Madde Detay

17. yüzyılda yaşayan Afife Sultan, IV. Mehmed’in kadın efendisidir (Cunbur 2011:291; Banarlı 1983:653; İspirli 2007:449). Afife Kadın’ın hayatı hakkında yeterli malumat yoktur. Onunla ilgili tespit edilen tek belgeye (Başbakanlık Arşivi İbnülemin tasnifi Saray, 1159 numaralı makbuz) göre 1092/1681 tarihinde padişahla birlikte Edirne’de bulundu (Cunbur 2002:120). Silâhdar Tarihi’ne göre IV. Mehmed tahttan indirilince Afife Kadın da Eski Saraya gönderildi. Afife Kadın, padişahın tahttan indirilmesi üzerine IV. Mehmed’in ağzından sitem dolu yazdığı şiirle duygularını ifade etti. Nihat Sami Banarlı, XVII. yüzyıl için “Âşık edebiyatının Osmanlı sarayına da nüfuz ederek sultan hanımlar tarafından dinlendiği ve yine sultan hanımların âşık tarzında şiir söylemeğe heveslendiği asırdır. Mahlası Afife Sultan’dır. Afife Sultan, sarayda bu tarz ile şiir söylediği bilinen ilk kadın şairimizdir” demektedir (Banarlı 1983:653; Cunbur 2011:291’dan alıntılayan Turan-Saluk 2014:39). Afife Sultan’ın heceyle halk şiiri tarzında yazdığı bu şiirleri saray ve çevresinin halk şiirine duyduğu ilgiyi göstermesi bakımından önem teşkil etmektedir. Doğum tarihi gibi ölüm tarihi de bilinmemektedir. Afife Sultan’ın padişahın kendisi için yazdığı dörtlüğe aynı ustalıkla verdiği manzum cevap, divan şiirini bildiğinin de bir ispatıdır.

Altınay, Ahmet Refik (2005). Kadınlar Saltanatı. Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yay. 

Banarlı, Nihat Sami (1983). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. C. II. İstanbul: MEB Yay.

Cunbur, Müjgân (2002). “Afife Kadın”, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 1. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.120.

Cunbur, Müjgân (2011). Osmanlı Dönemi Türk Kadın Şairleri. Ankara: Türkad- Türk Kadınları Kültür Derneği Genel Merkezi Yay.

İspirli, Serhan (2007). "Osmanlı Kadınının Şiiri", Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 2 (4): 445-454.

Turan, Fatma Ahsen, Gökben Reyhan Saluk, Özlem Ünalan (2014). Geçmişten Günümüze Sazda ve Sözde Usta Kadınlar. Ed. Nezahat Özcan. Ankara: Gazi Kitabevi.

Uluçay, M. Çağatay (1985). Padişahların Kadınları ve Kızları. Ankara: Ötüken Neşriyat.

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (2011). Osmanlı Tarihi. C. 3. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay. 

Destan

Sultân kardeşlerüm hatırum sorsun

Sultân Süleymân’a taht mubârek olsun

Er olsun arasın hasmını bulsun

Bana hayf değül mi dir Sultân Mehmet

Barıştırdum tavşan ile tazıyı

Görsem gerek başta olan yazıyı

Cenge saldum nice yüz bin gaziyi

Bana hayf değül mi dir Sultân Mehmet

Kafirlere ortağumı virdiler

Eski sarayuma ateş vurdılar

Anan öldi uğrun döndi didiler

Bana hayf değül midir Sultân Mehmet

Söyleyin Gülnûş’a kareler bağlasın

Ah itdükçe ciğerümi dağlasun

Sultân Mehmed şimşirlikde ağlasun

Bana hayf değül mi dir Sultân Mehmet

A kullarum suçum nedür bilmedim

Yeğen hırsız iken paşa eyledüm

Bostancıbaşı Musa’ya n’eyledüm

Bana hayf değül mi dir Sultân Mehmet

Her ne didinüz ise hep eyledüm

Vezirün başını size yolladum

Kızlar ağasını âzâd eyledüm

Bana hayf değül mi dir Sultân Mehmet

Ahmed’ümün figânına duramam

Mustafa’mun yüzün dahi göremem

Hadîce Sultân’un hâlin soramam

Bana hayf değül mi dir Sultân Mehmet

Hasekimün tâcın tahtın aldılar

Yüreğümi bölük bölük böldiler

Sultân Süleymân’a tahtum virdiler

Bana hayf değül mi dir Sultân Mehmet

Afife Sultân bunı böyle söyledi

İnüp aşkun deryâsını boyladı

Tâcını tahtını virân eyledi

Bana hayf değül mi dir Sultân Mehmet

Cunbur, Müjgân (2011). Osmanlı Dönemi Türk Kadın Şairleri. Ankara: Türkad- Türk Kadınları Kültür Derneği Genel Merkezi Yay. 290-291.