumhuriyet Kitap. http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/kitap/33261/Sefa_Kaplan_dan_Tanpinar_in_yasam_o.ykusu___Gec_Kalan_Adam_.html [erişim tarihi: 26.12.2019]

https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/715842 [erişim tarihi: 26.12.2019]

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DEVRİM ÖZBEK
Yayın Tarihi: 30.12.2019
Güncelleme Tarihi: 07.10.2021

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Sürgün SevdalarıBirlik / Ankara1984Şiir
Terörün Soldurduğu YıllarBeyan / İstanbul1988Araştırma
İnsan Bir YalnızlıktırBebekus'un Kitapları / İstanbul1990Şiir
Tarih Tereddütten İbarettirEndülüs / İstanbul1990Araştırma
Seferberlik ŞiirleriAnadolu Sanat / İstanbul1994Şiir
'disconnectus erectus' 2+1Altıkırkbeş / İstanbul1995Şiir
Yahya Kemal Beyatlı - SeçmelerYKY / İstanbul1995Diğer
Kemal Derviş, Bir 'Kurtarıcı' ÖyküsüMetis / İstanbul2001Araştırma
İyi Okuma - Sürdürülebilir Bir Eleştiri Teorisi Üzerine Pratik MetinlerGendaş / İstanbul2002Eleştiri
Derviş'in Siyaseti Siyasetin Derviş'iMetis / İstanbul2002Araştırma
Hürriyet GazeteciliğiHürriyet / İstanbul2003Derleme
Öyküler Seni SöylerOğlak / İstanbul2003Hikâye
Mecusi ŞiirleriAltıkırkbeş Yayınları / İstanbul2004Şiir
90. Yılında Ermeni Trajedisi 1915'te Ne Oldu?Hürriyet / İstanbul2005Araştırma
Batılı Gezginlerin Gözüyle İstanbulİBB Kültür A.Ş. Yayınları / İstanbul2006Derleme
Olaylar ve İnsanlarla Dolu Bir Ömür: Hasan Pulur KitabıTürkiye İş Bankası Kültür Yayınları / İstanbul2006Röportaj
Recep Tayyip ErdoğanDoğan Kitap / İstanbul2007Biyografi
Mehmet AğarDoğan Kitap / İstanbul2007Biyografi
Türk Yazarlarının Gözüyle Dünya KentleriİBB Kültür A.Ş. Yayınları / İstanbul2009Derleme
Bir Bilim Adamının Hikâyesi: Celâl Şengör KitabıTürkiye İş Bankası Kültür Yayınları / İstanbul2010Röportaj
Geç Kalan Adam Ahmet Hamdi TanpınarDoğan Kitap / İstanbul2013Biyografi
Açık ve Gizli Oturumlarda Lozan TartışmalarıDoğan Kitap / İstanbul2013İnceleme
Geleceği Elinden Alınan Adam - Oğuz AtayDoğan Kitap / İstanbul2014Biyografi
Sevda SürgünleriDoğan Kitap / İstanbul2014Roman
İntihar ŞiirleriAltıkırkbeş Yayınları / İstanbul2016Antoloji
Küçük Karşılaşmaları Katlanılır Kılma SözlüğüDedalus / İstanbul2016Diğer
Gözleri Görmeyen İki Adam - Cemil Meriç, Jorge Luis BorgesEverest / İstanbul2016Biyografi

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Mustafa Ulusoyd. 01 Mart 1965 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2TESLİM ABDAL, Mehmedd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Süreyya Eryaşard. 1939 - ö. 27 Ekim 2017Doğum YeriGörüntüle
4ESEDİ ZİYARETİd. 1956 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5KEREM BEKİROĞLU NAMAZOVd. 1956 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Ayhan Gülsoyd. 1956 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Mehmet Çekmegild. 1921 - ö. 25 Temmuz 2004MeslekGörüntüle
8Altay Martıd. 28 Şubat 1963 - ö. 05 Aralık 2017MeslekGörüntüle
9M.Akil Koyuncud. 1886 - ö. 8 Mart 1977MeslekGörüntüle
10A. Ali Urald. 9 Mart 1959 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11Burhan Oğuzd. 1 Mart 1919 - ö. 17 Şubat 2008Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12Adnan Güld. 19 Aralık 1959 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13Metin Kapland. 1954 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
14Sefa Fersald. 1960 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
15Ercan Kapland. 1985 - ö. ?Madde AdıGörüntüle