HÂKÎ, Mehmed Efendi

(d. 1172/1758-59 - ö. 1247/1831-32)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Mehmed'dir. Şiirlerinde Hâkî mahlasını kullandı. 19. yüzyılda Kilis’te yaşamış Hâkî mahlaslı başka bir şair daha olduğu için, Hâkî-i Kadîm diye anıldı. Doğum ve ölüm tarihleri hakkında yerel kaynaklar ile tezkireler arasında ciddi tutarsızlıklar vardır. Seyfeddin Başçıllar, Kilisli Divan Şairleri Antolojisi adlı kitabında şairin 1172/1758-59 yılında Kilis’te doğduğunu, 1822 yılında meydana gelen depremde yıkılan Kilis Kadı Camisi onarımına tarih düştüğünü ve 1807 yılında yapılan Aynönü Çeşmesine de bir kitabe yazdığını belirterek şairin 1832 yılında İstanbul’da vefat ettiğini söyler. Başçılar ayrıca Mehmed Hâkî Efendi’nin Kilisli Davut Ağaoğulları ailesinden olduğunu, ilk öğrenimini Uncuzade Hasan Efendi'den aldığını, medrese öğrenimini tamamlayarak Kilis Hindioğlu Camii Medresesi'nde ders verdiğini, İstanbul’a giderek önemli görevlerde bulunduğunu dile getirir (Başçıllar yty: 23). Fatîn ise Hâtimetü’l-eş‘âr’da Mehmet Hâkî Efendi’nin doğum tarihini vermez. Şairin Kilisli olduğunu, İstanbul'a gittiğini, İstanbul’da Defterdar Mektupçuluğu görevinde bulunduğunu ve 1172/1758-59 yılında vefat ettiğini ifade eder. Seyfeddin Başçıllar’ın şairin doğumu için verdiği 1172/1758-59 tarihi Fatîn ve Mehmet Tevfik’te ölüm tarihi olarak geçmektedir.

Başçıllar Kilis’te hâlen varlıklarını sürdüren iki esere düşülmüş tarih manzumelerini de şiir örneği olarak vermiştir. Bu iki kitabe Hâtimetü’l-eş‘âr ve Kâfile-i Şuarâ’da yoktur.

Fatîn, Mehmet Hâkî Efendi’nin mütevazı bir kişiliğe sahip olduğunu söyleyerek “Hâk ol ki Hudâ mertebeni eyleye âli” mısrasını delil olarak gösterir. Şairden “Kıtâ-gûlukla şöhret-şiâr-ı âvân-ı şu‘arâdandır” diye bahseder (Çiftçi yty.: 121). Mehmet Tevfik Efendi de Kâfile-i Şuarâsında Fatîn’in verdiği bilgileri tekrar ederek şairin mütevazı bir kişiliğe sahip olduğunu söyler.

Kaynakça

Başçıllar, Seyfettin (yty). Kilisli Divan Şairleri. İstanbul: Kilis Kültür ve Dayanışma Derneği Yay.

Çiftçi, Ömer (hzl.) (yty.). Hâtimetü’l-eş‘âr (Fatin Tezkiresi). www.kulturturizm.gov.tr [erişim tarihi: 25.09.2014]

Oğuz, Fatma Sabiha Kutlar- Müjgan Çakır- Hanife Koncu (hzl.) (2012). Mehmet Tevfik Efendi Kafile-i Şuarâ. İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. HALİL İBRAHİM YAKAR
Yayın Tarihi: 17.10.2014
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Kadı Camii Tamir Kitabesi

Işbu Kâdi Câmii vâkıa-i zelzeleden

Pây-dâr olmadı çâk oldu o çâr erkânı

Sa'y idüp bu mütevellî Hacı Abdurrahmân

Avn-i Hak-ile olupdur buna bânî-i sânî

Geldi üçler söyledi Hâkî bu târîhte o zât

Eyledi câmi‘i ma'mûr dahi bu eyvânı (1238/1822-23)

(Başçıllar, Seyfettin (yty). Kilisli Divan Şairleri. İstanbul: Kilis Kültür ve Dayanışma Derneği Yay. 23.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ABDULLAH SERMEST TAZEBAY, Kilislid. 1819 - ö. 1882Doğum YeriGörüntüle
2KÂ’İL, Mustafa Efendid. 1715-16 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3SÜMBÜL, Mehmet Sümbüld. 28.04.1944 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4ABDULLAH SERMEST TAZEBAY, Kilislid. 1819 - ö. 1882Doğum YılıGörüntüle
5KÂ’İL, Mustafa Efendid. 1715-16 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6SÜMBÜL, Mehmet Sümbüld. 28.04.1944 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7ABDULLAH SERMEST TAZEBAY, Kilislid. 1819 - ö. 1882Ölüm YılıGörüntüle
8KÂ’İL, Mustafa Efendid. 1715-16 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
9SÜMBÜL, Mehmet Sümbüld. 28.04.1944 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
10ABDULLAH SERMEST TAZEBAY, Kilislid. 1819 - ö. 1882MeslekGörüntüle
11KÂ’İL, Mustafa Efendid. 1715-16 - ö. ?MeslekGörüntüle
12SÜMBÜL, Mehmet Sümbüld. 28.04.1944 - ö. ?MeslekGörüntüle
13ABDULLAH SERMEST TAZEBAY, Kilislid. 1819 - ö. 1882Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14KÂ’İL, Mustafa Efendid. 1715-16 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15SÜMBÜL, Mehmet Sümbüld. 28.04.1944 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16ABDULLAH SERMEST TAZEBAY, Kilislid. 1819 - ö. 1882Madde AdıGörüntüle
17KÂ’İL, Mustafa Efendid. 1715-16 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18SÜMBÜL, Mehmet Sümbüld. 28.04.1944 - ö. ?Madde AdıGörüntüle