Madde Detay
RÛMÎ, Mehmed Muhyiddîn Paşa
(d. ?/? - ö. 1306/1889)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Şiirlerinde Rûmî mahlasını kullanan şairin asıl adı Mehmed Muhyiddîn’dir. İzmir’de doğmuştur. Şairin doğum tarihi ve ailesiyle ilgili herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Rûmî 1260/1844 senesinde İstanbul’a gelerek tahsil görmüş ve 1266/1850’de Dâr-ı Şurâ-yı Askerî Tahrîrât Odası’na kâtip olarak girmiştir. Tahrîrât kâtibi olarak Anadolu Ordusu’yla göreve giden şair daha sonra İstanbul’a dönmüştür. Ergani madeni emanetinde, Urfa, Ergani, Mardin mutasarrıflıklarında ve Edirne maliye müfettişliğinde bulunmuş; Rumeli Beylerbeyi payesini de almıştır. Sağır olduğu söylenen Rûmî, 6 Ramazan 1306/ 6 Mayıs 1889’da vefat etmiştir. Mezarı Sultan Mahmûd Türbesi haziresindedir.
Şairin bilinen tek eseri Dîvân'ıdır. Alfabe sırasına göre düzenlenen divanın yarım kaldığı düşünülmektedir. Dîvân’da bir naat, üçü çeşitli şairlerle müşterek ve bir tanesi Fuzûlî’ye nazire altmış beş gazel, yedi kıt‘a, iki müfred, yedi tazmin ve bir tanesi yarım kalmış sekiz adet tarih düşürme kıt‘ası olmak üzere toplam seksen dört manzume yer alır. 19. yüzyılda şairlerin genellikle gazel türüne yöneldiği bilinmektedir. Yine bu yüzyılda müşterek şiir ve tarih kıt‘alarının sayısında artış olduğu gözlemlenir. Bu açıdan bakıldığında Rûmî Dîvân’ı tipik bir 19. yüzyıl divanı olarak nitelendirilebilir. Eserin bilinen tek nüshası Fatih Millet Kütüphanesi AEMNZ 187 numarada kayıtlıdır.
Rûmî, iç dünyasına yönelmiş, karamsar bir şairdir. Bununla birlikte döneminde yaşanan toplumsal değişiklik ve yeniliklere kayıtsız kaldığını söylemek doğru olmaz. Rûmî’nin, kimi şiirlerinde hürriyet, medeniyet, vatan sevgisi gibi 19. yüzyılda şiire yeni giren kavramları işlediği görülür. Klasik mazmunların dışına çıkmayan şairin bazı manzumelerinde hem ifade hem de mazmunlar bakımından tekrarların olduğu göze çarpar. Şair özellikle anlamla ilgili sanatlara ve mecazlara ağırlık verir. Rûmî’nin şiirlerinde kimi zaman klasik dönemin usta şairlerinden Fuzûlî ve Nedîm’in kimi zaman da Ziyâ Paşa ve Nâmık Kemâl’in izleri görülür. Rûmî’nin Dîvân’ında isim belirterek nazire yazdığı tek şair Fuzûlî’dir. Bazı şiirleri ise isim vermese de her bakımdan Fûzûlî’ye nazire olduklarını düşündürtecek niteliktedir. Mahmûd Nedîm Paşa ile yakın ilişkiler içinde olan Rûmî, ona nazireler yazmıştır; Paşa’nın da Rûmî’ye nazireler yazdığı bilinmektedir. Mahmûd Nedîm Paşa, Ziyâ Paşa ve Mevlevi bir şair olan Senîh Efendi’yle müşterek şiirleri olan Rûmî’nin yukarıda bahsedilen bütün bu şairlerden etkilenmiş olabileceği söylenebilir.
Kaynakça
Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Sicill-i Osmânî, Mehmed Süreyyâ. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
Çifçi, Ömer (hzl.) (t.y.). Fatîn Davud: Hâtimet’ül-Eş‘âr (Fatîn Tezkiresi). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219117/h/metin.pdf [erişim tarihi: 07.06.2013]
İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1969). Son Asır Türk Şairleri. C. 3. İstanbul: MEB Yay.
İpekten, Halûk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu ve Recep Toparlı (hzl.) (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.
İstanbul Kitaplıkları Türkçe Yazma Dîvânlar Kataloğu. (1947). C.4. İstanbul: MEB Yay.
