Nihat Behram

(d. 18 Kasım 1946 / ö. -)
Şair, Yazar, Film Yapımcısı
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Şair Ataol Behramoğlu'nun kardeşi olan Nihat Behram, Kars'ta doğdu. Asıl adı Mustafa Nihat Behramoğlu’dur. Annesi İsmet Hanım babası yüksek ziraat mühendisi Haydar Bey'dir. Çankırı'da başladığı ortaöğrenimini çeşitli şehirlerde sürdürdü; Bursa Atatürk, İstanbul Haydarpaşa ve Pendlk Lisesinde öğrenim gördü. Halkın Dostları (18 sayı, 1970-1972) dergisinin yönetimine katıldı ve yazı işleri müdürlüğünü yaptı. 1972'de Gazetecilik Yüksekokulunda öğrenimini sürdürürken siyasi nedenlerden dolayı tutuklandı ve bir buçuk yıl tutuklu kaldı. Serbest kaldıktan sonra yarım bırakmak zorunda kaldığı üniversite öğrenimini aftan yararlanarak tamamladı. Ağabeyi Ataol Behramoğlu ile birlikte Militan (18 sayı, 1975-1976) dergisini ve Yılmaz Güney ile birlikte Güney dergisini çıkardı (1977-1980). Bir müddet Güney Film'in idareciliğini yaptı. 1975-1980 yılları arasında Vatan gazetesinde çıkan yazılarının çoğu dava konusu oldu. 12 Eylül döneminde Bakanlar Kurulu kararıyla T. C. vatandaşlığından çıkarıldı. Hayatı Tutuşturan Acılar adlı şiir kitabı ve öncekiler 80 darbesinden sonra toplatıldı. Hakkındaki davalar sonuçlanıp, tutuklama kararı çıkınca yurdışına çıktı. Uzun yıllar Türkiye'den uzakta yaşamak zorunda kalan Behram, 17 yıllık politik sürgünden sonra, 1996'da Türkiye'ye döndü.

1996 yılında vatandaşlık hakları iade edildi; Ceza Kanunu'nun 142. maddesi yürürlükten kalkınca hakkındaki dosyalar kapatıldı ve kitapları tekrar basılabildi. "Manastır Kuşçusu" adlı ilk şiiri 1967'de Soyut dergisinde çıktı. Şiir ve yazıları; Halkın Dostları, Militan, Güney, Vatan, Varlık ve Yasakmeyve gibi süreli yayınların yanı sıra çeşitli sanat ve edebiyat dergilerinde yer aldı. Şiirleri aynı zamanda yurtdışındaki dergilerde de yayımlandı. Şiir, roman, hatıra, deneme, röportaj ve çocuk kitapları yayımladı. Ser Verip Sır Vermeyen Bir Yiğit, Lanetli Ömrün Kırlangıçları ve Gurbet adlı kitapları Almancaya çevrildi. 1986'da Gurbet adlı romanıyla Henrich Böll bursu kazandı ve iki yıl Almanya'da kaldı. Yüze yakın şiiri çeşitli sanatçılar tarafından bestelendi. Tanımlar (2008) adlı şiir kitabıyla 2009 Melih Cevdet Anday Şiir Ödülü'nü kazandı. Hâlen İsviçre'nin Basel kentinde yaşamaktadır. TYS'nin kurucu üyesidir.

Toplumcu şiir anlayışıyla dikkat çeken Nihat Behram, daha çok şair kimliğiyle öne çıkmıştır. Gerek şiirlerinde, gerek romanlarında gerekse yazılarında politik temalar önemli bir yer tutmaktadır. Şiirlerinde toplumcu gerçekçiliğin hâkim olduğu ve yer yer kavgacı bir tutumun öne çıktığı görülmektedir. Barış, şair ve şiiri için "İlk şiirlerinden günümüze kadar doğrultusunu ve yönünü yitirmeden gelebilen şairimizdir o. Hep ezilenden, yoksuldan ve emekten yana olmuş; sözünü o dönemin isyankâr diline uygun sözcükler ve imge örgüsüyle söylemiştir. Yüksek sesle okunacak ve kitlelerin kanını ateşleyecek şiirler söylemiştir. Umut, inat ve isyan şirinin omurgasını oluşturur. Nihat Behram’ın şiiri kendi deyimiyle ‘yalın bir yüreğin’ şiiridir. Kimseden bağışlanmasını istemez o, şiirlerden başka. Sadece kavganın değil, aşkın ve yaşama sevincinin de şairidir. Sürgün yıllarında yazdığı şiirlerde memleket hasreti ve sosyalizm vurgusu belirgin bir biçimde kendini hissettirir. Halk şiirimizin o gür sesini duyumsarız onun şiirlerinde." (Barış 2019) değerlendirmesini yapmıştır

