Madde Detay

18. asır alimlerinden olan Seyyid İbrahim Hanîf, Baltacılar zümresindendir ve Dârüssaâde yazıcısıdır. Üsküdar'da doğdu. Dîvân-ı Hümâyûn'da hâcegânlık görevine kadar yükseldi (Şefkat 1229: 17a; Silâhdârzâde:vr.  60a). Kaynaklarda belirtilmeyen bir nedenden dolayı görevinden azledilen Hanîf, bu azilden dolayı kendisine cezbe gelmesi ile tanındı. Siyer-i Nebî adlı eserinin ilk cildinde, eseri 1204 yılında 40 yaşında yazdığını belirtir. Buradan doğum yılının 1164 olduğu anlaşılmaktadır. Yine aynı eserde, Mevlevî ve Üsküdarlı olduğunu belirtir. Kaynaklarda, şairin vefat tarihi hakkında da kesin bilgiler verilmemektedir. Vefat tarihi, bazı tezkirelere ve Pertev’in düştüğü tarihe göre 1217/1802’dir (Ârif Hikmet: 18a).

Eserleri şunlardır:

1. Dîvânçe: Tespit edebildiğimiz kadarıyla Seyyid Hanîf’in mürettep bir Dîvânı bulunmamaktadır. Bilinen tek nüshası Millet Kütüphanesi AE  Mnz.121 numarada kayıtlı bulunan eser, müellifin müsvedde şeklinde kullandığı bir defter izlenimi uyandırmaktadır.

2. Menâzilü'l-Haremeyn: Müellifin 1021 senesi Receb ayında, Üsküdar’dan hareket eden surre alayı ile Haremeyn’e yaptığı yolculuğu anlatan bir hac seyahatnâmesidir. Eserde aynı zamanda çeşitli hikâyeler, menkıbeler, rüya tabirleri de yer almaktadır. Eser yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır (Parlakkılıç 2013: 25).

3. Şerh-i Tûfân-ı Mârifet:  Hoca Neş’et’in kendi tasavvufî görüşlerini açıkladığı Farsça, nazım-nesir karışık eseri olan Tûfân-ı Mârifet'in tercümesi ve şerhidir. Eserin bilinen iki nüshası vardır (Süleymaniye Kütüphanesi. Darulmesnevi Bölümü. Nr.583; Süleymaniye Kütüphanesi. Hacı Mahmud Efendi Bölümü. Nr. 2893).

4. Siyer-i Nebî: Yapılan araştırmalarda, üç cilt olduğu söylenen eserin iki cildi ile karşılaşılmış ancak bir üçüncü cilde rastlanamamıştır. Bundan hareketle ya müellifin ömrü Siyer-i Nebî’nin üçüncü cildini yazmaya yetmemiştir veya tezkirelerde, yazıldığına dair ciddi rivayetler bulunan bu üçüncü cilt, mevcut kütüphanelerden birinde araştırmacılar tarafından keşfedilmeyi beklemektedir. (Eserin nüshaları hakkındaki bilgiler için bk. Yıldız 2011: 23-29; Özcan 2012: 18-20). Eser yayımlanmış (Özcan 2012) ve yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır (Yıldız 2011).

Müellif, ilim ve kalem sahibi irfanıyla tanınmış (Yavuz ve Özen 1333:329), hünerli bir nâzım (Çiftçi: 117)dır. Dönemin önemli Mevlevî dedelerinden Hoca Neş’et’in talebesidir (Ârif Hikmet: 18a). Bunun dışında, Şeyh Gâlib, İlhâmî (Sultan III.Selim) gibi önemli şairlerin meclislerinde bulunmuştur. Eserlerinden anlaşıldığı kadarıyla, ince, süslü, Arapça ve Farsça terkip ağırlıklı bir üslup kullanmış ve böylece bulunduğu çevrenin etkisini hissettirmiştir. 

Ârif Hikmet (Şeyhülislâm Ahmed). Ârif Hikmet Tezkiresi. Millet Kütüphanesi AE. Nr.789.

Çiftçi, Ömer (hzl.) (ty). Fatin Dâvûd: Hâtimetü’l-Eş’âr (Fatin Tezkiresi), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10736,metinpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 14.10.2014].

İbrahim Hanîf. Dîvânçe. Millet Kütüphanesi AE Mnz. 121.

İbrahim Hanîf. Menâzilü’l-Haremeyn. Süleymaniye Kütüphanesi. Lala İsmail Bölümü. Nr.220.

İbrahim Hanîf. Siyer-al Nebî. Kütahya Vahid Paşa İl Halk Kütüphanesi. Nr. 43 Va 813/1.

Mehmed Süreyyâ (1996). Sicill-i Osmânî. C.2. İstanbul.

Özcan, Nurgül (2012). Seyyid İbrahim Hanîf’in Siyer-i Medenî’si (İnceleme-Tenkidli Metin). İstanbul: Son Çağ Yay.

Parlakkılıç, Ayşe (2013). Seyyid İbrahim Hanîf’in Menâzilü’l-Haremeyn’i (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.

Silâhdârzâde Mehmed Emin. Silâhdâr Tezkiresi. Nr. 2557.

Şefkat Seyyid Abdülfettah. Şefkat Tezkiresi. Nr. 3916, 1229.

Şemseddin Sâmî (1996). Kâmusu’l-Âlâm. C.3. Ankara.

Yavuz, A. Fikri ve İsmail Özen (hzl.) (1333). Bursalı Mehmet Tahir Efendi: Osmanlı Müellifleri. C.1. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Yıldız, Sümeyye (2011). İbrahim Hanîf’in Siyer-i Mekkî’si (Varak:1-62) (İnceleme-Tenkidli Metin-Tıpkıbasım). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.

Gazel

Ey cemâlin matla'-ı hurşîd-i feyz

Bezm-i hâssın gülşen-i câvid-i feyz

Reşk-i bostân-ı cinândır meclisin

Her demin etmektedir tecdîd-i feyz

Meclisinde sâz u sûz-ı aşk-ı Hak

Seyr-i âheng-i vefâ nâhîd-i feyz

Sözlerin fermân u tugrâ mu'cizin

Emr ü fermânın eder te'kîd-i feyz

Derdmendindir garîbindir Hanîf

Dergehinden etmede ümmîd-i feyz 

(İbrahim Hanîf. Siyer-al Nebî. Kütahya Vahid Paşa İl Halk Kütüphanesi. Nr. 43 Va 813/1. vr. 43b.)