Karateke, Hakan T. (hzl.) (1995). İşkodra Şairleri ve Ali Emirî’nin Diğer Eserleri. İstanbul: Enderun Kitabevi.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî - Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.
Taşkın, Gülşah (hzl.) (2003). İzmirli Rumi Efendi Divanı: İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
Taşkın, Gülşah (2008). “19. Yüzyıl Şairlerinden Rumî”. Sözden Yazıya: Boğaziçi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Lisansüstü Sempozyumu Kitabı. hzl. Zeynep Uysal, Pelin Aslan, Gülşah Taşkın, Esra Dicle. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi. 15-25.
Ünver, Niyazi (2007). “Rûmî”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C.7. Ankara: AKM Yay. 368.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DR. GÜLŞAH TAŞKINYayın Tarihi: 18.07.2013Güncelleme Tarihi: 01.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel (Ziyâ Paşa Merhûmla Müşterek)
Ziyâ: Yâra arz-ı hâlden ümmîd-i şefkatdir garaz
Rûmî: Hâsılı ol şâhdan lutf u mürüvvetdir garaz
Ziyâ: Zâhir olmuş nakş-ı hattı Mushaf-ı ruhsârda
Rûmî: Sûre-i Ve’l-Leylden san iki âyetdir garaz
Ziyâ: Sâkî-i meh-pâreyi bu gece bezme celbden
Rûmî: Gerdiş-i peymâne-i şevk u mahabbetdir garaz
Ziyâ: Tîg-i gamzen çâk çâk eyler dil-i bî-çâreyi
Rûmî: Şâne-i zülf-i dil-âvîze a‘lâmetdir garaz
Ziyâ: Şîve-i dil-dâra meftûn oldugumdan ey Ziyâ
Rûmî: Rûmî-i efgendeveş ol mehle ülfetdir garaz
Gazel
Erişdi gûş-ı câna ol zamân kim ey perî şânın
Perîşân etdi hayfâ gönlümü zülf-i perîşânın
Çekersen dâmenin benden girîbânım edip sad çâk
Bırakmam sahn-ı mahşerde elimden ceyb ü dâmânın
Cemâlin her tarafdan dîde-i cân kıldı nezzâre
Nice revzenler açdı sînem üzre tîg-i müjgânın
Kopar her sâ‘at içre bin kıyâmet çünki ey zâlim
Verir firdevs ü dûzahdan nişâne vasl u hicrânın
Ki bulmaz derdine dermân etibbâ-yı zamân Rûmî
Leb-i cânândan özge var mıdır âlemde dermanın
Gazel
Âdâb okudur ders-i acebdir medeniyyet
İnsâna reh-i bahs-i edebdir medeniyyet
İkmâl-i nekâyisle tamâm olmadı hâlâ
Te’sîs ü temekkünde ta‘abdır medeniyyet
İnsân yaşamaz hâl-i bedâvetde yek-â-yek
Cem‘iyyet-i efrâdı talebdir medeniyyet
Zannetme sakın kayd-ı alâyıkla esâret
Hürriyyet için başka şa‘abdır medeniyyet
Âmâde-i harb olsa da bin dürlü silâhla
Dünyâda yine sulha sebebdir medeniyyet
Ma‘den bulunur gerçi cibâl-i bedevîde
Masrafkede-i sîm ü zehebdir medeniyyet
Sûz-ı dil ile cây-ı ferah-nâkı makâm tut
Rûmî nagam-ı şevk [u] tarabdır medeniyyet
(Taşkın, Gülşah (hzl.)(2003). İzmirli Rumi Efendi Dîvânı: İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi. 126-127, 134, 111-112.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 18.07.2013Güncelleme Tarihi: 01.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel (Ziyâ Paşa Merhûmla Müşterek)
Ziyâ: Yâra arz-ı hâlden ümmîd-i şefkatdir garaz
Rûmî: Hâsılı ol şâhdan lutf u mürüvvetdir garaz
Ziyâ: Zâhir olmuş nakş-ı hattı Mushaf-ı ruhsârda
Rûmî: Sûre-i Ve’l-Leylden san iki âyetdir garaz
Ziyâ: Sâkî-i meh-pâreyi bu gece bezme celbden
Rûmî: Gerdiş-i peymâne-i şevk u mahabbetdir garaz
Ziyâ: Tîg-i gamzen çâk çâk eyler dil-i bî-çâreyi
Rûmî: Şâne-i zülf-i dil-âvîze a‘lâmetdir garaz
Ziyâ: Şîve-i dil-dâra meftûn oldugumdan ey Ziyâ
