Madde Detay

Asıl adı Zikri Alyar olan âşık, şiirlerinde Aliyâr mahlasını kullanmıştır. 7 Şubat 1960 tarihinde Erzurum’un Narman ilçesine bağlı Toygarlı köyünde dünyaya gelmiştir. Köyünün camisinde imamlık yapan ve bundan dolayı Bahri Hoca olarak anılan Bahri Alyar ile ev hanımı Hatice Alyar çiftinİn en küçük evladıdır. Henüz ilkokul çağında annesini kaybeden Aliyâr’ın hayatında bu kaybın derin izlerini görmek mümkündür. Babası ise 2001 yılında vefat etmiştir. İlkokul dördüncü sınıfa kadar köyünde öğrenim gören âşık, babasının başka bir köye imam olarak gitmesi ve burada ilkokul olmaması sebebiyle Erzurum’un Pasinler ilçesindeki İbrahim Hakkı İlkokulu’na devam etmiştir. Bu okuldan 1969'da mezun olmuş böylece öğrenim hayatı noktalanmıştır. 1975'te bütün ailesi ile birlikte Tekirdağ’ın Çerkezköy ilçesine yerleşen Aliyâr, gençliğini burada geçirmiştir. 6 Kasım 1980’de Ankara Etimesgut Muhabere Birliği’nde acemi eğitimiyle başladığı vatani görevini Konya 2. Ordu Komutanlığı Muhabere Taburunda Telsiz Takım Çavuşu olarak 1982'de tamamlamıştır. Henüz askerdeyken babasının kendisini nişanladığı Şahizer Hanım ile askerden döner dönmez evlenmiş ve bu evlilikten Özlem, Tuğba, Hilal, Mehtap ve Şeyda adlarında beş kız çocuğu dünyaya gelmiştir. Çalışma hayatına Tekirdağ’daki fabrikalarda işçi olarak başlayan Aliyâr, uzun yıllar inşaat ustalığı yaptıktan sonra 1998 yılından itibaren Konya Ticaret Odasında memur olarak görevde bulunmuş, buradan 2005'te emekli olmuştur. Emekliliğinin ardından âşıklık sanatıyla daha fazla ilgilenme imkânına kavuşmuştur (Topcu 2013: 9-17; Gönen 2009: 261-262). Bursa, Konya, Sivas, Kars gibi şehirlerde düzenlenen pek çok âşıklar bayramına katılmıştır. Zikri Alyar, Konya’da yaşamını sürdürmektedir.

Aliyâr âşıklık geleneğinin oldukça güçlü olduğu bir kültür ortamında yetişmiştir. Babası, Âşık Sümmanî’nin oğlu Şevki Çavuş ile yakın arkadaştır. Ayrıca, Sümmanî’nin, Âşık Şenlik’in, Erzurumlu Emrah’ın şiirlerini söylemektedir. Yörede bulunan âşık kahvehaneleri de kültürel bellek mekânları olarak Aliyâr’ın zihninde yer etmiştir. Bütün bunlar onun âşıklığının temelini oluşturmuştur. Şiirdeki yeteneği çocukluğundan itibaren kendini göstermiş, 1968'de Erzurum İl Millî Eğitim Müdürlüğünün düzenlediği şiir yarışmasında birinci olmuştur (Topcu 2013: 17; Gönen 2009: 263).

Zikri Alyar, Yaşar Reyhanî’yi ustası olarak kabul etmektedir. Ayrıca, Murat Çobanoğlu’ndan, Mevlüt İhsani’den, Nusret Sümmânioğlu’ndan ve Nuri Çırağı’dan etkilendiğini belirtmektedir. Kendisinin çırak yetiştirmediğini ifade etmekle birlikte Konya’da âşıklık sanatını icra eden Âşık Ataroğlu (Mehmet Atar), Öksüz Ozan (Ahmet Yıldırım), Özhanî (Zekeriya Özhan), Meramî, Hürmetî, Âşık Ahmet Şener, Yağız Ozan gibi âşıklar üzerinde etkisi vardır (Topcu 2013: 20).

