Madde Detay

Bağdat civarında Süleymaniye'nin ilçelerinden Dâru'l-İlm adlı bir kasabada doğdu. Asıl adı Hacı Mehmed Re'fet Efendi'dir. Medrese öğrenimi gördü. 1837'de İstanbul'a geldi. 1848 yılında Sultan Bayezid Camii yakınından bulunan Rüşdiye Mektebi'nde Farsça hocalığına atandı. Diğer rüşdiyelerde de Farsça okuttu. Hacca gidip geldi. Muhtelif medreselerde müderrislik yaptı. Ölüm tarihi ve yeri de bilinmemekle beraber İstanbul'da vefat ettiği tahmin edilmektedir. Ancak Dîvânçe'si sağlığında 1872 yılında basıldığına göre bu tarihten sonraki bir zamanda vefat etmiş olmalıdır. Türkçe ve Farsça şiirlerine örnekler Son Asır Türk Şairleri ve Fatîn Tezkiresi'ndedir.

31 sayfadan ibaret olan bu Dîvânçe'si, "Mecmû'a-i Eş'âr-ı Re'fet" adıyla basılmıştır. Dîvânçe'de 11'i Farsça 25'i Türkçe 36 gazel, Ziyâ Paşa'nın Terkib-i Bend'ine nazire olarak yazılan 12 bendlik bir terkib-i bend, 5 şarkı, 3 rubai, 3 kıt'a yer almaktadır.

İbnü'l-Emin'e göre şiirleri garip ve acayip kelimelerle ve şivelerle doludur. İbnü'l-Emin, "insan bu türlü garip şiveler ve kelimeler ile şiir diye ortaya konulan lafları dinledikçe "Böyle bir şîve-i agreble şiir söylenmez / Söylenirse dilini hayye sokar insânın" şeklinde ağır bir değerlendirme yapmaktadır (1988: 1396). Fatîn de "Tabî'at-ı şi'riyyeye mazhar bir şâ'ir-i sâhib-hüner olup henüz şîve-i zebân-ı Türkiyyeyi kemâ-yenbagî tahsîl edememiş olduğundan Türkçe eş'ârı kalîl ve ender görülmüştür." diyerek hem övüp hem de ince ince eleştirmektedir (1271: 100).

Fatîn Dâvud (1271). Hâtimetü'l‑Eş‘âr. İstanbul.

İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. III. İstanbul: Dergah Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri.  C.I. Ankara: Bizim Büro Yay.

Mehmed Süreyya (1311). Sicill-i Osmânî. C. II. İstanbul.

Şemseddîn Sâmî (1308). Kâmûsü'l‑A‘lâm. C. III. İstanbul.

Gazel

Ol kadar pür-neş'eyiz biz çeşm-i mest-i yârdan

Bezme gelmez duhter-i rez hâne-i hammârdan

Ben dilerdim hâlimi mahfîce arz etmek sana

Âh kim takrîre fursat yok begim agyârdan

Bezm-i işretde lebin bir bûse va'd etmiş bana

Sen ki şâhidsin kefîl ol dönmesün ikrârdan

Yûsuf-ı mısr-ı melâhatsın bu Ya'kûb-ı gamı

Külbe-i ahzânda şâd et devlet-i dîdârdan

Re'fet-i dîvâneyi zencîr-i zülfe bağla kim

Âfiyet me'mûl eder ol dîde-i bîmârdan

(İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. III. İstanbul: Dergâh Yay.)