Madde Detay

Levendî mahlasıyla şiirleri bulunan şairlerden biri de Bağdatlı olarak anılmaktadır. Şair hakkındaki tek bilgi, Hisâlî’nin Metâliü’n-Nezâir’inde geçmektedir. Benzer şiirlerin ilk beyitlerinin derlendiği bu antolojik mahiyetteki eserde şairden bahsedilmektedir. Mecmuada geçen üç beyitte “Levendî Bağdadî” başlığı kullanılmıştır.

Levendî mahlaslı bir şair ile başka şiir örnekleri bulunan ancak künyeleri farklı olan şairler üzerinde bugüne kadar bir ansiklopedi maddesi (Aksoyak 2014) ve bir araştırma makalesi (İçli 2020) yazılmıştır.

Aksoyak, (2014) ansiklopedi maddesinde Zübdetü’l-Eşâr ve Tuhfe-i Naili’de geçen Levendî mahlaslı şairi tanıtıp kaynaklarda belirtilen bir beytini vermiştir. Ayrıca şairin mahlasından hareketle onun denizci kimliğine atıfta bulunmuştur.

İçli, tasnif ettiği bir şiir mecmuasında Musullu Levendi adlı bir şairi tespit etmiştir. Bu amaçla birçok mecmua üzerinde bu şair eksenli çalışmalar yapmıştır. Hisâlî’nin nazire mecmuasında (Kaya Yiğit, Kalyon 2013: 355-356) Temeşvarlı ve Bağdatlı olarak anılan başka iki Levendî’nin varlığından hareketle; bu eser üzerinde yapılan ancak yayımlanmamış doktora tezleri (Kaya, 2003; Kalyon 2011) ile yazma nüshalarını (N 4252 N 4253, AEMNZ 679, AEMNZ 680 ) gözden geçirmiştir. Bu iki şaire ait bilgilere ulaşmış ve Bağdatlı olarak anılan Levendî’ye ait olduğu belirtilen üç beyte makalesinde yer vermiştir (2020: 208).

Bağdatlı Levendî’nin doğum ve ölümü ile hangi yıllarda yaşadığı kesin olarak tespit edilememiştir. Ancak Hisâlî’nin eserinin 1651 yılına tarihlendirilmesine bakılarak bu şairin en geç bu yıl veya öncesinde yaşadığı söylenebilir. Bununla birlikte bu şairin Zübdet’ül Eşâr’da geçen Levendî ile aynı kişi olması muhtemeldir. Ayrıca, Hisâlî’nin onu Bağdatlı olarak tanıtmış olması, şairin Bağdatlı olacağı anlamına gelmez. Başka bir şehirli olup uzun süre Bağdat’ta kalmış bir şair olması ihtimal dâhilindedir. Bundan dolayı da Temeşvarlı veya Musullu olarak anılan şairle aynı kişi olabilir. Şairin Bağdatlı olduğu bilgisi ve şiir örnekleri Hisâlî’nin mecmuasında geçen bilgilere göredir. Levendî mahlaslıyla bilinen diğer şairlere ait şiirler ile Bağdatlı’nın şiirleri ve bilgileri karışmış olabilir. Yapılacak olan yeni çalışmalar sonucunda daha net bilgilere ulaşılabilir.

Hisâlî’nin Levendî Bağdâdî başlığıyla mecmuada (Kalyon 2011: 755; N4253 yk.194b; AEMNZ 680: 281) verdiği şiir örneklerinden birisi aşağıdaki gibidir:

Eyledün Bağdâd-ı huld-âbâdı sen ey meh-cebîn

Pertev-i nûr-ı ruhunla reşk-i Firdevs-i berîn

Yukarıdaki beyit, şairin Bağdat şehrinin güzelleştiğini açıklaması anlam örüntüleriyle, büyük bir ihtimalle, bir devlet görevlisine/yöneticisine yazılmıştır. Beyitte geçen “Bağdat” ibaresi şairin bu şehirle ile bir ilişkisini gündeme getirmektedir. Şair Bağdatlı olabildiği gibi Bağdat ile özdeşleşmiş biri de olabilir.

Aksoyak, İsmail Hakkı (2014). "Levendî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS) http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/levendi Erişim Tarihi: 20.12.2020

Hisâlî. Metâliü’n-Nezâir I. Millet Yazma Eser Kütüphanesi. Nu: AEMNZ 679, 230 yk. (460s).

Hisâlî. Metâliü’n-Nezâir I. Nuruosmaniye Yazma Eser Kütüphanesi. Nu: 4252

Hisâlî. Metâliü’n-Nezâir II. Millet Yazma Eser Kütüphanesi. Nu: AEMNZ 680, 290 yk. (580s).

Hisâlî. Metâliü’n-Nezâir II. Nuruosmaniye Yazma Eser Kütüphanesi. Nu: 4253

İçli, Ahmet (2020). “Divan Edebiyatında Levendî Mahlaslı Şairler ve Musullu Levendî”. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi 7 (18): 203-217.

İçli, Ahmet (2018). “Kâsımî Mecmuası’nın İçerik Analizi”. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi 40: 468-499.

Kalyon, Abuzer (2011). Peşteli Hisâlî Metâliü’n-nezâ’ir (İkinci – Cilt) İnceleme – Metin. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Kaya Yiğit, Bilge ve Abuzer Kalyon (2013). “Peşteli Hisâlî’nin Metâli’ü’n-Nezâ’ir Mecmuası ve Mecmuada Yer Alan Şairlerin Mahlasları”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic  8 (1):  335-371.

Kaya, Bilge (2003) Hisâlî Hayatı-Eserleri ve Metâli’ü’n-nezâ’ir Adlı Eserinin Birinci Cildi (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Şiirlerinden Örnekler

Ol sebebden andelibâsâ ben olmam zârsız

Gül gibi ol gonca-fem bir lahza olmaz hârsız 

(Kaya, Bilge (2003) Hisâlî Hayatı-Eserleri ve Metâli’ü’n-nezâ’ir Adlı Eserinin Birinci Cildi (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. 929)

Eyledün Bağdâd-ı huld-âbâdı sen ey meh-cebîn

Pertev-i nûr-ı ruhunla reşk-i Firdevs-i berîn

(Kalyon, Abuzer (2011). Peşteli Hisâlî Metâliü’n-nezâ’ir (İkinci – Cilt) İnceleme – Metin. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. 755)

Hatt-ı reyhânî gibi ol safha-i ruhsârda

        Anberâsâ râ nümâyan oldı rūy-ı yârda

      (Kalyon, Abuzer (2011). Peşteli Hisâlî Metâliü’n-nezâ’ir (İkinci – Cilt) İnceleme – Metin. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. 1004)