Şiirlerinde Aliyâr mahlasını kullanan âşık, bununla ilgili şöyle bir açıklama yapmıştır; “Mahlasım aslında benim soyadım olan Alyar’dır. Hece ölçüsü eksik gelmesin diye ben ona “i” harfini ekleyerek kullanıyorum.” Bundan anlaşıldığı üzere Zikri Alyar, mahlasını soy isiminden hareketle kendi belirlemiştir (Topcu 2013: 18). Aliyâr, badeli âşıklardan değildir. Gelenek içinde bade içme olayı hakkında bilgi sahibidir. Ancak yakın dönem âşıklarının badeli olduğuna inanmadığını belirtmektedir. Ona göre âşıklığın olmazsa olmazı irticalen çalıp söyleyebilmektir. Âşığın hem usta malı hem de kendi deyişlerini söylemesi gerektiğini düşünmektedir (Topçu 2013: 19; 21). Saz çalabilen, irticalen şiir söyleyebilen, atışma yapabilen, lebdeğmez söyleyebilen, divan okuyabilen Aliyâr, âşık şiirinin hemen hemen bütün türlerinde ürün verebilen bir âşıktır (Gönen 2009: 272). Özellikle atışmadaki başarısı, onu önemli bir noktaya konumlandırmaktadır.

Aliyâr, şiirlerinde hece ölçüsünün 7’li, 8’li, 11’li ve 15’li şekillerini tercih etmiştir. Kafiye anlamında tek ses benzerliğine dayanan yarım kafiyeyi oldukça fazla kullandığı, bunun yanında tam, zengin ve tunç kafiyelere de yer vardiği açıktır. Nazım şekli bakımından en çok koşma şeklinde şiir söylediği/yazdığı, nazım türü bakımından ise en çok güzelleme türünde eserler kaleme aldığı/söylediği görülmektedir. Üslup bakımından, şiirlerinde atasözlerine ve kalıplaşmış sözlere yer vermiştir. Şiirlerini durağanlıktan kurtarmak adına mecaz, telmih, teşbih, teşhis vd. gibi edebi sanatlardan faydalanmıştır. Konu bakımından ise âşıkların işlediği hemen hemen bütün konulara değinmiştir. Genel olarak gurbet, memleket hasreti, aşk, vatan sevgisi, Türklük, millî birlik ve beraberlik, cumhuriyet, demokrasi gibi temalar üzerine yoğunlaşmıştır. Ayrıca Çanakkale zaferini, Hz. Mevlâna’yı, Ramazan ayını, Konya, Kars ve Erzurum şehirlerini konu edinen şiirleri bulunmaktadır (Topcu 2013: 28-78; Gönen 2009: 265-272).

Âşık şiirinin önemli temsilcilerinden olan Aliyâr hakkında biri lisans, biri yüksek lisans düzeyinde olmak üzere iki tez hazırlanmıştır. Prof. Dr. Ali Berat Alptekin danışmanlığında, Abdulkerim Akar tarafından 2003'te tamamlanan lisans tezinde âşığın hayatından ve gelenekteli yerinden bahsedildikten sonra 72 şiirine yer verilmiştir. Doç. Dr. Sinan Gönen danışmanlığında, Abdullah Topcu tarafından 2013'te tamamlanan Âşık Tarzı Şiir Geleneği Bağlamında Zikri Aliyâr’ın Şiir Dünyası Üzerine Kuramsal İncelemeler başlıklı yüksek lisans tezinde Aliyâr’ın hayatı hakkında bilgi verildikten sonra şiirlerinin şekil ve muhteva özelliklerine değinilmiş ve üretim-tüketim, performans bağlamı üzerinde durulmuştur. Çalışmada âşığın 99 şiiri yer almaktadır.