Madde Detay

II. Bâyezîd (sal. 1481-1512) dönemi şairlerindendir. Asıl adı Sinân olup nerede, ne zaman doğduğu ve hangi tarihte öldüğü belli değildir. Dîvân'ında ve Yûsuf u Züleyhâ mesnevisinde kendisinden Çâkerî Yûsuf olarak (Yıldız 2013:48) bahsetmekle birlikte diğer kaynaklardan yola çıkarak asıl adının Sinân olduğu kabul edilmektedir. Nerede, ne zaman doğduğu ve hangi tarihte öldüğü belli değildir. Tezkirelerde devşirme olduğu, Çâkerî mahlasını bu nedenle tercih ettiği yazılıdır. Çâkerî’nin II. Bâyezîd’in ya da az bir ihtimalle oğlu Şehzâde Alemşâh’ın (ö. 916/1510) özel hizmetinde bulunmasından dolayı “bey” unvanını aldığı anlaşılmaktadır. Latîfî’nin, Firdevsî’nin Şehnâme’si ile Hamse okuduğunu belirtmesi (Canım 2000: 206) ve henüz ele geçmeyen Farsça şiirlerinin olması –belki de sarayda- iyi bir eğitim aldığını göstermektedir. Sehî Tezkiresi’nde İstanbul subaşısı ve sonra sancak beyi olduğu (Kut 1978: 140), Latîfî Tezkiresi’nde ise II. Bâyezîd’in sancağını taşıdığı yazılıdır (Canım 2000: 206). Şiirlerinden İstanbul’dan uzaklaşmak zorunda kaldığı anlaşılmakla birlikte bunun niçin, ne zaman olduğu ve şairin nereye gittiği belli değildir. Dîvân’ındaki bir beyitten bir süre Edirne’de bulunduğu anlaşılmaktadır (Aynur 1999: 2). Tezkireler, onun zeki ve nüktedan olduğunu belirtir ve sakalının üzüntüden erken beyazlaması hakkında II. Bâyezîd’le aralarında geçen diyalogu hazırcevaplığına örnek olarak uzun uzun anlatırlar. Ölüm tarihi Yûsuf u Züleyhâ adlı mesnevîsini tamamladığı 900/1495 tarihinden sonra olmalıdır.

Çâkerî’nin eserleri şunlardır:

1. Dîvân: 1001/1592 tarihinde istinsah edilmiş tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud 3298, vr. 145b-185b’dedir. Şairin Dîvân’ı, mecmû‘aları tarayarak bulduğu 18 şiiriyle birlikte Hatice Aynur (1999) tarafından neşredilmiştir.

2. Hamse: Her ne kadar İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Hamseler Kataloğu’nun önsözünde (Tuman 1961: III-IV) şairin ilk Hamse yazarı olduğu belirtilmişse de burada sıralanan beş eserden Vâmık u Azrâ, Hüsn ü Nigâr ve Süheyl ü Nevbahâr adlı mesnevîleri yazdığı şüphelidir. Sehî Tezkiresi'nde belirtilen Leylâ vü Mecnûn ile Yûsuf u Züleyhâ mesnevîlerinden ilkinin şimdilik bir nüshası mevcut değildir. Çâkerî, 4208 beyitlik Yûsuf u Züleyhâ’nın yazımını 900/1495'de tamamladığını ve Şehzâde Alemşâh’a sunduğunu belirtmektedir. Mesnevînin bilinen tek nüshasının istinsah tarihi 956/1549 olup Ankara Millî Kütüphane 2611 numarada kayıtlıdır. Bu mesnevi üzerine Muhammet Nalbant  Yüksek Lisans (2012), Setter Durmaz Doktora Tezi (2013) ve Ayşe Yıldız Doçentlik tezi hazırlamıştır. Nalbant (2012:89-94) yaptığı karşılaştırmalar neticesinde eserin Mollâ Câmî’nin (ö. 898/1492) Yûsuf u Züleyhâ mesnevisinden çeviri olduğunu ileri sürmektedir. 

3. Farsça Şiirleri: Sehî Tezkiresi’nde sözü edilen Farsça şiirleri ve Zahîr-i Fâryâbî’nin (ö. 598/1201) kasîdelerine cevap niteliğinde yazdığı Farsça kasîdeleri elde yoktur.

