Madde Detay

Sultan 4. Mehmed (1648-1687) zamanında şeyhülislâm olan şair Bahâyî Efendi’nin küçük kardeşidir. Azîz Efendi-zâde Yahyâ Efendi’nin oğlu olup asıl adı Mehmed Abdülkerim’dir. Recep 1056/ Ağustos-Eylül 1646'da Bahâyî Efendi ikinci kez Rumeli kazaskeri olduğunda mülâzım oldu. Kırk akça medreseden ayrıldıktan sonra Recep 1067/Nisan 1657 ile Şevval 1086/ Ocak 1676 tarihleri arasında; Anbar Gâzî Medresesi, Manisalı Çelebi Medresesi, Kasım Paşa Medresesi, Etmekçioğlu Medresesi, Sinan Paşa Medresesi’nde müderrislik yapmıştır. Ramazan 1087/ Kasım 1676 ile Rebiülevvel 1104/ Kasım 1692 tarihleri arasına sırasıyla; Bosna, Belgrat, Diyarbakır, Kayseri, Ankara ve tekrar Diyarbakır kadılığı görevlerinde bulunmuş, Receb/Mart 1693’te Diyarbakır’da vefat etti.

Şiirlerinde Cezmî mahlasını kullandı. Vekâyiü'l-Fuzalâ'da mahlasının Hurremî olduğu yazılıdır. Seyrek-zâde Âsım, Cezmî Dîvânı'nı gördüğünü, Ali Emirî Efendi de pek çok gazeli olduğunu ifade eder. Vüsale Musalı'nın yayınladığı bir çalışmada da Cezmî'ye ait olan bir beyit eserler bölümünün sonuna eklenmştir.

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1999). İsmâil Belîğ Nuhbetü'l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti'l-Eş'âr. Ankara: AKM Yay. 55.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî: Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 149.

Coşkun, Ali Osman (hzl.) (1985). Seyrekzâde Mehmet Âsım. Zeyl-i Zübdetül-Eş'âr. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. 60.

Güner, Galip ve Nurhan Güner (hzl.) (2003). Esâmî-i Şuarâ-yı Âmid, Ali Emiri Efendi. Ankara: Anıl Matbacılık.14.

İnce, Adnan (hzl.) (2005) Tezkiretü’ş-Şuarâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay. 270.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.)(2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay. 286.

Mehmed Süreyya (1308-15/ 1890-97). Sicill-i Osmânî. C. 3. İstanbul: Matbaa-i Âmire.  354.

Musalı, Vüsale (2015). “Türk Tezkireciliğinin Araştırılmamış Bir Sayfası”. Bilig (72): 73-92.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri, Vakâyiü’l-Fuzalâ. C. 4. İstanbul: Çağrı Yay. 76-77.

Yaltkaya, Şerafettin ve Kilisli Rifat Bilge (hzl.) (1941). Kâtip Çelebi Keşfü’z-Zünûn. C.1.İstanbul: MEB Yay. 495.

Yılmaz, Kâşif (hzl.)(2001). Güftî ve Tesrifâtü'ş-Şuara'sı. Ankara: AKM Yay.115.

Nazm

Ey bâd-ı sabâ bülbül-i nâlâna haber ver

Âşüfteliginden gül-i handâna haber ver

Ey bâd-ı sabâ zülfünü tahrîk edersen

Evvel dil-i ‘uşşâk-ı perîşâna haber ver

Ey bâd-ı sabâ gönlüne gir lutfile yârin

Gel sonra dil-i Cezmî-i hayrâna haber ver

 ***

Bahâr irişdi yine bâga yâr gelmez mi

Murâdum üzre benüm bir bahâr gelmez mi

Nevâziş eyleyeli hayli oldugum Cezmî

Aceb yine o büt-i gam-güsâr gelmez mi

***

Bir nice demdür dilin zülf-i perîşândur yiri

Mihre hem-serdür geh tarf-ı dâmândır yiri

Ârzûmend olma ey sayyâd düşmez dâmına

Ol tezerv-i işvenin serv-i hırâmândur yiri

Gülşen-i kûyunda yârin âşiyân-sâz oldı dil

Bülbül-i âşüftenün Cezmî gülistandur yiri

(Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî: Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay.149).

Mey içün rehne komağ cânıma minnetdir ey sufi

Girev alsa eğer pîr-i mugân tesbih ü seccade

( Musalı, Vüsale (2015).“Türk Tezkireciliğinin Araştırılmamış Bir Sayfası”. Bilig (72): 73-92.)