Madde Detay

İstanbul doğumlu şairin asıl adı Mehmed olup, doğum tarihi ve babasının kimliği hakkında elde bir malumat bulunmamaktadır. İyi bir eğitim alan ve medrese tahsili gören Mehmed Çelebi’nin Farsça bildiği bu dille yazmış olduğu şiirlerden anlaşılmaktadır. Divan-ı hümayun katiplerindendir. Mısır, Bağdat ve Şam valilerinden bazılarının divan katipliğini yapmıştır. Bu valilerden biri de Ömer Paşa’dır. Kaynaklara göre Ömer Paşa’nın Bağdat valiliği sırasında Mehmed Çelebi onun yanında bulunmaktadır. Fakat Ömer Paşa 1088/1677, 1095/1684, 1098/1678 ve 1100/1689 tarihlerinde dört kez Bağdat valisi olmuştur, şairin ise bu valiliklerden hangisi zamanında Paşa’nın yanında bulunup divan katipliğini yaptığı kesinlik arzetmemektedir.

Kaynaklar Tayyibî Mehmed Çelebi’nin öldüğü tarihin 1090/1679 olduğu konusunda hem fikir iseler de ölüm yeri hakkında bilgi vermemektedirler.

Eserleri

Divan: Mürettep bir divana sahip şairin bu eseri içinde, üzerinde yapılmış olan yüksek lisans çalışmasına göre, 1 kaside-i nevrûziyye, 144 gazel, 2 tarih kıt’ası, 3 musammat, 50 rubai, 1 terkibbend, 2 tahmis ve mesnevi şeklinde 66 beyitlik Farsça bir Sâkînâme bulunmaktadır. Nevrûziyye olan 15 beyitlik kasidede Ömer Paşa’nın övgüsü yapılmaktadır. Divan hakkındaki yüksek lisans çalışmasında metin, Süleymaniye Kütüphanesi, Atıf Efendi Bölümü, 2255/2, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar 1597/3, 2883/4 ve 2877 numaralardaki dört yazmanın mukayesesi üzerine inşa edilmiştir. Fakat Türkiye Yazmaları Toplu Kataloğu’nda Tayyibî’nin eserinin Mısır Milli Kütüphanesi Türkçe Yazmaları, Talat 159; Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 574 numarada da nüshalarının kayıtlı olduğu görülmektedir. Farsça Sâkînâme’nin ise Süleymaniye Kütüphanesi, Ali Nihad Tarlan Bölümü, 14/2 numarada bir nüshası daha bulunmaktadır.

Kaynaklarda her ne kadar Tayyibî adıyla karşılaşılıyorsa da şairin şiirlerinde kullandığı mahlası “Tıybî”dir. Nazire yazdığı Fehîm-i Kadîm ve gazellerine iki tahmis yazdığı Şehrî’den etkilendiği anlaşılan, Nâilî ve Şehrî yolunda olduğunu ayrıca belirten Tıybî’nin Safâyî Tezkiresi’nde şiirleri “nâzikâne ve müsta’idâne”, güzel yazan, hoş tabiatlı, inşâda mâhir bir şair olduğu belirtilmektedir.

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (2009). İsmail Beliğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr. Ankara: AKM Yay. 236-39.

Cunbur, Müjgân (2007). “Tayyibî”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 8. Ankara: AKM Yay. 229.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî. Ankara: AKM Yay. 362-63.

Dağlı, Yücel vd. (2001). Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Yazmalar Kataloğu. İstanbul: YKY. 226.

İpekten, Halûk vd. (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KB Yay. 503.

İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu I-II. 448-450.

Kurnaz, Cemal-Mustafa Tatcı (hzl.). (2001). Tuhfe-i Nâilî, Mehmet Nail Tuman. Ankara: Bizim Büro Yay.. 595

Mehmed Süreyyâ (1996). Sicill-i Osmanî Yahud Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye. Hazl. Ali Aktan, Abdülkadir Yuvalı, Metin Hülâgü. C. III. İstanbul: Sebil Yayınevi. 295.

Müstakimzâde Süleyman Sadeddin Efendi. Mecelletü’n-Nisâb. Süleymaniye Kütüphanesi. Halet Efendi. Nu. 628. vr. 305b.

Sak, Sabiha (1999). Tıybî ve Türkçe Divanı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Şeyhî Mehmed Efendi (1989). Vekayiü’l-Fudalâ II-III. Haz. Abdülkadir Özcan. İstanbul: Çağrı Yay. 680.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1998). “Tayyibî Mehmed Çelebi”. C. 8. İstanbul: Dergâh Yay. 286.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1998). “Tiybî Mehmed Çelebi”. C. 8. İstanbul: Dergâh Yay. 365.

Nevrûziyye’den

Böyle fasl-ı hûbda zâhid dükel ma‛zûr olur

Hürmet itse bâdeye şeyhü’l-harem nevrûzdur

Neş’e-yâb oldunsa sen de ol mey-i pür-feyzden

Turma ey dil al ele levh ü kalem nevrûzdur

Vasf-ı pâkin zînet-i evrâk-ı eyyâm iderek

Eyle rû-mâl pây-ı sâhib-i kerem nevrûzdur

Âsaf-ı ‛âdil o hem nâmı ‛Ömer Bû Bekr-zât

Tâze tâze eylesün ‛adl ü kerem nevrûzdur

Ol ki fart-ı ma‛deletden vasf-ı ahdin ‛âleme

Böyle eyler hâme-i i‛câz-dem nevrûzdur

(Sak, Sabiha (1999). Tıybî ve Türkçe Divanı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniv. 28-9.)

Gazel

İrdi bahâr u mevsim-i feryâd-ı andelîb

Hûn oldı hârdan dil-i nâşâd-ı andelîb

Evrâk-ı gül ki böyle perîşân-ı rûzgâr

Hîç cem‛ olur mı hâtır-ı berbâd-ı andelîb

Hüzn-i hazân gâilesin def‛e çâre yok

Feryâd oldı çâre ne feryâd-ı andelîb

Dîvân-ı gül ki böyle pür erkân-ı hâr ile

Âyâ ne vech ile alına dâd-ı andelîb

Dil bülbül-i mahabbet ü gül dâg-ı cism-i zâr

Bir âşiyâne-i mihen-âbâd-ı andelîb

Bir goncenün esîri olup Tıybiyâ yine

Oldum fünûn-ı nâlede üstâd-ı ‛andelîb

(Sak, Sabiha (1999). Tıybî ve Türkçe Divanı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi. 39.)