Sehî Bey, Çâkerî’nin özellikle Zahîr-i Fâryâbî’ye cevap niteliğindeki kasîdelerini övmekte ve mesnevîlerini gazellerine göre daha başarılı bulmaktaysa da Latîfî, şiirlerinin orta düzeyde olduğunu işaret etmektedir. Sonraki kaynaklar ise Çâkerî’nin şairliği üzerine bu iki görüşten birisini tekrarlamaktadır. Öte yandan, Dîvân’ı üzerine yaptığı çalışmada Aynur (1999); Çâkerî’nin 16. ve 17. yüzyıl mecmualarında şiirlerinin bulunmasının ve tanzir edilmesinin yazdıklarının döneminde ve sonrasında beğenilmeye devam ettiğini gösterdiğini, sadece Dîvân’ındaki birinci gazele yazılan yirmi nazirenin şairleri arasında Necâtî Bey (ö. 914/1509), Mesîhî (ö. 918/1512) ve Zâtî (ö. 953/1546) gibi tanınmış isimlerin bulunmasının da bunu kanıtladığını belirtmektedir. 

Aynur, Hatice (1999). 15. yy. Şairi Çâkerî ve Dîvânı. İstanbul.

Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şuarâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Yay.

Durmaz, Setter (2012). "Çâkerî Sinan ve Yûsuf u Züleyhâ Mesnevîsi." Dil ve Edebiyat Araştırmaları (5): 79-118.

Durmaz, Setter (2013). Çakeri Sinanın Yusif ve Züleyha Mesnevisinin Filoloji-Tekstoloji Tedkiki. Doktora Tezi. Bakı: Azerbaycan Milli İlimler Akademisi.

Ergun, Sadettin Nüzhet (1936). Türk Şairleri. C. 3. İstanbul.

İpekten, Haluk (1996). Divan Edebiyatında Edebî Muhitler. İstanbul: MEB Yay.

İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.

Kut, Günay (hzl.) (1978). Sehî Beg, Heşt Bihişt: The Tezkire by Sehi Beg, An Analysis of the First Biographical Work on Ottoman Poets with a Critical Edition Based on MS. Süleymaniye Library, Ayasofya 3544. Cambridge: Mass.

Kutlar Oğuz, Fatma Sabiha, M. Çakır, H. Koncu (hzl.) (2012). Mehmed Tevfik, Kâfile-i Şu’arâ. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.

Nalbant, Muhammet (2012). 15. yy. Şairi Çâkerî’nin Yûsuf u Züleyhâ’sı: Metin-İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi.

Tuman, Nail (1961). İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Hamseler Kataloğu. İstanbul: MEB Yay.

Yıldız, Ayşe (hzl.) (2013). Çâkerî, Yûsuf u Züleyhâ. Ankara: Hitabevi Yay.

Gazel

Ey ruhun âyîne-i lutf-ı Hudâ

Vey saçun dil-bend ü la’lün dil-güşâ

Müşk-i hâlün nokta-i cîm-i cemâl

La’l-i nâbun derd ehline devâ

Işk uşşâka belâdur saklagıl

Ol belâdan sen rakîbi ey Hudâ

Nergisün şâhın elinden kapdı bâd

Kör elinden sehl ola kapmak asâ

Tâlib isen Çâkerî'den olma dûr

Lem tecid ba’dî veliyyen mürşidâ

(Aynur, Hatice (1999). 15. yy. Şairi Çâkerî ve Dîvânı. İstanbul. 188.)

 Gazel

Şîrîn lebünün şevkı ider yaşumı gülgûn

Şeb-dîz saçun fikri kılur gönlümi mahzûn

Cân bülbüline rahm kıl ey serv-i gül-endâm

Işkuna gönül vireliden oldı ciger-hûn

Yâ Rab nice şerh eyleyeyin dil-bere hâlüm

Kim her dem ider ışkı-y-ıla beni diger-gûn

Halvâ-yı hadîsüm felege ger çıkaralar

Na’l-i mehi ol dem vire halvâ ala gerdûn

Leylî saçuna Çâkerî ışkın işiden dir

Nesh oldı cihân içre bugün Kıssa-i Mecnûn

(Aynur, Hatice (1999). 15. yy. Şairi Çâkerî ve Dîvânı. İstanbul. 84.)

YÛsuf u Züleyhâ

.......

Hikâyet söylenürken evliyâdan

Haber açıldı hâl-i enbiyâdan

Anıldı kıssa-i Yûsuf ser-encâm

Sevindi sanasın nûş eyledi cân

Gezerken lutf ile kıldı ihân

Benüm aduma nazm it bu kitâbı

Didüm kim bende yokdur nazma kudret

Meger kim himmet-i şeh vire kuvvet

(Yıldız, Ayşe (hzl.) (2013). Çâkerî, Yûsuf u Züleyhâ. Ankara: Hitabevi Yay. 237.)