Madde Detay

Asıl adı Abdülhalim’dir. Çelebi Abdülhalim Efendi, Mevlânâzâde Şeyh Abdülhalim Efendi olarak tanındı. Doğum tarihi Sahih Ahmed Dede (Zorlu 2003: 296)’de 1035/1625-1626 olarak kayıtlıdır. Doğum yeri bilinmemektedir. Mevlana Celaleddin-i Rumî’nin neslinden gelmektedir. Babası Şeyh Çelebi Abdurrahim Efendi, dedesi Ebubekir Efendi’dir. Pir Hüseyin Çelebi’nin çelebilik makamında bulunduğu sıralarda, öğrenimini Konya’da tamamladı. Mevlevilik usul ve adabını öğrendikten sonra Şeyh Hüseyin Efendi’nin vefatı üzerine Konya Mevlevihanesi’ne şeyh oldu (Genç 2000: 335; Özcan 1989: 557; Açık 2004: 368; Yılmaz 2007: 259). Kaynaklarda şeyh oluş tarihi farklılık göstermektedir. Fakat on üç yıl şeyhlik yaptığı (Zorlu 2003: 316) düşünüldüğünde 1076/1666’da şeyhliğe geçmiş olmalıdır. Abdülhalim Çelebi’nin şeyhlik dönemi Vânî Efendi’nin (ö. 1096/1685) idareciler tarafından sevilip sayıldığı bir dönemdir. Gerek sultan IV. Mehmed gerekse Sadrazam Fazıl Ahmed Paşa, Vânî Efendi’nin tesiri altında kalarak devran ve semayı yasakladı. Dervişler bu yasağa “yasag-ı bed” terkibi ile 1077/1667 tarih düşürdüler. Semanın yasaklanmasına dönemin şairlerinden Rıza Bey de “Ey Rızâ gûş eyleyip târîhini / Didi hâtif hây hâmûş oldı ney” beyti ile tarih düşürmüştür (Yılmaz 2007: 260; Genç 2000: 336; Hafızoğlu 2010: 206; Gölpınarlı 1953: 167). Çelebi Abdülhalim Efendi 1090/1679-1680 (Genç 2000: 337) yılında vefat etti. “Nagam ve gasl” sözleri vefat tarihini vermektedir. Konya Mevlevihanesi haziresine gömüldü. Vefat tarihi bazı kaynaklarda (Özcan 1989: 577; Yılmaz 2007: 259; Akbayar 1996: 109) 1091/1680-1681 olarak geçmektedir. Abdülhalim Efendi, Konya Mevlevihanesi şeyhlerinden III. Ârif Çelebi’nin en küçük kızı olan Ayşe Hanım ile evlendi. Çelebi Abdurrahman Efendi ve ölümünden sonra yerine geçen (II.) Bostan Mustafa Çelebi adlı iki oğlu oldu (Yılmaz 2007: 260). Bostan Mustafa Çelebi zamanında, Abdülhalim Çelebi’nin şeyhliği döneminde yasaklanan semaya izin verildi. Bu duruma “nağme” sözcüğü ile (1095/1684) tarih düşürüldü (Gölpınarlı 1953: 168).

Kaynaklarda eserlerine dair bir bilgi bulunmamaktadır. Şiirlerinde Halîm mahlasını kullandı. Esrar Dede (Genç 2000: 337) tezkiresindeki tek ârifâne beytinden Farsçaya vakıf olduğu ve bu dille akıcı şiir yazabildiği anlaşılmaktadır. Şeyhî Mehmed Efendi (Özcan 1989: 577)’ye göre güzel ahlâklı, itikadı sağlam, bilgili ve faziletli bir kimseydi. Esrar Dede (Genç 2000: 337)’ye göre “ranâ gazeller ve a‘lâ neşideler” söylemiştir. 

Açık, Nilgün (2004). “Halîm”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 4. Ankara: AKM Yay. 368.

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî. C. 1. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 109.

Genç, İlhan (hzl.) (2000). Esrar Dede, Tezkire-i Şu‘arâ-yı Mevleviyye (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Yay.

Gölpınarlı, Abdülbâkî (1953). Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik. İstanbul: İnkılap Kitabevi Yay.

Hafızoğlu, Tahir (hzl.) (2010). Ali Enver Bey Mevlevî Şâirler (Sema’hâne-i Edeb). İstanbul: İnsan Yay. 206-207.

İpekten, Halûk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 176.

Kurnaz, Cemâl, M. Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I-II. Ankara: Bizim Büro Yay. 219.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakaik-ı Nu’mâniye ve Zeyilleri-Vekâyiü’l-Fudalâ-I. İstanbul: Çağrı Yay. 577.

Yılmaz, Necdet (2007). Osmanlı Toplumunda Tasavvuf-Sûfiler, Devlet ve Ulemâ. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yay. 259-261.

Zorlu, Cem (hzl.) (2003). Sahîh Ahmed Dede Mevlevîlerin Tarihi (Mecmûatü’t-Tevârîhi’l-Mevleviyye). İstanbul: İnsan Yay. 296, 316.

Ez hâme-i halîm hurûf-ı hecâ mecû

Der ney-i şeker muhâl boved telhî-yi nevâ*

(Yumuşak kalemden hiciv sözleri arama. Şeker kamışından çıkan sesin acı olması muhaldir.)

(Genç, İlhan (hzl.) (2000). Esrar Dede Tezkire-i Şu‘arâ-yı Mevleviyye (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Yay. 337.)