Madde Detay

Aslen Diyarbakırlı olup doğum tarihi bilinmemektedir. Asıl adı Mehmed’dir. Seyyid Mehmed Edîb Efendi olarak tanındı. Diyarbakır medreselerinde öğrenim gördü. Tahsilini tamamlamak için İstanbul’a geldi. 1137/1724-25 yılında yapılan imtihanda başarılı olup çeşitli yerlerde kadılık yaptı. 1149 yılı sonlarında (1737) Rumeli’nde Narda kadısı iken vefat etti. Mezarı Narda’dadır. Sâlim (İnce 2005: 212) ve Safayî (Çapan 2005: 81) tezkirelerinde adı Mahmud ve Erzurumlu olduğu yazılmışsa da Râmiz (Erdem 1994: 12) ve Esad (Oğraş 2001: 28) tezkireleri ile Ali Emirî (1328: 11-12)’de adı Mehmed olup Diyarbakırlı olduğu, Narda kadısı iken verdiği vesaik-i şer‘iyedeki imzasının görüldüğü kayıtlıdır. Sicill-i Osmanî (Akbayar 1996: 445)’de ise Eyüp kadısı iken öldüğü belirtilmektedir.

Ali Emirî Efendi (1328: 11-12)’ye göre ilim ve irfan sahibi, şiir ve inşada başarılı, güzel şiirleri ve nazireleri olan biriydi. Safayî (2005: 81)’ye göre asrın seçkin şairidir. Bâğçe-i Safâ-Endûz’a göre şiirin inceliklerini bilirdi ve güzel sözler söylerdi. Devri şairlerinden Sâmî ve Vâlî ile müşterek şiirleri vardır (Oğraş 2001: 28). 

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî. C. 2. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 445.

Ali Emirî (1328). Tezkire-i Şu‘arâ-i Âmid. C. I. Matba-i Âmidî. 11-12.

Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâsı (İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks-Sözlük). Ankara: AKM Yay. 12.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay. 212-213.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî, İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 81-82.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I-II. Ankara: Bizim Büro Yay. 26.

İpekten, Halûk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 106.

Oğraş, Rıza (hzl.) (2001). Esad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ-Endûz’u İnceleme-Metin. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10734,bahcepdf.pdf?0 [erişim tarihi: 02.04.2014]. 28-29.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1977). “Edib Mehmed”. C. 2. İstanbul: Dergâh Yay. 451.

Ünver, Niyazi (2003). “Edîb”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 3. Ankara: AKM Yay. 250. 

Zahm-ı âgûşı hayâle pirehen bîgânedir

Âteş-efrûzân-ı dâg-ı ‘aşka ten bîgânedir

Penbe-i dâg-ı ser-â-pây-ı cünûn besdir dile

Küşte-i şemşîr-i hicrâna kefen bîgânedir

Murg-ı cân olsa n’ola âzâdelikden muztarib

Dil-esîrân-ı gama fikr-i vatan bîgânedir

Nâr-ı gamla ‘âşıka besdir hayâlin ba‘d-ez-în

Bezm-i ehl-i ‘aşka şem‘-i encümen bîgânedir

Fâş ederken fitne-i ebrûsu nâz-ı gamzesi

Câm-ı nâz-ı çeşmine keşf-i suhan bîgânedir

(Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî, İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 82.)