Madde Detay

Asıl adı Ebubekir Celâleddin’dir. Abdullah Efendizâde diye tanındı. Rumeli Kazaskeri Yıldız lâkaplı Abdullah Efendi’nin en büyük oğlu, Halep muvakkıtı iken vefat eden Süleyman Molla’nın büyük kardeşidir. Medrese öğrenimi gördü. Aydın’da kethüdalık yaptı. Sivas’ta naip iken kadı olarak Tokat’a atandı. 1219/1805’ten sonra İstanbul’da yaşadı. Dîvân’ında da İstanbul’da Beyceğiz’de yaşadığını açıkça dile getirmiştir (Sarıkaya 2008: 15-17). 1233/1817-18 yılında altmış yaşını aşmış bir şekilde İstanbul’da vefat etti. Mezarı, Edirnekapısı haricinde Zülâli Çeşmesi civarındadır.

Celâlî’nin bilinen tek eseri Dîvân’ıdır. Dîvân’ın Fatih Millet Kütüphanesi’nde Reşid Efendi Bölümü 747 ve AE Mnz 79 numarada kayıtlı iki nüshası bulunmaktadır. Dîvân'da kıt‘a ve kaside nazım şekilleriyle Arapça, Farsça ve mülemma olarak yazılmış 186 tarih manzumesi; bazıları müzeyyel 103 gazel, 2 şarkı, 4 tahmis,158 müfret, biri mesnevi nazım şekliyle yazılmış ve diğeri matla halinde iki lügaz bulunmaktadır (Sarıkaya 2008). Dîvân üzerine bir yüksek lisans çalışması (Sarıkaya 2008) yapılmıştır.

Şiirlerinde Celâlî, Seyyid Celâlî mahlaslarını kullandı. Fakat Sürûrî etkisinde yazdığı gazellerinde Hevâyî mahlasını tercih etti (Sarıkaya 2008: 14). Şiirleri nazım tekniği bakımından başarılıdır. Ebubekir Celalî, mahallîleşme akımı içerisinde yer alan ve büyük ölçüde Bosnalı Alaeddin Sabit, Sünbülzâde Vehbî, Sürûrî mektebinin takipçisi durumunda olan bir şairdir. Bu şairlerin şiirlerine nazireler yazmıştır. Tarih manzumelerinde sade, diğer manzumelerinde ise sanatlı ve işlenmiş bir dil kullanmıştır. Genellikle geleneğe bağlı kalsa da şiirlerinde günlük ifadelere ve argo söyleyişlere de rastlanmaktadır. Gazellerinde âşıkâne, rindâne ve şuhâne bir söyleyişi yeğlemiştir (Sarıkaya 2008: 484-485). Özellikle 1190/1776-1230/1815 yılları arasındaki birçok olayı tarihlerle tespit etmesi bakımından önemli bir şairdir.

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî, C. 2. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 389.

Çınarcı, M. Nuri (2007). Şeyhülislam Ârif Hikmet Beyin Tezkiretü’ş- Şu‘arâsı ve Transkripsiyonlu Metni. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi. 38.

İpekten, Halûk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 85.

Kılıç, Filiz (hzl.) (yty.). Şefkat Tezkîre-i Şu‘arâ-yı Şefkat-i Bagdâdî.http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10742,metinsbpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 15.04.2014]. 27.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I-II. Ankara: Bizim Büro Yay. 153.

Oğraş, Rıza (hzl.) (2001). Esad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ-Endûz’u İnceleme-Metin. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10734,bahcepdf.pdf?0 [erişim tarihi: 15.04.2014]. 101.

Sarıkaya, Erdem (2008). Ebûbekir Celâlî Divanı: Karşılaştırmalı Metin-İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Kültür Üniversitesi.

Sungurhan-Eyduran, Aysun (2002). “Celâlî”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 2. Ankara: AKM Yay. 415.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1977). C. 2. “Celâlî Ebubekir”. İstanbul: Dergâh Yay. 29.

Şarkı

Dil-sitânım meh-cebîn-i nükte-dânımsın benim

Yâr-ı cânım nâzenîn-i mihribânımsın benim

Nev-nihâlim nev-resîdem nev-civânımsın benim

Gönlümün eglencesi ârâm-ı cânımsın benim

Ben sana derdim efendim bende-i efgendeyim

İşte gerçekdir sözüm kavlimde sâdık bendeyim

Sen gülersen ben dahi cümbiş-nümâ-yı handeyim

Hem gülüm hem bülbülüm hem gül-sitânımsın benim

Ruhların olsun efendim nûş-ı meyden âl âl

Cümbiş ü reftâr ile gül nahle dönsün yâl ü bâl

Bu letâfetle sana içmek zülâl olsun zülâl

Mâye-i ömrüm hayât-ı câvidânımsın benim

Ehl-i bezmin şâhısın içdikçe olsun âfiyet

Bendeni her-dem ayak-dâş eyleyüp kıl merhamet

Sen mey içdikçe Celâlî böyle etsün tehniyet

Bâde-nûşum neş’e-cûşum şâdımânımsın benim

(Sarıkaya, Erdem (2008). Ebûbekir Celâlî Divanı: Karşılaştırmalı Metin-İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Kültür Üniversitesi. 356.)