Madde Detay

Hayatı hakkında kaynaklarda fazla bilgi bulunmayan Hâmidî, Hüseyin Baykara devri şairlerindendir. Şairin tam adı bilinmediği gibi mahlasında da ihtilaf vardır. Korkmaz, onun Yûsuf ve Züleyhâ adlı eserinin Berlin nüshasına dayanarak mahlasının Ahmedî olduğunu, Ahmedî’nin Mecâlisü’n-Nefâis’in dördüncü meclisinde Nevâyî’nin kaydettiği, 906/1501-1502 yılında ölen Kutbüddîn Ahmed Câm Jendepil ile aynı kişi olduğunu, Ahmedî mahlası ile telli sazlar hakkında bir münazara yazan şahsın da Kutbüddîn Ahmed Câm olabileceğini kaydetmiştir (Korkmaz 1968’den aktaran Eraslan 1993:173). Fitret, adı geçen mesnevînin Dur Beğ adlı bir şaire (Fitret 1938’den aktaran Dolu 1953: 52 ); Blochet ise Bibliotheque Nationale Katalogu’nda metindeki bir beyitte geçen “Alî Şîr-i Hakk” ibaresinden dolayı Alî Şîr Nevâyî’ye ait olduğunu belirtmiştir (Blochet’ten aktaran Dolu 1953: 53). Dolu, Blochet’in görüşünün doğru olmadığını belirtmiş ve yanlışlığı düzeltmiştir. Nitekim Hâmidî, eseri Hüseyin Baykara devrinde Belh şehrinin kuşatılması sırasında yazdığını ve Hüseyin Baykara’ya ithaf ettiğini mesnevîde açıkça söylemiştir. Eserin mukaddimesinde Timurîlerden Mahmûd Mîrzâ tarafından gerçekleştirilen üç aylık muhasaranın tasviri vardır. Muhasara gerçekleştiğinde Belh’te bulunan şair, kendi hayatı ile Yûsuf’un zindandaki hayatı arasında münasebet kurmuş ve dolayısıyla buna en yakın düşen Yûsuf kıssasını tekrar yazma gereği duymuştur (Dolu 1953: 54-56). Hâmidî, Farsça mensur bir Yûsuf u Züleyhâ hikâyesini manzum olarak çevirmiştir. Ancak eserin esasını teşkil eden Farsça hikâyenin yazarının kimliği bilinmemektedir. 2726 beyit uzunluğundaki bu mesnevî aruz vezninin “müfte’ilün müfte’ilün fâ’ilün” kalıbıyla yazılmıştır (Eraslan 1993: 173). Yûsuf u Züleyhâ mesnevîsi yayımlanmış (Levend 1969) ve üzerinde bir de yüksek lisans çalışması yapılmıştır (Elçin 1984). Hâmidî’nin edebî şahsiyeti hakkında ise kaynaklarda herhangi bir değerlendirme yapılmamıştır.

Blochet, Edgar. Bibliotheque Nationale Catalogue des Manuscrits Turcs II. Suppl., no. 1365. 246.

Dolu, Halide Cemil (1952). “Yusuf Hikayesi Hakkında Birkaç Söz ve Bazı Türkçe Nushalar”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 4 (4): 419-445.

Dolu, Halide (1954). “Sultan Hüseyin Baykara Adına Yazılmış Çağatayca Manzum Bir Yusuf Hikâyesi”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi V: 51-58.

Elçin, Dilek (1984). Çağatayca Yusuf u Züleyhâ Mesnevisi (İnceleme-Metin-Dizin). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Eraslan, Kemal (1993). “Çağatay Edebiyatı”. İslâm Ansiklopedisi. C. 8. İstanbul: TDV Yay. 168-176.

Fitret (1928). Özbek Edebiyatı Nemuneleri I. Semerkant. 124-139. 

Korkmaz, Zeynep (1968). “Hüseyin Baykara Adına Yazılmış Çağatayca Yûsuf ve Züleyha Mesnevisinin Tanınmayan Bir Yazması ve Eserin Yazarı”. Türkoloji Dergisi III (l): 7-48.

Köprülü, Fuad (1945). “Çağatay Edebiyatı”. İslâm Ansiklopedisi. C. 3. İstanbul: MEB Yay. 270-323.

Levend, Agâh Sırrı (1969). Hamidi’nin Yusuf u Züleyha’sı. Ankara: Ankara Üniversitesi Yay.

Ölmez, Zuhal (2007). “Çağatay Edebiyatı ve Çağatay Edebiyatı Üzerine Araştırmalar”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 5 (9): 173-219.

Yûsuf u Züleyhâ’dan

Kitâb Nazmıngın Sebebi

Belh irür dahrga ümmü’l-bilâd

Mazhar-ı İslâm dagı adl ü dâd

Cümle ekâbirning irür menzili

Sâkin irür anda nebî vü velî

Boldı felek gerdişidin dâr-ı zulm

Halkı anıng boldı giriftâr-ı zulm

Müddet-i hicretdin ötüp mâh u sâl

Zâd idi târîh dagı ayn u dâl

Kal’a-i Belh oldı çu dervâze-bend

Pâye-i zulm oldı be-gâyet bülend

...

Kıssa-i Yûsuf’nı tamâm eyle nazm

Bu iş ara kıl barı azmingni cezm

Sindin ötüp Hâmidî bil rûzigâr

Kalgay ucun safhadısın yâdigâr

Ban da oşal hâlda kıldım şurû’

Tingri inâyâtına ittim rücû’

(Dolu, Halide Cemil (1952). “Yusuf Hikayesi Hakkında Birkaç Söz ve Bazı Türkçe Nushalar”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 4 (4): 431-432, 433.)