EYÜP, Eyüp Dede

(d. 1860\'lar / ö. 1934)
?
(Tekke / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Eyüp Dede’nin doğum tarihi net olarak bilinmemekle birlikte, 1860-1870 yılları arasında dünyaya geldiği tespit edilmiştir. Eyüp Dede, Diyarbakır’ın merkez ilçelerinden Sur’a bağlı Alevi inancına mensup Türkmen köylerinden Büyükkadı köyünde dünyaya gelmiştir. Babası yöredeki Alevi topluluklar arasında tanınmış bir Alevi dedesi olan Hamid Dede’dir. Dede Garkın Ocağı mensubu olan Eyüp Dede, iki evlilik yapmış, bu evliliklerinden toplam dört çocuğu olmuştur. Kendisinden büyük iki ağabeyi Ali ve Süleyman, yöredeki Dede Garkın Ocağı talip topluluklarının dedeliğini yaptıkları için, kendisi Diyarbakır yöresinde gerçekleştirilen cemlerde dedelik hizmeti yerine sazı ve sözüyle zâkirlik hizmetini yerine getirmiştir. Dede Garkın Ocağı ailesinden olması sebebiyle dedelik hizmetlerini de bilen Eyüp Dede, özellikle Diyarbakır yöresi dışında kalan Şanlıurfa’nın Kısas ve Akpınar köyleri ile Tunceli ve Elazığ illerine bağlı Dede Garkın Ocağı taliplerinin yerleşik oldukları köylerde ikrar, görgü ve musahiplik hizmetlerini yerine getirmiştir. Bilhassa Şanlıurfa’nın Kısas beldesinde yaşayan ve yörede “Merdinliler” adı verilen Dede Garkın Ocağı talip toplulukları arasında oldukça iyi tanınmaktadır. Bu beldede gerçekleştirilen cemlerde “Hızır isen Kurtar Beni” redifli bir şiiri zâkirler tarafından icra edilmekte ve bu şiir hakkında menkıbevî bir anlatma da yörede yaygın olarak bilinmektedir. Söz konusu şiir, Kısaslı âşıklardan Âşık Sefai (Mehmet Acet) tarafından yapılan bir kasete okunmuş ve TRT repertuvarına da dâhil edilmiştir. Yakınlarının verdikleri bilgiye göre Eyüp Dede, 1934 yılında vefat etmiştir (Akın 2011: 78).

Bugüne kadar tam metin olarak sadece tek bir şiiri elimize ulaşmıştır. Bu şiiri dışında, Diyarbakır yöresi Alevi toplulukları arasında gerçekleştirdiğimiz saha çalışmalarında başka bir şiirinin iki dörtlüğü de tespit edilmiştir. Bu kısıtlı bilgiler nedeniyle Eyüp Dede’nin sanatı hakkında fazla bir şey söylemek mümkün değildir. Torunlarından ve Şanlıurfa Kısas köyündeki taliplerinden deyişlerini saz eşlinde söylediğini ve Alevî-Bektaşî erkânını konu edinen şiirlerinin olduğunu öğrenmekteyiz (Akın 2011: 79).

Kaynakça

Akın, Bülent (2011). Diyarbakırlı Türkmen Alevi Âşıklar. Köln: Önel Verlag.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. BÜLENT AKIN
Yayın Tarihi: 03.01.2019
Güncelleme Tarihi: 06.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1SA'ÎD, Sa'îd Efendid. ? - ö. 1844Doğum YeriGörüntüle
2DERDİDERYA, Ali Şahind. 1929 - ö. 2010Doğum YeriGörüntüle
3TEYMUR KARAÇÖPd. 1906 - ö. 1978Doğum YeriGörüntüle
4SA'ÎD, Sa'îd Efendid. ? - ö. 1844Doğum YılıGörüntüle
5DERDİDERYA, Ali Şahind. 1929 - ö. 2010Doğum YılıGörüntüle
6TEYMUR KARAÇÖPd. 1906 - ö. 1978Doğum YılıGörüntüle
7SA'ÎD, Sa'îd Efendid. ? - ö. 1844Ölüm YılıGörüntüle
8DERDİDERYA, Ali Şahind. 1929 - ö. 2010Ölüm YılıGörüntüle
9TEYMUR KARAÇÖPd. 1906 - ö. 1978Ölüm YılıGörüntüle
10SA'ÎD, Sa'îd Efendid. ? - ö. 1844Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11DERDİDERYA, Ali Şahind. 1929 - ö. 2010Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12TEYMUR KARAÇÖPd. 1906 - ö. 1978Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13SA'ÎD, Sa'îd Efendid. ? - ö. 1844Madde AdıGörüntüle
14DERDİDERYA, Ali Şahind. 1929 - ö. 2010Madde AdıGörüntüle
15TEYMUR KARAÇÖPd. 1906 - ö. 1978Madde AdıGörüntüle