Madde Detay

Macaristan’ın Peç şehrinde doğdu. Doğum tarihi bilinmemektedir. Asıl adı Ahmed olup Peçevî Ahmed Ârif Dede, Peçevîzâde diye tanındı. Uşşâkî tarikatının ileri gelenlerinden Peçevî Şeyh Mustafa Efendi’nin oğludur. Tarikatı bazı kaynaklarda (İnce 2005: 481; Çapan 2005: 420) Gülşenî olarak geçmektedir. Peç Mevlevihanesi şeyhi olan Hâfızî Mehmed Dede’den Mevlevî usulünü öğrendikten sonra Arap Halil Dede ve Şeyh İbrahim Dede’den dersler aldı (Genç 2000: 352; Hafızoğlu 2010: 217). Safâyî (Çapan 2005: 420) ve Sâlim (İnce 2005: 481)’e göre ise Konya’ya giderek Mevlevî adabını bizzat orada öğrendi. Şeyh İbrahim Dede’nin vefatıyla Peç’te şeyh oldu ve çok sayıda müridi oldu. Peç’in siyasi durumunun bozulması üzerine Filibe’ye yerleşti ve kendisi için kurulan mevlevihaneye şeyh oldu. Bir müddet sonra 1126/1714-1715’te İstanbul Yenikapı Mevlevihanesi’nin dokuzuncu şeyhliğine getirildi. On bir yıl bu göreve kaldı. Bu görevde iken Muharrem 1137/Eylül 1724’te öldü. Bu Mevlevihanede görev yapan “Ehâmid-i Seb’a”dan yani yedi Ahmed’den biridir. Ölümüne Uyûnî, “Gitti me’vâya bu devrin ‘Ârifî yâ hû deyü” ve damadı Gedâ’î mahlaslı Nâ’ilî Paşa, “Geldi târîhi Gedâ’ya/Reft ‘Ârif bâbekâ” tarihlerini düşürdü. Şemseddin Sâmî (1996: 3040) yanlışlıkla ölüm tarihini 1117/1705 olarak vermiştir.

Şeyh Ahmed Ârifî Dede, mutasavvıf şair olup Ârif ve Ârifî mahlaslarını kullanmıştır. Arapça ve Farsça bilen şair, insani vasıfları ve şairlik kudreti ile tezkirelerde övülmüştür (Erdem 1994: 201; Çapan 2005: 420; Genç 2000: 353; İnce 2005: 481). 

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî, İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 420.

Çifçi, Ömer (hzl.) (yty). Fatîn Davud Hâtimetü’l- Eş‘âr (Fatîn Tezkiresi). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10736,metinpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 29.01.2014]. 277.

Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâsı (İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks-Sözlük). Ankara: AKM Yay. 200-201.

Genç, İlhan (hzl.) (2000). Esrar Dede Tezkire-i Şu‘arâ-yı Mevleviyye (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Yay. 352-353.

Genç, İlhan (2002). “Ârifî”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 1. Ankara: AKM Yay. 440.

Hafızoğlu, Tahir (hzl.) (2010). Ali Enver Bey Mevlevî Şâirler, Sema’hâne-i Edeb. İstanbul: İnsan Yay. 217-218.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay. 480-481.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî, Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri Ankara: Bizim Büro Yay. 611-612.

Müstakîm-zâde Süleyman Sa’deddin Efendi (2000). Mecelletü’n-Nisâb (Tıpkıbasım). Ankara: KB Yay. 307.

Şemsettin Sâmi (1996). Kâmûsu’l-A’lâm (Tıpkıbasım). C. 4. Ankara: Kaşgar Neşriyat. 3040.

Zorlu, Cem (hzl.) (2003). Sahîh Ahmed Dede Mevlevîlerin Tarihi (Mecmûatü’t-Tevârîhi’l-Mevleviyye). İstanbul: İnsan Yay. 

 Gazel

 Zât-ı pâkünedür ey Hazret-i Sultân-ı Semâ‘

 Şeref-i dâ’ire-i mecma‘-ı dîvân-ı semâ

 Yeridür mahşer-i ervâh mücerred olsa

 Çünki cevlângeh-i rûhun ola meydân-ı semâ‘

 Böyle bir meclis-i pür-mâ’ide-i şevk içre

 Yaraşur rûhı Halîlün ola mihmân-ı semâ‘

 Dâg-ı ‘uşşâk gül-i ravza-i ‘aşk-ı ezelî 

 Dûd-ı âh-ı fukarâ sünbül-i bûstân-ı semâ‘

 Keremünden umılur ‘Ârifi mahşerde dahı

 İdesin dâhil-i cem‘iyyet-i yârân-ı semâ‘

(Genç, İlhan (hzl.) (2000). Esrar Dede Tezkire-i Şu‘arâ-yı Mevleviyye (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Yay. 352-353.)