Madde Detay

19. yüzyılın son yarısında yaşamış Bektaşi şairlerinden olan Fennî, Tesalya Yenişehir’de doğmuştur. “Hüner, marifet, sanat, ilim, bilgi” (Devellioğlu 2007: 256) anlamına gelen fenn kelimesine nispet î’sinin getirilmesiyle oluşturulan Fennî mahlası, “fene mensup, fenle ilgili olan” anlamına gelir. Hayatı hakkında yeterli bilgi elde edilememiştir. “Kendi evinde Bektaşî âyîni icra eden ve başka bir işle meşgul olmayan” (Ergun 1955: 139) birisi olduğu bilgisi vardır. Fennî, Divân’ında babası hakkında bilgiye yer vermektedir: "Serde kapıdan paşa gibi bir pederim var/Heb Rûm ilini verdi bana hayli yerim var (Mus. 19/1)" (Hocaoğlu 2014: 129). Dîvân’dan şairin hayatı hakkında edinilen bir diğer bilgi de çok eserinin olduğuyla ilgilidir: "Bir şeyh-i şivâr bak deyü meşhûr cihânım/Denk eyle kerâmet satarım çok eserim var (Mus.19/5)" (2014: 130). 

Fennî Divânı’nda Fennî Efendi’nin mahdumı Ali Cezbî Efendi’nin vefatına söylenen, Dûrbîn Bey’in mahdumunun mevluduna, Necmî’nin mevluduna ve Osman Bey’in kerimesine yazılan tarihler yer almaktadır. Ayrıca Dîvân’da kurşun kalemle yazılmış “Salı gice saat 4’te Mehmed Fahrî namında bir evladım dünyaya gelmiştir. (12 Safer 1216/12 Şubat 1908-09)” yazı bulunmaktadır ancak bu bilginin Fennî’ye ait bir bilgi olduğu kesin değildir. Divân’ında düşürdüğü tarihlere göre H.1306/M.1888(?) tarihinde vefat etmiştir.

Fennî’nin bilinen tek eseri Divân’ıdır. Ergun’un naklettiğine göre Kemterî ve Yenişehirli Hakkî divanlarının sonunda “Yenişehirli Fennî Baba’nın nutkudur” başlığıyla bir kısım manzumeleri yer almaktadır. (1955: 139) Kemterî Divânı, Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu’nda 06 Mil Yz A 6716 numarada kayıtlıdır; ancak bu Divân’da Fennî’nin şiirlerine rastlanmamıştır. Ergun, kendi kütüphanesinde 122 büyük sayfadan ibaret bulunan 2100 beyitlik Kemterî Divânı’ndan bahseder. S. Nüzhet Ergun’un vefatıyla kütüphanesindeki kitapları Kültür Bakanlığı’na bağışladığı bilgisinin yanlışlığı yapılan araştırma sonucunda tespit edilmiş, Kültür Bakanlığı bünyesinde böyle bir kayda rastlanmamıştır.

Tek nüshası bulunan Fennî Divânı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Türkçe Yazma Divanları Bölümü, 56/4 numarada kayıtlıdır. Yapılan araştırma sonucunda bu numarada aynı divanın iki farklı isme kayıtlı olduğu tespit edilmiştir. https://www.yazmalar.gov.tr/detay_goster.php?k=98914 linkinde yer alan Divan, Mora Yenişehirli Fennî Dîvân’ıdır. Ancak https://www.yazmalar.gov.tr/detay_goster.php?k=105997 linkinde aynı numarada Fennî Mehmed Dede Divânı’nın da kayıtlı olduğu görülmektedir. Divân’ı incelendiğinde de eldeki nüshanın Mora Yenişehirli Fennî’ye ait olduğu açıktır. Fennî Mehmed Dede’nin Divânı’na ise ulaşılamamıştır.

Fennî Divânı’nda mesnevi nazım şekliyle yer alan 2 manzume, 2 kaside, 15 terci’-i bend, 10 muhammes, 19 tahmis, 6 nefes, 149 gazel, 1 kıta, 1 elif-nâme, 6 tarih, 1 muamma bulunmaktadır. Divân’da yer alan 206 manzumede aruz ölçüsü kullanılmış, 6 nefes ve 1 kıta hece ölçüsüyle yazılmıştır.

19. yüzyılın son yarısında yaşamış Alevi-Bektaşi Edebiyatın önemli isimlerinden olan Fennî’nin dili özellikle hece ölçüsünü kullandığı manzumelerinde yalındır. Aruz ölçüsünü uyguladığı manzumelerinde ise Arapça, Farsça kelimeler ve tamlamalar bulunmakla birlikte anlaşılmayacak zorlukta değildir. Dinî ve tasavvufi konuların işlendiği manzumelerde ise dilin ağırlaştığı görülmemektedir. 

Devellioğlu, Ferit (2007). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.

Ergun, Sadettin Nüzhet (1955). Bektaşi Edebiyatı Antolojisi. İstanbul: Maarif Kütüphanesi.

Hocaoğlu, Kadriye (2014). Fennî Dîvânı (İnceleme-Metin).Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.

Gazel

Sen elif kaddin görüp ey zülf-i reyhân ibtidâ

Etdin ol zülfün gibi ‘aklım perîşân ibtidâ

Zât-ı mutlak nûrını zâtında pinhân eyledi

Oldu sâcid sırrına ol sırr-ı Sübhân ibtidâ

Kaşların mihrâbına geldi hitâbı üscüdû

Ol melâ’ik zümresine oldu fermân ibtidâ

Senin ey nûr-ı basar kevn-i mekânın mebde’i

Olmasan olmazdı bu ‘âlemde insân ibtidâ

Çünki zâtından temevvüc eyledi deryâ-yı ‘aşk

Oldu sırrın Fenni ol demde nümâyân ibtidâ

Hocaoğlu, Kadriye (2014). Fennî Dîvânı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi. 167.

Gazel

Sen kime ‘âşıksın ol gonca-dehân ‘âşık sana

Mest-i medhûşun şarâb-ı erguvan ‘âşık sana

Sen şehin şems ü kamer görmek diler her gün yüzün

Şerh-i garbi tolanır görsün ‘ayân ‘âşık sana

Hasta düşmüş gör sana benzi sararmış nergisin

Kıpkızıl dîvânedir güller ‘ayân ‘âşık sana

Irmak olmuş sû-be-sû çaglar sular leyl [ü] nehâr

Pâyına yüz sürmek ister her zamân ‘âşık sana

Hâsılı bu cümlenin senin gönülde maksadı

Cânı sensin cümle zerrât-ı cihân ‘âşık sana

Sen ne gevhersin bilir kadrin senin gevher-şinâs

İşte Fennî âşikâr sanma nihân ‘âşık sana

Hocaoğlu, Kadriye (2014). Fennî Dîvânı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi. 168.