Halk şiirinin formal özelliklerinden faydalanan Behram'ın şiirlerinde doğanın yeri ve sözcük dağarcığının zenginliği de dikkat çekmektedir. Şahin'e göre "Devrim", Nihat Behram’ın ana izleklerindendir: "Şair, ezilenlerin, yoksulların yazgısını kaygı edindiği için, 'siyasal' alandan uzak durmaz. 'Yazınsal / poetik' alanla 'siyasal' alan birliktedir onda. 'Estetik' olanın diyalektiği ile 'eylemsel' olanın diyalektiği örtüşür. Bu güzel buluşma, bize, nesnelerden duyduğumuz haz’dan daha önemli bir şeyler söyler: Düşünce’den duyduğumuz haz!" Şairin tüm şiirleri Ateşi Solumak (2018) adıyla tek ciltte toplanmıştır. Çizimlerini ve resimlerini Bayram Gümüş’ün yaptığı 5 ciltlik "Şiirözü" serisinde şair, en özgün şiirlerinin arkasındaki duygu, gözlem, bilgi birikiminin öykülerini çocuklar ve yetişkinlere masal diliyle anlatmıştır.

Gurbet sorunlarının epik bir anlatımla işlendiği Gurbet, Nihat Behram'ın ilk romanıdır. Ataol Behramoğlu, bu roman için "Gurbet, acımasız gerçekçiliğini, şematik, didaktik kalıplarla değil, insanı en derin yerlerde yakalayan, sarsan bir duygusallık-gerçekçilik sentezinde verebilen; aklın ve duygunun kesiştiği, senteze ulaştığı noktalarda, bireyseli ve toplumsalı en yüksek dozlarda kaynaştırmayı, birlikte sunmayı başaran bir roman." değerlendirmesini yapmıştır. Kız Ali (2000) romanında şiirsel bir dil hâkimdir ve yazar dünyanın merhametsiz oluşunu eleştirir. Çalışlar, bu romanı şöyle değerlendirmiştir: "Behram'ın romanının çok güçlü ve etkili olduğunu, Anadolu'nun sokağa atılmış çocuklarını, olağanüstü bir yetkinlikle anlattığını belirtmeliyim. Yazarın etkili, çarpıcı ve şiir yüklü kalemi okuyanı hemen romanın içine çekiyor." Behram, babasının özgeçmişinden hareketle, yakın geçmişimiz ve insanlık tarihini irdelediği Miras (2004) romanında teknolojiden büyüye, politik ihtirastan dine, küreselcilikten medyaya, yaşadığı çağla hesaplaşır. 5 ciltlik "Yazılar ve Söyleşiler" serisindeki yazılarda ise ağırlıklı olarak kültür, demokrasi ve özgürlük mücadelesini ele almıştır. Yeniden Yaratılmanın Coşkusuyla Mektuplar (1967-1983), Ataol Behramoğlu ve Nihat Behram’ın 1967-1983 yılları arasında birbirlerine yazdıkları mektuplardan günümüze kadar korunmayı başaran toplam 120 mektuptan oluşmaktadır.

Kaynakça

Barış, Mehmet (2019). "Ateşi Soluyan Şair: Nihat Behram". Gelenek. S. 139. https://gelenek.org/atesi-soluyan-sair-nihat-behram/ [Erişim Tarihi: 24. 12. 2019]

Behram, Nihat (2005). Acının ve Umudun Rengi. İstanbul: Everest Yayınları.

Yalçın, Murat (Ed.) (2010). "Behram, Nihat". Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. C. 1. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. s. 200-201.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: İSA KOYUNCU
Yayın Tarihi: 30.12.2019
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Hayatımız Üstüne ŞiirlerYücel / İstanbul1972Şiir
Fırtınayla Borayla Denenmiş ArkadaşlıklarCem / İstanbul1974Şiir
Dövüşe Dövüşe YürünecekMay / İstanbul1976Şiir
Darağacında Üç FidanMay / İstanbul1976Diğer
Göğsü Kınalı SerçeArkadaş Kitaplar / İstanbul1976Hikâye
Kuyruğu Zavallı TilkiMay / İstanbul1977Hikâye
Sol Kendini AnlatıyorMay / İstanbul1977Röportaj
Hayatı Tutuşturan AcılarMay / İstanbul1978Şiir
Kültür, Ekim Birlik? / ?1979Diğer
Irmak Boylarında Turaç SeslerindeGüney / İstanbul1980Şiir
Savrulmuş Bir Ömrün GünlerindenYeni Türkü Şiir / İstanbul1982Şiir
Ay Işığı Yan YanaKüsat / Köln1986Şiir
Yine de GülümseyerekYarın / İstanbul1987Şiir
Cenk ÇeşitlemesiYurt / Ankara1989Şiir
Yılmaz Güney'le Yasaklı YıllarımızMilliyet / İstanbul1994Hatıra
Hey ÇocukMilliyet / İstanbul1996Şiir
Ser Verip Sır Vermeyen Bir YiğitMay / İstanbul1997Diğer
Yalın YürekGendaş / İstanbul1998Şiir
Özlemin Dili OlsaGendaş / İstanbul1999Röportaj
KundakGendaş / İstanbul2000Şiir
GurbetGendaş / İstanbul2000Roman
Kız AliGendaş / İstanbul2000Roman
Hayatımız Üstüne ŞiirlerEverest / İstanbul2001Şiir
Ayrılık da YakışıklıdırEverest / İstanbul2001Şiir
İntikam Alır GibiEverest / İstanbul2001Şiir
Türk Halk ve Dünya Edebiyatından Başkaldırı ŞiirleriAlfa / İstanbul2001Antoloji
Hayatın ŞarkısıEverest / İstanbul2004Şiir
MirasEverest / İstanbul2004Roman
Acının ve Umudun RengiEverest / İstanbul2005Röportaj
Hayatın Renkleriyle Ruhumuzu Emziren Yalın Yürek Bayram GümüşEverest / İstanbul2007Biyografi
TanımlarEverest / İstanbul2008Şiir
Çıkmak İçin Bu KaranlıktanEverest / İstanbuk2009Şiir
DörtlüklerEverest / İstanbul2011Şiir
Kında Duran Onur PaslanırEverest / İstanbul2013Deneme
Yeniden Yaratılmanın Coşkusuyla Mektuplar (1967-1983)Tekin / İstanbul2015Mektup
Bahar KarşılamasıEverest / İstanbul2015Şiir
TekzipEverest / İstanbul2016Diğer
Tutanak Aptallığın EgemenliğiEverest / İstanbul2016Röportaj
Maviyengeç AğıdıEverest / İstanbul2016Şiir
Gözyaşının ÇağrısıEverest / İstanbul2016Şiir
Mucizeye TanımEverest / İstanbul2017Şiir
Utanca TanımEverest / İstanbul2017Şiir
Ateşi SolumakEverest / İstanbul2018Şiir

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1LADİKARSLI BİLAL, Bilal Ersarıd. 1968 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2İLHAMÎ, Hamit İlhami Demird. 1932 - ö. 1987Doğum YeriGörüntüle
3Muhterem Yüceyılmazd. 1953 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Doğan Soydand. 01 Ağustos 1946 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5Tuğrul Çakard. 1946 - ö. 23 Temmuz 2017Doğum YılıGörüntüle
6BİDERMAN/DERMAN, Hayriye Şahind. 1946 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7İskender Fikret Akdorad. 1914 - ö. ?MeslekGörüntüle
8Besim Atalayd. 1882 - ö. 07 Kasım 1965MeslekGörüntüle
9Zafer Dorukd. 1956 - ö. ?MeslekGörüntüle
10Kemal Bekd. 1946 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11Hamit Macit Seleklerd. 30 Aralık 1909 - ö. 23 Ocak 1974Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12Gülten Çiçek Turald. 06 Nisan 1957 - ö. 16 Ocak 2004Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13Nihat Gençd. 1956 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
14Nihat Ferahd. 29 Mayıs 1932 - ö. 05 Nisan 2016Madde AdıGörüntüle
15Halil Nihat Bozteped. 1882 - ö. 17 Şubat 1949Madde AdıGörüntüle