Madde Detay

1112/1700-01 yılında Antalya’da doğdu. Asıl adı Mehmed Emin’dir. Babası Ergene müftüsü olduğundan Müftüzâde Seyyid Mehmed Emin Efendi olarak tanındı. İlköğrenimini babasından aldı. Antalya’da medrese öğrenimi gördü. İslamî ilimler, edebiyat, matematik, astronomi, tıb, kimya ve felsefeye dair kitapları okudu. Arapça, Farsça, Yunanca ve Latince öğrendi. Özellikle Kur’ân-ı Kerim tefsirinde uzmanlaştı. O zamana kadar yazılmış tefsirleri okudu ve ezberledi. Babasının vefatından sonra İstanbul’a geldi. 1146/1733-34 yılında zamanın büyük âlimlerinden Kazâbâdî Ahmed Efendi’nin huzurundaki imtihanı başararak müderris oldu. Kazâbâdî’nin sorularına verdiği güzel cevaplardan dolayı "Ayaklı Kütüphane" lâkabını aldı. Vezir Areczâde Osman Paşa’ya intisap ederek onunla birlikte çeşitli beldeleri dolaştı. 1193/1779-80 yılında Yenişehir kadılığına getirildi. Sonra bilâd-ı hamse ve 1200/1785-86 yılında da Mekke payesini aldı. Recep 1209/Ocak-Şubat 1795’te Anadolu kazaskeri oldu. Safer 1212/Temmuz-Ağustos 1797’de vefat etti. Mezarı, Üsküdar’da Seyitahmetderesi’ndedir. Oğlu Reşid Mehmed Efendi’dir. Vefat tarihi Osmanlı Müellifleri (Mehmed Tâhir 2000: 215)’nde 1223/1808-09 olarak gösterilmiştir.

İlim ve irfan sahibi bir kimse olup dünya işleriyle fazla ilgilenmezdi. Ömrünün sonuna kadar devam eden öğrenme heves ve gayreti vardı. İlmini kimseden esirgemez, bildiklerini her isteyene kolaylıkla öğretirdi. Tatarcıklı Abdullah Efendi ile Gelenbevî İsmail Efendi onun yetiştirdiği kimselerdendir. Sicill-i Osmanî (Akbayar 1996: 473)’ye göre eseri yoktur. Esad (Oğraş 2001: 50)’a göre “Mehmed-nâm bir şâ‘irdir. Şi‘re verzişi yog ise de dakâyıkın anlar ve gâhîce zûr-ı tabî‘atla güzel sözler söyler idi.” Ramiz (Erdem 1994: 26)’e göre söyleyişi güzel bir şairdir. 

Kaynaklarda eserlerinden örnek bulunmamaktadır.

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî. C. 2. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 472-473.

Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâsı (İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks-Sözlük). Ankara: AKM Yay. 26.

İnal, İbnülemin Mahmud Kemal İnal (1937). “Unutulan Adamlar”. Her Ay (3): 125-133.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I-II. Ankara: Bizim Büro Yay. 70.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.)  (2000).Bursalı Mehmed Tâhir, Osmânlı Müellifleri. C. I. Ankara: Bizim Büro Yay. 215.

Oğraş, Rıza (hzl.) (2001). Esad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ-Endûz’u İnceleme-Metin. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10734,bahcepdf.pdf?0 [erişim tarihi: 10.05.2014]. 50.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1977). “Ayaklı Kütüphane (Müftüzade Esseyid Mehmed Efendi)”. C. 1. İstanbul: Dergâh Yay. 237.