Madde Detay

Divan'ında ve mensur eseri Esrâr-ı Evliyâ’da künyesi Garîkî bin Yûsuf bin Mezîd olarak verilen şairin gerçek ismi, doğum tarihi ve yeri, ailesi, eğitimi, yaptığı işler ve ölüm tarihi hakkında kaynaklarda herhangi bir bilgiye rastlanmaz. Esrâr-ı Evliyâ’daki telif kaydından hareketle 3 Muharrem 951/27 Mart 1544 tarihinde hayatta olduğu anlaşılmaktadır. Yine aynı eserdeki “Zamân-ı mâzîde Moton Kal’ası’nda meczûb idüm.”, “Ve bir gün Kalavrata’da âteş kenârında otururdum.”, “Ve bir zamân Moton Kal’ası’nda meczûb oldum.” şeklindeki ifadelerden; divanında Mora beyi Osman Şah’ın vasfında yazılmış bir methiye bulunmasından ve divanının Vatikan nüshasında bulunan ferağ kaydından Garîkî’nin hayatının bir kısmını veya tamamını Mora çevresinde geçirdiği ve burada vefat ettiği anlaşılmaktadır. Eserlerinde Arapça ve Farsçayı rahatlıkla kullanabilen Garîkî’nin iyi bir eğitim aldığı söylenebilir.

Garîkî’nin bugün bilinen iki eseri vardır. 1.Dîvân (Bahru’n-Nihâye): Eserde 677 tanesi gazel olmak üzere toplam 866 manzume vardır. Esere Bahru’n-Nihâye adı verilmiştir. 2.Esrâr-ı Evliyâ: Garîkî’nin kendi mistik tecrübeleri ve bazı önemli mutasavvıfların tasavvufî hâl ve fikirlerine dair mensur bir eserdir.

Şiirlerinde daha çok tasavvufla ilgili konuları ele alan Garîkî için şiir, bir amaç olmaktan ziyade bir araçtır. Bu sebeple şiirleri çeşitli tasavvufî inanış ve söylemlerle doludur. Şiirlerde ileri sürülen fikirler ayet, hadis ve muhtelif rivayetlerle isbatlanmak istenmiştir. Bu tavrın sonucu olarak Garîkî’nin şiirlerinde genel itibarıyla didaktik bir söyleyiş hâkimdir.

Develioğlu, Abdullah (1973). Büyük İnsanlar-Üç Bin Türk ve İslam Müellifi. İstanbul.
Garîkî b. Yûsuf b. Mezîd. Dîvân. Vatikan Kütüphanesi. Vat. Turco 214.
Garîkî b. Yûsuf b. Mezîd. Dîvân. Milli Kütüphane. No. 06 Mil Yz A 3551/1.
Garîkî b. Yûsuf b. Mezîd. Şerh-i Bazi Âyât. Milli Kütüphane. No. 06 Mil Yz A 3551/2.
Garîkî b. Yûsuf b. Mezîd. Şerh-i Bazi Âyât. Milli Kütüphane. No. 06 Mil Yz A 3551/3.
Garîkî b. Yûsuf b. Mezîd. Esrâr-ı Evliyâ. Milli Kütüphane. No. 06 Mil Yz A 3551/4.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuhfe-i Na’ilî: Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Taş, Bünyamin (2010). Garîkî, Dîvân-ı Garîkî. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Tatçı Mustafa (hzl.) (2003). Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Ne muhbirsin ne müstahbir be hey münkir ne câhilsin
Ne mest-i câm-ı Allâh u ne mestûrsın ne gâfilsin

Çü lâ-nü’min durur kavlün senünle güft ü gûyum yok
Ki Bû-Cehl’ün tarîkidür tarîkün küfre mâ’ilsin

Hamûş ey sûfî-i resmî nedür bu raks u bu na‘ra
Ne mest-i câm-ı Mansûr’sın riyâdan mest-i kanzilsin

Dilâ geh mâ’il-i mahbûb u meysin gâhi tâlibsin
Benümle ol şehün beyninde sen de özge hâ’ilsin

Garîkî gel bu mâl u milk-i dünyâdan ferâgat kıl
Riyâzet-pîşe gir ey merd-i dânâ çünki âkilsin
(Dîvân. Vatikan Kütüphanesi. Vat. Turco 214. vr. 82a)