Madde Detay

Asıl adı Mustafa’dır. Şiirlerinde Mustafa Rûmî, Mustafa, Kemter Mustafa, Rûmî, Şeyh Mustafa mahlaslarını kullanmıştır (Abdulkadiroğlu vd. 1998: VIII). Halvetiyye’nin Şabaniyye kolunun Nasuhiyye-Çerkeşiyye silsilesi şeyhlerinden olan ve 1785-1843 yılları arasında yaşamış olan Geredeli Aziz lakabıyla tanınan Halil Efendi’nin oğludur. Aile, “Geredeliler” olarak bilinmektedir (Abdulkadiroğlu vd. 1998: III). Hakkında fazla bilgi yoktur. Babasına intisab ettiği; ancak onun vefat etmesi sebebiyle seyr ü sülûkunu tamamlayamadığı, bilahare babasının manevi işaretiyle bir zata bağlandığı anlaşılmaktadır (Abdulkadiroğlu vd. 1998: 148). Bu kişi büyük ihtimalle İstanbullu Şeyh Emin Efendi’dir. Hilafet almasını müteakiben babasının yerine postnişin olmuştur (Abdulkadiroğlu vd. 1998: X). Pek çok mutasavvıf gibi zaman zaman yanlış anlaşılan ve bu sebeple sıkıntılar çeken şair, bu durumu zamandan şikâyet bağlamında dışa vurmuştur. Hatta hakiki dost bulamadığından afyonu dost edindiğini ifade etmektedir (Abdulkadiroğlu vd. 1998: 24). Bu sebeple bazı kişiler tarafından “afyon ile gam-nâk yüzü kara” olarak suçlanmıştır (Abdulkadiroğlu vd. 1998: 29). Kabri, Gerede’de Şeyh Halil Efendi (Seviller) camiinde babasının türbesindedir (Abdulkadiroğlu vd. 1998: VII).

Bilinen yegâne eseri Divân’ı olup tek nüshadır. Bu Divân, Abdulkerim Abdulkadiroğlu ve Mustafa Tatçı tarafından ortaklaşa olarak neşredilmiştir (Abdulkadiroğlu vd. 1998: 1-178) . Divân’ında aruz ve hece vezinlerini müştereken kullanan Mustafa Rûmî’nin şiirlerinde, yer yer vezin aksamalarına rastlanmaktadır. Ancak şairin, Anadolu’nun bir ilçesinde yetiştiği dikkate alındığında oldukça başarılı olduğu söylenmelidir. Mahallî ağız özellikleri de gösteren manzumeleri, tasavvufi niteliktedir. Divân’ı incelendiğinde Âşık Yunus, Niyazî-i Mısrî, Fuzûlî, İbrahim Hakk Erzurumî, Gaybî ve Ömerü’l-Fuâdî’ye nazireler yazdığı, bu şairleri iyi bildiği anlaşılmaktadır (Abdulkadiroğlu vd. 1998: VIII, X). Anadolu sahası mutasavvıfların hemen hepsinde görülen vahdet-i vücûd anlayışına sahip olma ve buna bağlı olarak mevcudatı Hakk’ın tecellisi görme, Mustafa Rûmî’de de vardır. Ayrıca Melameti neşveye sahip olduğu anlaşılmaktadır. Hz. Hasan, Hz. Hüseyin, Ehl-i beyt ve On iki İmam’a bağlılığını Divân’ının çeşitli yerlerinde dile getiren şair, Ehl-i sünnetten ve Hanefi mezhebinden olduğunu da belirtme gereğini duymuştur. Divân’ında Allah’ı zikir ve bu bağlamda tevhid zikrinin önemi, günahlardan ve dünyadan yüz çevirme, pirâna bağlılık ve hürmet, mürşide intisab etmenin lüzumu, hakiki aşkın mahiyeti ve aşkın hâlleri, seyr ü sülûkun menzilleri, halvetin gerekliliği, rabıta, harflerin sırrı gibi konular ele alınmaktadır. Zahit tipinin olumsuz nitelikleri, özellikle gönül yıkması hususu vurgulanmaktadır. Vahdet, kesret, halvet, celvet, fâni, baki, kabz, bast, taklid, tahkik, fark, cem‘, nur, zulmet gibi zıt kavramlar başta olmak üzere; pir, pir-i mugân, saki, gönül, meyhane, dem, cam, şarab, mir’at, bezm, cemâl, ‘uruc, ikrar, can, Hakke’l-yakîn, zülf , rü’yet, şuhud, cem’-i cem‘ gibi diğer tasavvufi terimleri de yerinde kullandığı görülmektedir. Ayrıca yazdığı bazı tarih manzumeleri babası Şeyh Halil Efendi, onun tekke ve türbesi ile diğer bazı şeyhler hakkında bilgiler içermektedir.

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (1991). Halvetîlik’in Şa‘bâniyye Kolu Şeyh Şa‘bân-ı Velî ve Külliyesi. Ankara: Anıl Matbaa ve Ciltevi.

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim, Mustafa Tatcı (hzl.) (1998). Mustafa Rûmî Efendi (Şeyh-Geredeli) Dîvân. Ankara: Anıl Matbaa ve Ciltevi.

Gazel

​Yâ İlâhî ne ‘aceb sûret-i beşar rüchân olur

Görünen a’lâ vü ednâ zâtına bürhân olur

‘Iyd-ı ekberdir cemâlin ru’yeti ‘âşıklara

Feyz-i la‘l-i leblerin âb-ı hayât u cân olur

Etme inkâr sûret-i pâkizeyi ey zâhidâ

Ahsen-i takvîmi inkâr eyleyen şeytân olur

Gel oku ‘ilm-i vücûdu sen de anla nefsini

Kim ki nefsin bildi adı kuk iken Gufrân olur

Mustafa Rûmî hakîkatdan haber tut özüne

Sırrı ifşâ etme zirâ fâş eden butlân olur

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim, Mustafa Tatcı (hzl.) (1998). Mustafa Rûmî Efendi (Şeyh-Geredeli) Dîvân. Ankara: Anıl Matbaa ve Ciltevi. 41.

Gazel

Gezerler halk-ı ‘âlem içre dâim

Kimine gül olur kimine hârdır

Ederler sûk-ı ‘aşkda satı-bâzâr

Alır cânân verir cânları zerdir

İçmişler ezelde mey-i vahdetden

Sözü efsâne olur çün hoş sırdır

Görünür sûret-i zâhirde abdâl

‘Âlem-i sîretde lâkin hünkârdır

Görüp zâhirde hâlin etme inkâr

Yakar seni zirâ dilleri pür-nârdır

Vahdet ehli gezer kesretde dâim

Sanasın Mustafâ halk içre mârdır

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim, Mustafa Tatcı (hzl.) (1998). Mustafa Rûmî Efendi (Şeyh-Geredeli) Dîvân. Ankara: Anıl Matbaa ve Ciltevi. 45-46.