Madde Detay

Edirne’de Darulhadis mütevellisi olan Bâlî'den bahseden yegâne birincil kaynak Kınalızâde tezkiresidir. Ayrıca şairin divanındaki dibace önemli bilgiler içerir. Buna göre Bâlî Çelebi, I. Selîm-III. Murâd dönemleri arasında yaşadı. Dedeleri gibi Kemâlpaşazâde’nin kethüdalığını yaptı. Pir Ahmed Dede adındaki bir erene otuz beş yıl hizmet etti. Bu dibace, Bâlî Çelebi'nin şeyhinin teklifi ve Hızır’ın yardımıyla şiir yazmasına dair menkıbevî özellikler taşıyan bir olayı da içerir. Ayrıca burada şairin sanat anlayışı ve eserleri hakkında da detaylı bilgiler vardır.

Dîvân: 985/1577-78 yılında tertip edilen eserin İstanbul Üniversitesi Ktp. TY. 3496’da ve Yapı Kredi Sermet Çifter Ktp. Y-1080’de kayıtlı iki nüshası bulunmaktadır. Aynı müstensihin elinden çıkan bu nüshalardan ilki her ne kadar eksik olsa da müstensihin adını, başlıkları ve eserin tertip edildiği tarihi içermesi açısından önemlidir. Mürettep olan divan, mensur dibaceden sonra gelen 1 tarih beyti, mesnevi nazım şekliyle kaleme alınmış ve sonunda mensur bir bölüm bulunan 1 naat, III. Murad için gazel şeklinde yazılan 2 methiye, 20 kaside ve 196 gazelden oluşmaktadır. Divandaki gazellerden birinin tezkirelerce bir başka 16. yüzyıl şairi Rumelili Bâlî’ye isnat edilmesinden bu iki şairin karıştırıldığı anlaşılmaktadır.

Şairin dibacesinde bahsettiği ama bugün için elde olmayan eserleri şunlardır: Kemâlpaşazâde’nin fetvalarını topladığı Meşrû'ât, tasavvufî bir risale olan Gülşen-i Ma'ânî, İntihâbü’t-Tevârîh adlı bir tarih kitabı ve adını vermediği dört adet tasavvufî risale.

Bâlî, oldukça samimi ve sade bir dille yazdığı aşıkâne şiirlerle ön plana çıkar. Kullandığı arkaik ve yerel kelimeler, atasözü, deyim ve halk deyişleri üslubunun en önemli özelliklerindendir. Şairin Necâtî, Zâtî, Hayâlî, Bâkî gibi usta şairlere yazdığı çok sayıda naziresi de bulunmaktadır. Onun şiirlerinde Edirne, coğrafyası ve mimarisi ile yerini alır. Divanında bulunan gazel ve kasideler, döneminin önemli tarihi, sosyal, siyasal, askerî, kültürel unsur ve olaylarına şair ve toplumun duygularını da yansıtarak yer vermesi açısından değerlidir. Tasavvufî şiirleri de olan Bâlî Çelebi'nin, tüm bu özellikleriyle, kendinden önceki ve kendi dönemindeki Rumelili şairlerin üslubuna benzer bir üslup kullandığı söylenebilir.

Bâlî. Dîvân-ı Bâlî. İstanbul Üniversitesi Ktp. TY. 3496.

Bâlî.  Dîvân-ı Bâlî. Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Ktp. Y-1080.

Canım, Rıdvan (1995). Başlangıçtan Günümüze Edirne Şairleri. Ankara: Akçağ Yay.

Ergun, Sadettin Nüzhet (1936). Türk Şairleri. C. 2. İstanbul: Bozkurt Basımevi.

Kutluk, İbrahim (hzl.) (1978). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: TTK Yay.

Sinan, Betül (2004). Bâlî Çelebi ve Divanı (2b-35a): İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.

Sinan Nizam, Betül (2013). "Rumelili Şairler Zincirinin Tanınmayan Halkası: Edirneli Bâlî Çelebi". Uluslararası Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu (Mehmed Çavuşoğlu Anısına) 10-12 Mayıs 2011 Bildiri Kitabı. Ordu: Ordu Üniversitesi Yay.: 185-194.

Sinan Nizam, Betül (2017). "Edirneli Şair Bâlî Çelebi'nin Kaleminden 16. Yüzyıl Osmanlı Sosyal ve Siyasal Hayatı". Türklük Bilgisi Araştırmaları (Yüzüncü Yılında Millet Kütüphanesi ve Kurucusu Ali Emîrî Efendi'ye Armağan II) 47: 131-161. 

Nakş-ı kemhâ gibidür sînede her yâre bana

Tenümün şerhası geydürdi hezâr pâre bana

Üstüme göz dikeli sen gül içün bunca hezâr

Çeşm-i bülbül durur egnümdeki âvâre bana

Âh-ı serd ile sovuk sözlerün ebr [ü] zülfün

Karyağdı geyürür ay bigi seyyâre bana

Bu yalın-kat bedenüm sâye durur egnümde

Mâ’î reng-ile yaşum mevci yiter hâre bana

O siyeh-çerde mehün kârgil-i şeb rengi gibi

Bâliyâ zülf-i siyâhı geyürür kara bana

 (Sinan, Betül (2004). Bâlî Çelebi ve Divanı (2b-35a): İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi. 151.)