Rûmî: Rûmî-i efgendeveş ol mehle ülfetdir garaz
Gazel
Erişdi gûş-ı câna ol zamân kim ey perî şânın
Perîşân etdi hayfâ gönlümü zülf-i perîşânın
Çekersen dâmenin benden girîbânım edip sad çâk
Bırakmam sahn-ı mahşerde elimden ceyb ü dâmânın
Cemâlin her tarafdan dîde-i cân kıldı nezzâre
Nice revzenler açdı sînem üzre tîg-i müjgânın
Kopar her sâ‘at içre bin kıyâmet çünki ey zâlim
Verir firdevs ü dûzahdan nişâne vasl u hicrânın
Ki bulmaz derdine dermân etibbâ-yı zamân Rûmî
Leb-i cânândan özge var mıdır âlemde dermanın
Gazel
Âdâb okudur ders-i acebdir medeniyyet
İnsâna reh-i bahs-i edebdir medeniyyet
İkmâl-i nekâyisle tamâm olmadı hâlâ
Te’sîs ü temekkünde ta‘abdır medeniyyet
İnsân yaşamaz hâl-i bedâvetde yek-â-yek
Cem‘iyyet-i efrâdı talebdir medeniyyet
Zannetme sakın kayd-ı alâyıkla esâret
Hürriyyet için başka şa‘abdır medeniyyet
Âmâde-i harb olsa da bin dürlü silâhla
Dünyâda yine sulha sebebdir medeniyyet
Ma‘den bulunur gerçi cibâl-i bedevîde
Masrafkede-i sîm ü zehebdir medeniyyet
Sûz-ı dil ile cây-ı ferah-nâkı makâm tut
Rûmî nagam-ı şevk [u] tarabdır medeniyyet
(Taşkın, Gülşah (hzl.)(2003). İzmirli Rumi Efendi Dîvânı: İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi. 126-127, 134, 111-112.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 01.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel (Ziyâ Paşa Merhûmla Müşterek)
Ziyâ: Yâra arz-ı hâlden ümmîd-i şefkatdir garaz
Rûmî: Hâsılı ol şâhdan lutf u mürüvvetdir garaz
Ziyâ: Zâhir olmuş nakş-ı hattı Mushaf-ı ruhsârda
Rûmî: Sûre-i Ve’l-Leylden san iki âyetdir garaz
Ziyâ: Sâkî-i meh-pâreyi bu gece bezme celbden
Rûmî: Gerdiş-i peymâne-i şevk u mahabbetdir garaz
Ziyâ: Tîg-i gamzen çâk çâk eyler dil-i bî-çâreyi
Rûmî: Şâne-i zülf-i dil-âvîze a‘lâmetdir garaz
Ziyâ: Şîve-i dil-dâra meftûn oldugumdan ey Ziyâ
Rûmî: Rûmî-i efgendeveş ol mehle ülfetdir garaz
Gazel
Erişdi gûş-ı câna ol zamân kim ey perî şânın
Perîşân etdi hayfâ gönlümü zülf-i perîşânın
Çekersen dâmenin benden girîbânım edip sad çâk
Bırakmam sahn-ı mahşerde elimden ceyb ü dâmânın
Cemâlin her tarafdan dîde-i cân kıldı nezzâre
Nice revzenler açdı sînem üzre tîg-i müjgânın
Kopar her sâ‘at içre bin kıyâmet çünki ey zâlim
Verir firdevs ü dûzahdan nişâne vasl u hicrânın
Ki bulmaz derdine dermân etibbâ-yı zamân Rûmî
Leb-i cânândan özge var mıdır âlemde dermanın
Gazel
Âdâb okudur ders-i acebdir medeniyyet
İnsâna reh-i bahs-i edebdir medeniyyet
İkmâl-i nekâyisle tamâm olmadı hâlâ
Te’sîs ü temekkünde ta‘abdır medeniyyet
İnsân yaşamaz hâl-i bedâvetde yek-â-yek
Cem‘iyyet-i efrâdı talebdir medeniyyet
Zannetme sakın kayd-ı alâyıkla esâret
Hürriyyet için başka şa‘abdır medeniyyet
Âmâde-i harb olsa da bin dürlü silâhla
Dünyâda yine sulha sebebdir medeniyyet
Ma‘den bulunur gerçi cibâl-i bedevîde
Masrafkede-i sîm ü zehebdir medeniyyet
Sûz-ı dil ile cây-ı ferah-nâkı makâm tut
Rûmî nagam-ı şevk [u] tarabdır medeniyyet
(Taşkın, Gülşah (hzl.)(2003). İzmirli Rumi Efendi Dîvânı: İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi. 126-127, 134, 111-112.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Gazel (Ziyâ Paşa Merhûmla Müşterek)
Ziyâ: Yâra arz-ı hâlden ümmîd-i şefkatdir garaz
Rûmî: Hâsılı ol şâhdan lutf u mürüvvetdir garaz
Ziyâ: Zâhir olmuş nakş-ı hattı Mushaf-ı ruhsârda
Rûmî: Sûre-i Ve’l-Leylden san iki âyetdir garaz
Ziyâ: Sâkî-i meh-pâreyi bu gece bezme celbden
Rûmî: Gerdiş-i peymâne-i şevk u mahabbetdir garaz
Ziyâ: Tîg-i gamzen çâk çâk eyler dil-i bî-çâreyi
Rûmî: Şâne-i zülf-i dil-âvîze a‘lâmetdir garaz
Ziyâ: Şîve-i dil-dâra meftûn oldugumdan ey Ziyâ
Rûmî: Rûmî-i efgendeveş ol mehle ülfetdir garaz
Gazel
Erişdi gûş-ı câna ol zamân kim ey perî şânın
Perîşân etdi hayfâ gönlümü zülf-i perîşânın
Çekersen dâmenin benden girîbânım edip sad çâk
Bırakmam sahn-ı mahşerde elimden ceyb ü dâmânın
Cemâlin her tarafdan dîde-i cân kıldı nezzâre
Nice revzenler açdı sînem üzre tîg-i müjgânın
Kopar her sâ‘at içre bin kıyâmet çünki ey zâlim
Verir firdevs ü dûzahdan nişâne vasl u hicrânın
Ki bulmaz derdine dermân etibbâ-yı zamân Rûmî
Leb-i cânândan özge var mıdır âlemde dermanın
Gazel
Âdâb okudur ders-i acebdir medeniyyet
İnsâna reh-i bahs-i edebdir medeniyyet
İkmâl-i nekâyisle tamâm olmadı hâlâ
Te’sîs ü temekkünde ta‘abdır medeniyyet
İnsân yaşamaz hâl-i bedâvetde yek-â-yek
Cem‘iyyet-i efrâdı talebdir medeniyyet
Zannetme sakın kayd-ı alâyıkla esâret
Hürriyyet için başka şa‘abdır medeniyyet
Âmâde-i harb olsa da bin dürlü silâhla
Dünyâda yine sulha sebebdir medeniyyet
Ma‘den bulunur gerçi cibâl-i bedevîde
Masrafkede-i sîm ü zehebdir medeniyyet
Sûz-ı dil ile cây-ı ferah-nâkı makâm tut
Rûmî nagam-ı şevk [u] tarabdır medeniyyet
(Taşkın, Gülşah (hzl.)(2003). İzmirli Rumi Efendi Dîvânı: İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi. 126-127, 134, 111-112.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Müesser Yeniay | d. 15 Ekim 1983 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Osman Akınhay | d. 17 Temmuz 1960 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | Fatih Erdoğan | d. 23 Nisan 1954 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | Müesser Yeniay | d. 15 Ekim 1983 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | Osman Akınhay | d. 17 Temmuz 1960 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | Fatih Erdoğan | d. 23 Nisan 1954 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | Müesser Yeniay | d. 15 Ekim 1983 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | Osman Akınhay | d. 17 Temmuz 1960 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | Fatih Erdoğan | d. 23 Nisan 1954 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Müesser Yeniay | d. 15 Ekim 1983 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | Osman Akınhay | d. 17 Temmuz 1960 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | Fatih Erdoğan | d. 23 Nisan 1954 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | Müesser Yeniay | d. 15 Ekim 1983 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | Osman Akınhay | d. 17 Temmuz 1960 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Fatih Erdoğan | d. 23 Nisan 1954 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | Müesser Yeniay | d. 15 Ekim 1983 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | Osman Akınhay | d. 17 Temmuz 1960 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | Fatih Erdoğan | d. 23 Nisan 1954 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |