Madde Detay

1218/1803 yılında Bağdat'ta doğan Âsım'ın asıl adı Abdülazîz Âsım Efendi'dir. Bağdat A'zamiyye Medresesi müderrislerinden Seyyid Mehmed Vesîm Efendi'nin oğludur. Babasının görev yaptığı medresede babasından Fenârî'ye kadar okudu. Babasının vefatı üzerine müderris tayin olunan Mehmed Kâsım Şarzûrî'den ders alarak tahsilini tamamladı. 1827 yılında Bağdat Mevlevîhâne Câmi'i imamet ve hitabeti görevine atandı. 1845 yılında bu görevine ilaveten adı geçen câmi-i şerif medresesi müderrisliğine tayin edildi. Haftada üç gün Bağdat Hükümet Dâ'iresi'nde Arapça, Farsça, Türkçe, Kürtçe lisanlarında tercümanlık yapardı. 1877 yılında oğlu Ali Haydar Efendi ile birlikte İstanbul'a geldi. Şehzâdebaşı'nda Emîn Nûreddîn Mahallesi'nde ikamet etti. 1882'de mevali sınıfına geçtiğini bir kıt'asında söylemektedir. Ali Haydar Efendi adlı bir oğlu ve Üsküdar Vâlide-i Atik Câmi-i Şerîfi imamlığını yapan Bahâeddîn Efendi adlı bir torunu vardır. Âsım, 1305/1887'de İstanbul'da vefat etti ve Fatih Türbesi haziresine defnedildi.

Âsım'ın bilinen tek eseri Dîvân'ıdır. Dîvân'da Türkçe, Arapça ve Farsça şiirler bulunmaktadır. Abdulkâdir Geylânî, Ahmed Rifâ'î, Hasan Şâzelî, Hacı Bektâş-ı Velî gibi büyük mutasavvıflar için yazdığı medhiyelerin yanında Mustafa Reşîd Paşa, Âkif Paşa, Sâmî Paşa, Münif Paşa, Sa'îd Paşa gibi devlet büyüklerine yazdığı kasideleri ve tarih manzumeleri de vardır. Âkif Paşa'nın meşhur Adem Kasîdesi'ne mukabil Vücûd ve Adem Kasîdesi'ni yazan Âsım, Habîbî'nin meşhur "dedim-dedi" redifli müseddesine nazire ve muasırı şairlerden bazılarının gazellerine tahmisler de yazmıştır. Dîvân'ın Millet Kütüphanesi Ali Emîrî Manzum No: 267'de bulunan nüshası 3200 beyit civarında olup sonunda Mesnevî Mukaddimesi'ndeki on sekiz beyte şairin yaptığı şerh ile ayrıca bir küçük risale yer almaktadır. Bu risalenin başında "Nat'-ı şatranc ve levha-i nerde benzer bir mel'abe-gâh olan dünyânın ahvâline dâ'ir beş mebhas ve bir hâtime üzere tertîb olunmuş bir risâle-i ibret-nümâdır" şeklinde bir kayıt vardır.

Âsım'ın Türkçe şiirleri çok başarılı değildir, Türkçeyi çok geç yaşta öğrendiği için dil hataları çoktur. Ancak bu şiirler şairin yaşadığı döneme ait birçok vak'aya değinmesi açısından önemlidir. Bağdat'ın o zamanki hususiyetlerini de onun manzumelerinde görebiliyoruz. Şiirlerinin bir kısmı da nazire mahiyetindedir. Farsçayı çok iyi bilirdi. Torunu Bahâeddîn Efendi şairin Dîvân'ından başka bazı eserleri olduğunu, bunların basdırılmak amacıyla Reşîd Âkif Paşa tarafından alındığını bildirmektedir.

Ergun, Sadeddin Nüzhet (yty.). Türk Şairleri. C. I. İstanbul.

İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. I. İstanbul: Dergah Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmed Nail Tuman, Tuhfe-i Nâ'ilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1977). "Âsım". C. I. İstanbul: Dergah Yay. 76.

Gazel - Na't

Ayn-ı i'câz-ı lebindir halk-ı Îsâ'dan garaz

Nûr-ı hurşîd-i ruhundur nâr-ı Mûsâ'dan garaz

Sûziş-i vaslın idi ey Yûsuf-ı gül-pîrehen

Aşk-ı bî-pâyân-ı Ya'kûb u Züleyhâ'dan garaz

Zât-ı pâkindir senin ey vâlid-i heştî cihât

Penc hiss ü çâr-mâder heft-âbâdan garaz

Camle izhâr-ı cemâl ü hüsn ü ânındır senin

Hüsn-i Azrâ nâz-ı Selmâ ân-ı Leylâ'dan garaz

Hâsa îcâd-ı vücûd-ı Ahmedî'dir Âsımâ

Hılkat-i dünyâ vü mâ-fîhâ vü eşyâdan garaz

Gazel

Mâl-ı dünyâ ile kim mağrûr ola menfûr olur

Ger Süleymân-ı zamânsa hem-celîsi mûr olur

Sırr-ı Hakk'ı her kim etmezse nihân mahlûkdan

Pây-dâr olmaz ser-i dâra çıkar Mansûr olur

Gadr gelmez ilme halk içinde bî-kadr olsa da

Sanma ebr altında ger kala güneş bî-nûr olur

Şems-i ilm ü fazl u hikmetden kim etse kesb-i nûr

Refte refte bedr olur manzûr olur düstûr olur

Edemez şi'r-i Sa'îd'i kimse tanzîr Âsımâ

Eyleyen etse nazîrin belki nâ-manzûr olur

(İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. I. İstanbul: Dergah Yay. 76.)