Madde Detay

Merdanoğlu, 19. asırda Kars’ın Arpaçay ilçesinin Buca köyünde doğmuştur. Ataları buraya Azerbaycan’dan gelmişlerdir. Asıl adı İsmail olmasına rağmen deyişlerini Merdanoğlu tapşırması ile söylemiştir. Türklerin atadan kalma geleneğinin devamı olarak bir göçebe, soylu bir aileye mensuptur. Yazın yaylağa kışın kışlağa göçerek hayvancılıkla geçim sağlayan zengin kimselerdir. Özel tezgâhlarda halıcılık, kilimcilik de ailesinin sanatıdır. Şöyle ki: piyasaya sürecek kadar değilse de kendi ev ihtiyaçlarını, döşemelerini bununla gidermekteydiler (Onk 1972: 6483; TDEA 1986: 268). Doğum tarihi gibi ölüm tarihi de kesin olarak tespit edilemeyen Merdanoğlu, 1990 yılı başlarında 65-70 yaşlarında vefat etmiştir.

Ozan kış günlerinin uzun süren gecelerinde sazını alır, çıkar evden, köy demez, kasaba demez geniş yörede halka sesini duyurur. Bazen haftalarca bazen aylarca dönmez evine. Hikâye anlatır, türkü söyler. Kendi adıyla yaktığı makamı (âşık havası), meclislerin çiçeğidir. Nerede, hangi dernekte bir âşık çalıp çağırırsa dinleyicilerden birisi: Âşık bir de Merdanoğlu söyler misin?”diye sipariş ister (Onk 1972: 6483). Hakkında en kapsamlı bilgiyi veren Nizamettin Onk, Türk Folklor Araştırmaları adlı dergide birkaç güzellemesi ve koşmasına yer verir.

Ozanın aşk şiirleri içlidir. Onda taze hayat, taze muhabbet görülür. Salına salına geçen güzelin yapısı yanında, giyinmesi de etkiler. İşte pınardan su alıp dönen güzelin testisinin altında entarisi de konu olmuştur (Onk 1972: 6484). Âşığın dili gayet sade, anlaşılır ve içtendir.

Onk, Nizamettin (1972). “ Âşık Merdanoğlu”, Türk Folklor Araştırmaları. Kasım, no: 280. Yıl 24. C. 14. 6483-6484.

“Merdanoğlu” (1986). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 6. İstanbul: Dergâh Yay. 268.

Koşma

Babası beyzâde, kardeşi ağa

Köçümüz yüklendi, gider yaylağa

Hava bulutlandı gorhuram yağa

Islana üzünde tel Şehrebanı

Bir halı tohuyor ağlı, karalı

Dezgâh’da oturan dağlar maralı

Olmuyaydın bacım, seni men alım

Gorhuram gınaya el Şehrebanı

Senin adın her telefde ad oldu

Kime könül verdin, kim abad oldu?

Kovdun mukapından yohsa yad oldu?

Allahın yoluna gel Şehrebanı

Küheylan at kişner bulağ başında

Eybi yohdu kipriğinde, kaşında

Şaban ayı on dört ya on beşinde

Merdanoğlu sana kul Şehrebanı

Onk, Nizamettin (1972). “ Âşık Merdanoğlu”, Türk Folklor Araştırmaları. Kasım, no: 280. Yıl 24. C. 14. 6483-6484. 

Koşma

Ne güzel yaranıp ka’lu belâdan

İrengin açıhdı, gülden, lala dan

Serraflar zer doğrar, zerrin tilâdan

Elinden geldikçe düz köyneğine

Taze Bayram oldu il tezelendi

Bağlar çiçeklendi gül tezelendi

Ağ keten köynekten ter süzelendi

Onun’çin mailem gız köyneğine

Sana gurban olam suların yolu

Geden de boş geder, gelen de dolu

Altından arkalığ, üstünden donu

Bir de Merdanoğlu yaz köyneğine

Onk, Nizamettin (1972). “ Âşık Merdanoğlu”, Türk Folklor Araştırmaları. Kasım, no: 280. Yıl 24. C.V14. 6484.