Madde Detay
ENÎS, Receb Dede
(d. ?/? - ö. 1147/1734)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Asıl adı Receb'dir. Edirne'de doğdu. Gülşenî tarikatına mensup sipahi Halîl (ö. ?) adlı birinin oğludu. Çocukluğunda İbrahim Efendi adlı bir cilt ustasının yanında çıraklık yaptı. Sonra tahsil için İstanbul'a geldi ve Yenikapı Mevlevihanesi'nde yetişti. Bunu müteakip, Edirne'ye dönerek Neşâtî Dede (ö. 1085/1674)'ye intisap etti. Sonra tekrar İstanbul'a gelerek, Yenikapı Mevlevihanesi şeyhi Kârî Ahmed Dede (ö. 1120/1708)'ye bağlandı. Onun Mesnevî derslerini takip etti ve bu mevlevihaneye mesnevihan oldu. Şeyhi Kârî Ahmed Dede'nin ölümü üzerine Kasımpaşa Mevlevihanesi'ne şeyh tayin edildi. Edirne Muradiye Mevlevihanesi şeyhi Neşâtî Dede'nin vefatından sonra bu dergâhın şeyhliğine getirilen Seyyid Muhammed Ârif Dede'nin ölümü üzerine, 1095/1683 yılında Edirne Mevlevihanesi şeyhliğine atandı. 60 yıl burada şeyhlik yaptı. Vefatında Edirne Mevlevihanesi'ne gömüldü. Vefat tarihini Fatin, Şemseddîn Sâmî, Mehmed Süreyyâ, Esrâr Dede, 1147/1734; Bursalı Mehmed Tâhir 1145/1732; Râmiz, Nâ'il Tuman ve Mecelle, 1146/1733 olarak gösterirler. Galatalı Hâfız, Enîs Receb Dede'nin vefatına "Kürsî-i cennetde Mevlânâ Enîs ola" (1147) mısrasını tarih düşürmüştür.
Enîs'in mürettep Dîvân'ı vardır. Enîs'in Dîvân'ında yer alan şiirleri tasavvufi ve hikemi niteliklidir. Şiirlerinde Fuzûlî, Nâ'ilî, Vecdî, Nef'î tesirleri görülür. Yaklaşık 1550 beyti ihtiva eden Dîvân, Edirne Valisi Ahmet İzzet Paşa tarafından 1890 yılında bastırılmıştır. Ayrıca Adem Ceyhan tarafından Dîvân'ın tenkitli metni yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır (1990). Kaynaklar, Enîs'in Farsça bilgisinin iyi olduğunu söylerler. Devrinde şeyh olarak büyük ilgi gören Receb Dede, mutasavvıflığı kadar, şair olarak da dikkat çekmiştir. Şiirlerinde daha çok tasavvufi düşüncelerini ve Mevleviliği dile getirmiştir. Bu şiirlerin bazıları didaktik, bazıları liriktir. Enîs Receb Dede, Mevlevi çevrelerinin takdirini kazanmış meşhur bir şairdir.
Kaynakça
Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1998). İsmail Beliğ Efendi, Nuhbetü'l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti'l-Eş'âr. Ankara: AKM Yay. 24.
Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî (Tezkire-i Meşâhir-i Osmaniyye). C.1. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 442.
Ali Enver (1309/1891). Semâhâne-i Edeb. İstanbul: Âlem Matbaası. 10-12.
Canım, Rıdvan (1995). Edirne Şairleri. Ankara: Akçağ Yay. 374-379.
Ceyhan, Adem (1990). Enîs Recep Dede, Hayatı, Eserleri, Divânı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safayî Efendi Tezkire-i Safayî. Ankara: AKM Yay.
Derin, Fahri Çetin (hzl.) (1978). Hâfız Hüseyin Ayvansarayî, Vefeyât-ı Ayvansarayî (Vefeyât-ı Selâtin ve Meşâhir-i Ricâl). İstanbul. 52.
Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Ramiz, Âdâb-ı Zurefâ. Ankara: AKM Yay. 4.
Ergun, Sadettin Nüzhet (1936 - 1945). Türk Şâirleri. İstanbul: Bozkurt Matbaası.
Fatin (1271). Hâtimetü'l-Eş'âr. İstanbul. 20-21.
Genç, İlhan (hzl.) (2000). Esrar Dede, Tezkere-i Şu'arâ-yı Mevlevîyye. Ankara: AKM Yay. 24-28.
İnce, Adnan (2005). Tezkiretü’ş-Şuara - Salim Efendi. Ankara: AKM Yay.
İsen, Mustafa vd. (hzl.) (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 114.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2000). Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri. C.1. Ankara: Bizim Büro Yay. 32-33.
Müstakimzâde Sa'dettin Efendi. Mecelletü'n-Nisâb. TDK. Ktp. / F.K. 37. vr. 121b.
Nail Tuman. Tuhfe-i Nailî. MEB Yayınlar Dairesi Başkanlığı Nüshası. Nr. B / 870, 1 / n.282.
Şemseddin Sami (1996). Kâmûsu'l-Âlâm. Ankara: Kaşgar Neşriyat.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. NİLGÜN AÇIK ÖNKAŞYayın Tarihi: 25.07.2013Güncelleme Tarihi: 22.11.2020Eserlerinden Örnekler
Dîvân
Gazel
Mahabbetle ezel ahde duranlar Mevlevîlerdir
Basîretle bugün yarın görenler Mevlevîlerdir
Be-sûret mefhar-i âlem be-sîret mazhar-ı esmâ
Dü-âlem zevk-i sultânî sürenler Mevlevîlerdir
Rızâ-yı Hak Te'âlâla muhâlif olma havfından
Murâdu'llahı ehlinden soranlar Mevlevîlerdir
Sabah-ı mahşere nisbet çü şeb târîk-i âlemde
Görünen şey'i hâb-âsâ yoranlar Mevlevîlerdir
Enîsâ zühd-i bâridle yasılmış yayını aşkın
Kemend-i zûr-ı himmetle kuranlar Mevlevîlerdir
Canım, Rıdvan (1995). Edirne Şairleri. Ankara: Akçağ Yayınları. 377.
Gazel
Âşinâ-yı rûh-ı kudse hâlet-efzâdur semâ'
Teşnegân-ı bezm-i 'aşka şevk-bahşadur semâ'
Beyt-i ma'mûrun tavafı sırrına 'ârif 'ukûl
Hayret-efzâ-yı melâ'ik sırrı-ı Mevlâ'dır semâ'
Her tarîk âyîni bâ'isdir vusûl-i Hakka lîk
Ehline ma'lûmdur ol katre deryâdır semâ'
Bir kademde devresin tekmîl ider perkâr-veş
Reşk-i çarh-ı mâh-tâb çarh-peymâdır semâ'
Dil safâ-cûy-ı ziyâ-yı mihr ise her dem Enîs
Çarh-ı 'aşka âfitâb-ı 'âlem-ârâdır semâ'
(Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Ramiz, Âdâb-ı Zurefâ. Ankara: AKM Yay. 4.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 25.07.2013Güncelleme Tarihi: 22.11.2020Eserlerinden Örnekler
Dîvân
Gazel
Mahabbetle ezel ahde duranlar Mevlevîlerdir
Basîretle bugün yarın görenler Mevlevîlerdir
Be-sûret mefhar-i âlem be-sîret mazhar-ı esmâ
Dü-âlem zevk-i sultânî sürenler Mevlevîlerdir
Rızâ-yı Hak Te'âlâla muhâlif olma havfından
Murâdu'llahı ehlinden soranlar Mevlevîlerdir
Sabah-ı mahşere nisbet çü şeb târîk-i âlemde
Görünen şey'i hâb-âsâ yoranlar Mevlevîlerdir
Enîsâ zühd-i bâridle yasılmış yayını aşkın
Kemend-i zûr-ı himmetle kuranlar Mevlevîlerdir
Canım, Rıdvan (1995). Edirne Şairleri. Ankara: Akçağ Yayınları. 377.
Gazel
Âşinâ-yı rûh-ı kudse hâlet-efzâdur semâ'
Teşnegân-ı bezm-i 'aşka şevk-bahşadur semâ'
Beyt-i ma'mûrun tavafı sırrına 'ârif 'ukûl
Hayret-efzâ-yı melâ'ik sırrı-ı Mevlâ'dır semâ'
Her tarîk âyîni bâ'isdir vusûl-i Hakka lîk
Ehline ma'lûmdur ol katre deryâdır semâ'
Bir kademde devresin tekmîl ider perkâr-veş
Reşk-i çarh-ı mâh-tâb çarh-peymâdır semâ'
Dil safâ-cûy-ı ziyâ-yı mihr ise her dem Enîs
Çarh-ı 'aşka âfitâb-ı 'âlem-ârâdır semâ'
(Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Ramiz, Âdâb-ı Zurefâ. Ankara: AKM Yay. 4.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 22.11.2020Eserlerinden Örnekler
Dîvân
Gazel
Mahabbetle ezel ahde duranlar Mevlevîlerdir
Basîretle bugün yarın görenler Mevlevîlerdir
Be-sûret mefhar-i âlem be-sîret mazhar-ı esmâ
Dü-âlem zevk-i sultânî sürenler Mevlevîlerdir
Rızâ-yı Hak Te'âlâla muhâlif olma havfından
Murâdu'llahı ehlinden soranlar Mevlevîlerdir
Sabah-ı mahşere nisbet çü şeb târîk-i âlemde
Görünen şey'i hâb-âsâ yoranlar Mevlevîlerdir
Enîsâ zühd-i bâridle yasılmış yayını aşkın
Kemend-i zûr-ı himmetle kuranlar Mevlevîlerdir
Canım, Rıdvan (1995). Edirne Şairleri. Ankara: Akçağ Yayınları. 377.
