SEFİL NECMİ, Mehmet

(d. 1860 / ö. 1933)
âşık, çoban
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

1860'ta Tokat ilinin Artova ilçesinin Tuzla köyünde dünyaya gelmiştir. Asıl adı Mehmet olan halk ozanının anne adı Şerife, baba adı ise Recep'tir. Çok yoksul bir yaşam süren âşık, uzun yıllar Zile’nin köylerinde dolaşarak buralarda tanınmıştır. Boyunun kısa olmasından ötürü "Küçük Âşık" diye de bilinen âşık; sazı ile Zile ve Yozgat'ın köylerini dolaşmıştır. Yoksul ve düşkün bir hayat geçirdiği için kendisine Sefil Necmi de denilmiş, Zile yöresinden elde edilen bir mecmua ve cönkte ise mahalli söyleyişin etkisiyle Zefil Necmi mahlâsına da rastlanılmıştır. Bazı kaynaklarda okuma yazma bilmeyen ümmi bir âşık olduğu bildirilen Necmi’nin bazı kaynaklarda ise az da olsa eğitimli olduğu vurgulanmaktadır (Yardımcı ve İvgin 1988: 6). Âşık, yıllarca bugünkü adı Yalınyazı olan Maşat köyünde sığır çobanlığı yapmıştır. Tuzla köyünde evlenen ve iki çocuğu olan âşık, karısının ölümü üzerine Tokat’ın Tanyeli yeni adıyla Fecirgen köyüne göçmüş, orada yeniden evlenerek içgüveyi girmiştir. 1933'te bu köyde vefat etmiştir.

Hayatı yokluk ve yoksulluk için geçen Sefil Necmi’nin şiirlerine de bu durum yansır. Bunun yanı sıra doğduğu yerlerden ayrı olmanın verdiği ızdırap ve sıla özlemi de şiirlerinde dikkati çeker. Ayrıca Bektâşi kültürüne de çok hâkim olan âşık şiirlerinde de bu kültürün ögelerine yer verir. Yardımcı ve İvgin (1988: 6), Zileli Mehmet Efendi tarafından tutulan ve kendi ellerinde bulunan bir cöngün Sefil Necmi ile ilgili yerinde geçen “Necmi ismine Hazreti Pîr evlâtlarından Hürremi Veliuddin Efendi müsaade etmiştir.” ifadesi nedeniyle onun bir mürşide bağlı olduğunu, ancak bu mürşidin kim olduğunu tespit edemediklerini vurgularlar. Sefil Necmi şiirlerinde de bu mürşidin adına yer vermediği için mürşidinin kim olduğu bilinmemektedir. Sefil Necmi’nin Zile’de bulunan 555 sayfalık bir cönk ile Zile köylerinden bulunan iki mecmuada tespit edilenlerle birlikte toplamda 100 civarında şiiri tespit edilmiştir. Sefil Necmi ile ilgili bilgiler onu yakından tanıyan Âşık Çakır Kasım (Kasım Özfalay) tarafından 1988'de verilmiştir. Yine aynı tarihlerde Tokat’ın Zile ilçesinde yaşayan emekli öğretmen Hüseyin Evcimen de Âşık Sefil Necmi ile ilgili değerli bilgiler vermiştir. Kaya (1984), Âşık Sefil Necmi’nin şiirlerinin tekniğinin sağlam olduğunu, şiirlerinde kimi yerlerde kafiye hataları görülse de bunun cönkü yazan kişiden kaynaklandığını belirtmiştir. Kaya, devamla Sefil Necmi’nin kullandığı kelime hazinesi ve Alevî-Bektaşî kültürüne hâkimliğinin gayet iyi derecede olması, çoğu dizelerde gösterdiği başarı onun şiir tekniğinin güçlü olduğunun ve böyle birisinin basit kafiye hatalarına düşmeyeceğinin en büyük göstergesi olarak görür.

Âşık Sefil Necmi ile ilgili çok fazla çalışma bulunmamaktadır. Âşık Sefil Necmi üzerine yapılan çalışmalarda Mehmet Yardımcı’nın katkısı bulunmaktadır. Bu çalışmalar, 16. Yüzyıldan Günümüze İz Bırakan Zileli Şairler, Bilinmeyen Bir Halk Ozanı: Zefil Necmi, 16. Yüzyıldan Günümüze İz Bırakan Zileli Şairler,  Türk Halk Edebiyatı ve Folklorunda Yeni Görüşler'dir. Bunların haricinde Mehmet Yardımcı’nın Hayrettin İvgin ile yazdığı Zileli Âşık Zefil Necmi adlı bir de kitap bulunmaktadır. 2014'te ise Doğan Kaya tarafından Zile Kültür Dergisinde Zileli Sefil Necmi’nin Bilinmeyen Şiirleri adıyla yeni bir çalışma yapılmış, 18 şiiri daha Kaya tarafından tespit edilerek halk edebiyatı alanına kazandırılmıştır.

Kaynakça

Kaya, Doğan (2014). “Zileli Sefil Necmi’nin Bilinmeyen Şiirleri". Zile Kültür Dergisi. Zile. 76-79.

Yardımcı, Mehmet (1980). "Bilinmeyen Bir Halk Ozanı: Zefil Necmi". Türk Folkloru. 6: 1618.

Yardımcı, Mehmet (1985). Türk Halk Edebiyatı ve Folklorunda Yeni Görüşler. C. II. Hzl. Feyzi Halıcı. Ankara: Konya Kültür ve Turizm Derneği Yay. 

Yardımcı, Mehmet (2004). 16. Yüzyıldan Günümüze İz Bırakan Zileli Şairler. Zile: Zile Belediyesi Kültür Yay.


Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. AHMET ZEKİ GÜVEN
Yayın Tarihi: 20.09.2019
Güncelleme Tarihi: 11.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Marsel Garipovd. 1 Mayıs 1946 - ö. -Doğum YeriGörüntüle
2HALİL, Halil Topçud. 1965 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3MEMMED BAYRAMOVd. 1912 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4AYŞEd. 1860 - ö. 1910Doğum YılıGörüntüle
5HASİBE RAMAZANOĞLUd. 1860 - ö. 1949Doğum YılıGörüntüle
6BEKİR, Bekir Akkuşd. 1860-1861 - ö. 1939Doğum YılıGörüntüle
7Zakir Hadid. 1863 - ö. 1933Ölüm YılıGörüntüle
8Galiesgar Kamald. 6 Ocak 1879 - ö. 19 Haziran 1933Ölüm YılıGörüntüle
9İsak Fererad. 1877/1883 - ö. 7 Mart 1933Ölüm YılıGörüntüle
10AHMET TİRALİOĞLUd. 1912 - ö. ?MeslekGörüntüle
11YUNUS, Yunus Orald. 1910 - ö. ?MeslekGörüntüle
12OZAN ÇULSUZ, Ali Osman Karakuşd. 01.03.1977 - ö. ?MeslekGörüntüle
13FEVZİ/DELİBAŞ, Fevzi Delibaşd. 1949 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14POYRAZOĞLU, Ahmet Poyrazoğlud. 10.06.1951 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15DERYA, Derya Tosun Yılmazd. 1979 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16SEYYİD SEYFÎd. 1864 - ö. 1910Madde AdıGörüntüle
17GÜL BABA HALİMd. 1855/1856 - ö. 1908/1910Madde AdıGörüntüle
18FAKÎRÎd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle