Madde Detay

Mutasavvıf bir şair olduğu elde bulunan eserlerinden anlaşılan Cemâlî'nin hayatı hakkında kaynaklarda bir bilgi bulunmamaktadır. Pek çok eseri günümüze ulaşmış bu şair hakkında yeteri kadar bilgi bulunmayışını Sadettin Nüzhet Ergun, "çok garib" olarak yorumlar (yty: 979). Eserinin kayıt tarihinden 16. yüzyılda yaşadığı söylenebilir. Cemâlî'nin tam olarak ne zaman, nerede doğduğu hakkındaki bilinmezlik ölümü için de geçerlidir.

Ergun, bir mesnevisi ile mensur eserlerinin İÜK. Ty. 1700’de kayıtlı bir yazmada bulunduğunu söyler (yty: 978). Osman Horata, kütüphane fişinde bu eserlerin yanlışlıkla Cemâleddin-i Ankaravî’ye ait olarak gösterildiğini yazmaktadır (2002: 433). Bu yazmada kayıtlı olan ilk eser 1578’de yazılan manzum-mensur karışık Tevilât-ı Besmele-i Şerif 'tir. Daha sonra Risâle-i Durûb-ı Emsâl ismini taşıyan ve bazı hikâyeler ihtiva eden bir bölüm gelmektedir. Ayrıca Gülşen-i İrfân isimli bir mesnevisi vardır. Cemâlî, eserlerinde Kerâmetü’l-havâs, Matlau’l-ahbâr, Şerh-i Bâ, Ahlâk, Fıtratnâme gibi Farsça eserler kaleme aldığını da belirtmektedir; ancak bu eserler ortada yoktur (Ergun yty: 928; Horata 2002: 433; Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi 1977: 39). Risâle-i Durûb-ı Emsâl ile Gülşen-i İrfân isimli mesneviler dinî ve ahlaki hikâyeleri içermektedir (Horata 2002: 433). Horata, S. N. Ergun’un, Cemâl-i Halvetî’nin şiirlerini ihtiva eden mecmualarda rastladığı ve başka bir Cemalî’ye ait olduğunu söylediği Şeyh Cemalî Rûhu’llâhü Rûhahu başlığı altındaki bazı ilahilerin de bu şaire ait olması gerektiğinin üzerinde durmaktadır (2002: 433).

Ergun, S. Nüzhet (yty.). Türk Şairleri. C. 3. İstanbul: Suhulet Basımevi.

Horata, Osman (2002). “Cemâlî”, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 2. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay. 433.

“Cemâlî” (1977). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: Dergah Yay. 39.

Tevlât-ı Besmele-i Şerif’ten

İrüp mâh-ı muharrem ey nikû hâl

Dokuz yüz seksen altı oldı hem sâl

Güneş gibi seherden geldi bir yâr

Sülûk ehli idi ol sâhib esrâr

Nizâm-ı dîn ü millet kutb-i efrâd

Çerâğ-ı şer’ ü nûr-i çeşm-i evtâd

Yüzünde berk urur nûr-i İlâhi

Zamîri kâşif-i eşyâ kemâhi

Ergun, S. Nüzhet (yty.). Türk Şairleri. C. 3. İstanbul: Suhulet Basımevi. 978.

Risâle-i Durûb-i Emsâl’den

İlâhî bâtınım pür nûr eyle

Dil-i vîrânımı ma’mûr eyle

Niçe darb-ı mesel dimiştir ebrâr

Niçe ma’ni komuşlar mu’ciz âsâr

Anı biz dahi yazdık ihtisardan

Ki yâd olmaz beğim varını viren 

Ergun, S. Nüzhet (yty.). Türk Şairleri. C. 3. İstanbul: Suhulet Basımevi. 979.

Gülşen-i İrfan’dan

Gel berü ey hâme-i şîrin zeban

Bülbül-i hoş hân u debîr-i cihan

Bahre dalup lâ’l-i Bedahşan çıkar

Zulmete gir çeşme-i hayvan çıkar

…

Yâresi çok derdi öğüş bî tabîb

Ya’ni Cemâlî-i belâkeş garîb

Ergun, S. Nüzhet (yty.). Türk Şairleri. C. 3. İstanbul: Suhulet Basımevi. 979.