Gazel
Âşinâ-yı rûh-ı kudse hâlet-efzâdur semâ'
Teşnegân-ı bezm-i 'aşka şevk-bahşadur semâ'
Beyt-i ma'mûrun tavafı sırrına 'ârif 'ukûl
Hayret-efzâ-yı melâ'ik sırrı-ı Mevlâ'dır semâ'
Her tarîk âyîni bâ'isdir vusûl-i Hakka lîk
Ehline ma'lûmdur ol katre deryâdır semâ'
Bir kademde devresin tekmîl ider perkâr-veş
Reşk-i çarh-ı mâh-tâb çarh-peymâdır semâ'
Dil safâ-cûy-ı ziyâ-yı mihr ise her dem Enîs
Çarh-ı 'aşka âfitâb-ı 'âlem-ârâdır semâ'
(Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Ramiz, Âdâb-ı Zurefâ. Ankara: AKM Yay. 4.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Dîvân
Gazel
Mahabbetle ezel ahde duranlar Mevlevîlerdir
Basîretle bugün yarın görenler Mevlevîlerdir
Be-sûret mefhar-i âlem be-sîret mazhar-ı esmâ
Dü-âlem zevk-i sultânî sürenler Mevlevîlerdir
Rızâ-yı Hak Te'âlâla muhâlif olma havfından
Murâdu'llahı ehlinden soranlar Mevlevîlerdir
Sabah-ı mahşere nisbet çü şeb târîk-i âlemde
Görünen şey'i hâb-âsâ yoranlar Mevlevîlerdir
Enîsâ zühd-i bâridle yasılmış yayını aşkın
Kemend-i zûr-ı himmetle kuranlar Mevlevîlerdir
Canım, Rıdvan (1995). Edirne Şairleri. Ankara: Akçağ Yayınları. 377.
Gazel
Âşinâ-yı rûh-ı kudse hâlet-efzâdur semâ'
Teşnegân-ı bezm-i 'aşka şevk-bahşadur semâ'
Beyt-i ma'mûrun tavafı sırrına 'ârif 'ukûl
Hayret-efzâ-yı melâ'ik sırrı-ı Mevlâ'dır semâ'
Her tarîk âyîni bâ'isdir vusûl-i Hakka lîk
Ehline ma'lûmdur ol katre deryâdır semâ'
Bir kademde devresin tekmîl ider perkâr-veş
Reşk-i çarh-ı mâh-tâb çarh-peymâdır semâ'
Dil safâ-cûy-ı ziyâ-yı mihr ise her dem Enîs
Çarh-ı 'aşka âfitâb-ı 'âlem-ârâdır semâ'
(Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Ramiz, Âdâb-ı Zurefâ. Ankara: AKM Yay. 4.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Nurgül Ateş | d. 18 Ekim 1977 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | MESTÎ | d. ? - ö. 1495-1500 ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | LEBÎB, Ahmed Lebîb Efendi | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | Nurgül Ateş | d. 18 Ekim 1977 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | MESTÎ | d. ? - ö. 1495-1500 ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | LEBÎB, Ahmed Lebîb Efendi | d. ? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | Nurgül Ateş | d. 18 Ekim 1977 - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | MESTÎ | d. ? - ö. 1495-1500 ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | LEBÎB, Ahmed Lebîb Efendi | d. ? - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Nurgül Ateş | d. 18 Ekim 1977 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | MESTÎ | d. ? - ö. 1495-1500 ? | Meslek | Görüntüle |
12 | LEBÎB, Ahmed Lebîb Efendi | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | Nurgül Ateş | d. 18 Ekim 1977 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | MESTÎ | d. ? - ö. 1495-1500 ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | LEBÎB, Ahmed Lebîb Efendi | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | Nurgül Ateş | d. 18 Ekim 1977 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | MESTÎ | d. ? - ö. 1495-1500 ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | LEBÎB, Ahmed Lebîb Efendi | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |