Madde Detay
HARÂBÂTÎ, Muhemmed Binni Abdulla
(d. 1047/1637-38 - ö. 1142/1730)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Çağatay)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Harâbâtî, 1726 yılında bütün şiirlerini Külliyat-ı Mesnevî-yi Harabatî isimli eserinde toplamıştır. Eserin el yazma ve taş baskı üç nüshası günümüzde mevcuttur. Bunlardan birincisi, Molla Ğocaş tarafından 1248/1832-33 yılında yazılmıştır ve günümüzde Şincan İçtimâî Fenler Akademisi’nde bulunmaktadır. İkincisi, Aksu Hacı Harâbâtî türbesinin şeyhi Memtimin ile Haşim Mezin Ahunum’un elindedir. Üçüncüsü ise Aksu’da Semet Karidin tarafından bulunmuş olup, günümüzde Şincan Üniversitesi’nde bulunan taş basma nüshadır. Bu nüsha 1327/1909 yılında Taşkent’te Ariphanov Matbaası'nda basılmıştır (Ömer 1996: 432). 6500 beyitten oluşan bu eser, “Beyân” ve “Fasıl” şeklinde isimlendirilen 112 parça nasihatnâmeyi içine almaktadır. Şair, her bölümde bir kavramı anlatmak için bir tip yaratmış ve onun etrafında bir hikâye oluşturmuştur. Eserde dinî değerlerin yanı sıra samimiyet, doğruluk, fakirlik, iyilik, insan sevgisi, adalet gibi kavramlar üzerinde durulmuştur (Ömer 1996: 435).
Harâbâtî'nin şiirleri, sosyal ve dinî konuları ele alması yönüyle realist bir çizgide olup, şiirlerinde başarılı bir dil ve üslup kullanmıştır. Halkın çektiği çile ve zulüm, şairin şiirlerine yansımıştır.
Kaynakça
Osman, Ğeyretcan (1987). Uyğur Kilassik Edebiyati Tarihidin Tezis. Ürümçi: Şincan Daşö Neşriyatı.
Osman, Ğeyretcan (1996). Uyğur Kilassik Edebiyati Kiskiçe Tarihi 2. Ürümçi.
Osman, Ğeyretcan, O. İsmail, T. Savut (hzl.) (2005). Uyğurlarnin Kedimki Edebiyati 2. Ürümçi: Şincan Maarip Neşriyatı.
Ömer, Şeripidin (1996). Ottura Esir Uyğur Klassik Edebiyatı 1. Ürümçi: Şincan Halk Neşriyatı.
Sabit, Eziz (hzl) (1985). Mesnevi-yi Harabati. Keşker: Keşker Uyğur Neşriyatı.
Utuk, İmincan Ehmidi, Ğ. Osman, M. Mirziehmet, E. Suleyman, H. Abdusalam (2006). Uyğur Edebiyatı Tarihi 2. Pekin: Milletler Neşriyatı.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. ADEM ÖGERYayın Tarihi: 15.04.2014Güncelleme Tarihi: 18.11.2020Eserlerinden Örnekler
Külliyât-ı Mesnevî-yi Harabâtî
Eytayin hemdenni ey yezdân-i pâk
İçtiler hûn-i ciger merdân-i pâk
Halikâ helkinni kördüm bî-eded
Hiç nime yoktur senindek bî-meded
Senin zâtin tesevvurdin munezze
Semâvâtin tesel suldin munezze
Enâsirdin kilibsen âdemizâd
Biravni dividek birni perizâd
Felek tügrügsizu üstün tanâbsiz
Benâ kildin ikki âlem şitâbsiz
Kılıb estâre-i zinnet felekke
Yorutub tün içinde gör dimekke
Kılıb nimetni sen yerdin faravân
Eni yer âdemîler şâd u hendân
Niçe kim özgelerğe urseler dem
Anin rizkini hergiz kilmidin kem
Heme zicânğa bedrin nimetini
Nesâr et âdemiğe rehmitinni
Padişaha tün ü kün yeksân sana
Bendeni efv eylimek âsân sana
Cân kuşi cennetke pervâz eylegey
Til senin hemdindin âğâz eylegey
Yahşi süret birle âdem eyledin
Ekilni âdemge hemdem eyledin
Dâneni âdemge sen dâm eyledin
Nefsini ol dâneğe râm eyledin
Dünyada âdemni bunyâd eyledin
Lezzet-i dunyâ bilen şâd eyledin
Âkibet ol dâneğe boldi ravân
Keldi bu âlemğe âdem şol zamân
Boldi âdemğe cahân mâtem-serâ
Kördi tün kün mehnet u cevr u capâ
Boldi bu mâtem-serâ içre madâm
Yiğladi firkatte üçyüz yil tamâm
Külliyat-ı Mesnevî-yi Harabâtî
Her kişi kim ehl-i îmândur bilin
Töt işini cehdile anlab kilin
Evvilen özini heseddin saklağil
Taki andin özini mömin çağlağil
Bolsan ol yalğanu ğeybetdin yirak
Bolğaysen elbette lenetdin yirak
Bi riya kilsan eger bir teâti
Yağkusi başin üzre hek rehmiti
Saklase herkim harâmdin korsaktin
Bolmağay ikki cahân hergiz lein
Her kişinin bâtini ger pâk emes
Belki rohi lâyiki eflâk emes
Kimki hek emrin kilur ol hek tapar
Ömride peyvetse ol revnâk tapar
Kilsa söhbet zen bile bahar pekir
Ol kişi bolğay bügün tanla hekir
Özni bilgen özini har eylemes
Canidarlarni azar eylemes
Özni pâk etken kişi idris bolur
Özni fâsik eylese iblis bolur
Her kişikim ehl-i sıdk sıdık bolur
Her kişikim ehl-i cehl zındık bolur
Nefsini öltürse ol circis bolur
Kilsa ger nefs emrini iblis bolur
Kim dalâlet kilsa şeytân emrini
Okuğil lâ-hevle sen bisyâr uni
Zâru zâru, zâru zâru, zâru zâr
Kim tekebburdur bolur elbette hâr
Men neçük eyley könülni şâdlar
Kaysi bir ğemdin kilay feryâdlar
(Sabit, Eziz (hzl.) (1985). Mesnevi-yi Harabati. Keşker: Keşker Uyğur Neşriyatı. 1-3, 43-45.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 15.04.2014Güncelleme Tarihi: 18.11.2020Eserlerinden Örnekler
Külliyât-ı Mesnevî-yi Harabâtî
Eytayin hemdenni ey yezdân-i pâk
İçtiler hûn-i ciger merdân-i pâk
Halikâ helkinni kördüm bî-eded
Hiç nime yoktur senindek bî-meded
Senin zâtin tesevvurdin munezze
Semâvâtin tesel suldin munezze
Enâsirdin kilibsen âdemizâd
Biravni dividek birni perizâd
Felek tügrügsizu üstün tanâbsiz
Benâ kildin ikki âlem şitâbsiz
Kılıb estâre-i zinnet felekke
Yorutub tün içinde gör dimekke
Kılıb nimetni sen yerdin faravân
Eni yer âdemîler şâd u hendân
Niçe kim özgelerğe urseler dem
Anin rizkini hergiz kilmidin kem
Heme zicânğa bedrin nimetini
Nesâr et âdemiğe rehmitinni
Padişaha tün ü kün yeksân sana
Bendeni efv eylimek âsân sana
Cân kuşi cennetke pervâz eylegey
Til senin hemdindin âğâz eylegey
Yahşi süret birle âdem eyledin
Ekilni âdemge hemdem eyledin
Dâneni âdemge sen dâm eyledin
Nefsini ol dâneğe râm eyledin
Dünyada âdemni bunyâd eyledin
Lezzet-i dunyâ bilen şâd eyledin
Âkibet ol dâneğe boldi ravân
Keldi bu âlemğe âdem şol zamân
Boldi âdemğe cahân mâtem-serâ
Kördi tün kün mehnet u cevr u capâ
Boldi bu mâtem-serâ içre madâm
Yiğladi firkatte üçyüz yil tamâm
Külliyat-ı Mesnevî-yi Harabâtî
Her kişi kim ehl-i îmândur bilin
Töt işini cehdile anlab kilin
Evvilen özini heseddin saklağil
Taki andin özini mömin çağlağil
Bolsan ol yalğanu ğeybetdin yirak
Bolğaysen elbette lenetdin yirak
Bi riya kilsan eger bir teâti
Yağkusi başin üzre hek rehmiti
Saklase herkim harâmdin korsaktin
Bolmağay ikki cahân hergiz lein
Her kişinin bâtini ger pâk emes
Belki rohi lâyiki eflâk emes
Kimki hek emrin kilur ol hek tapar
Ömride peyvetse ol revnâk tapar
Kilsa söhbet zen bile bahar pekir
Ol kişi bolğay bügün tanla hekir
Özni bilgen özini har eylemes
Canidarlarni azar eylemes
Özni pâk etken kişi idris bolur
Özni fâsik eylese iblis bolur
Her kişikim ehl-i sıdk sıdık bolur
Her kişikim ehl-i cehl zındık bolur
Nefsini öltürse ol circis bolur
Kilsa ger nefs emrini iblis bolur
Kim dalâlet kilsa şeytân emrini
Okuğil lâ-hevle sen bisyâr uni
Zâru zâru, zâru zâru, zâru zâr
Kim tekebburdur bolur elbette hâr
Men neçük eyley könülni şâdlar
Kaysi bir ğemdin kilay feryâdlar
(Sabit, Eziz (hzl.) (1985). Mesnevi-yi Harabati. Keşker: Keşker Uyğur Neşriyatı. 1-3, 43-45.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 18.11.2020Eserlerinden Örnekler
Külliyât-ı Mesnevî-yi Harabâtî
Eytayin hemdenni ey yezdân-i pâk
İçtiler hûn-i ciger merdân-i pâk
Halikâ helkinni kördüm bî-eded
Hiç nime yoktur senindek bî-meded
Senin zâtin tesevvurdin munezze
Semâvâtin tesel suldin munezze
Enâsirdin kilibsen âdemizâd
Biravni dividek birni perizâd
Felek tügrügsizu üstün tanâbsiz
Benâ kildin ikki âlem şitâbsiz
Kılıb estâre-i zinnet felekke
Yorutub tün içinde gör dimekke
Kılıb nimetni sen yerdin faravân
Eni yer âdemîler şâd u hendân
Niçe kim özgelerğe urseler dem
Anin rizkini hergiz kilmidin kem
Heme zicânğa bedrin nimetini
Nesâr et âdemiğe rehmitinni
Padişaha tün ü kün yeksân sana
Bendeni efv eylimek âsân sana
Cân kuşi cennetke pervâz eylegey
Til senin hemdindin âğâz eylegey
Yahşi süret birle âdem eyledin
Ekilni âdemge hemdem eyledin
Dâneni âdemge sen dâm eyledin
Nefsini ol dâneğe râm eyledin
Dünyada âdemni bunyâd eyledin
Lezzet-i dunyâ bilen şâd eyledin
Âkibet ol dâneğe boldi ravân
Keldi bu âlemğe âdem şol zamân
Boldi âdemğe cahân mâtem-serâ
Kördi tün kün mehnet u cevr u capâ
Boldi bu mâtem-serâ içre madâm
Yiğladi firkatte üçyüz yil tamâm
Külliyat-ı Mesnevî-yi Harabâtî
Her kişi kim ehl-i îmândur bilin
Töt işini cehdile anlab kilin
Evvilen özini heseddin saklağil
Taki andin özini mömin çağlağil
Bolsan ol yalğanu ğeybetdin yirak
Bolğaysen elbette lenetdin yirak
Bi riya kilsan eger bir teâti
Yağkusi başin üzre hek rehmiti
Saklase herkim harâmdin korsaktin
Bolmağay ikki cahân hergiz lein
Her kişinin bâtini ger pâk emes
Belki rohi lâyiki eflâk emes
Kimki hek emrin kilur ol hek tapar
Ömride peyvetse ol revnâk tapar
Kilsa söhbet zen bile bahar pekir
Ol kişi bolğay bügün tanla hekir
Özni bilgen özini har eylemes
Canidarlarni azar eylemes
Özni pâk etken kişi idris bolur
Özni fâsik eylese iblis bolur
Her kişikim ehl-i sıdk sıdık bolur
Her kişikim ehl-i cehl zındık bolur
Nefsini öltürse ol circis bolur
Kilsa ger nefs emrini iblis bolur
Kim dalâlet kilsa şeytân emrini
Okuğil lâ-hevle sen bisyâr uni
Zâru zâru, zâru zâru, zâru zâr
Kim tekebburdur bolur elbette hâr
Men neçük eyley könülni şâdlar
Kaysi bir ğemdin kilay feryâdlar
(Sabit, Eziz (hzl.) (1985). Mesnevi-yi Harabati. Keşker: Keşker Uyğur Neşriyatı. 1-3, 43-45.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Külliyât-ı Mesnevî-yi Harabâtî
Eytayin hemdenni ey yezdân-i pâk
İçtiler hûn-i ciger merdân-i pâk
Halikâ helkinni kördüm bî-eded
Hiç nime yoktur senindek bî-meded
Senin zâtin tesevvurdin munezze
Semâvâtin tesel suldin munezze
Enâsirdin kilibsen âdemizâd
Biravni dividek birni perizâd
Felek tügrügsizu üstün tanâbsiz
Benâ kildin ikki âlem şitâbsiz
Kılıb estâre-i zinnet felekke
Yorutub tün içinde gör dimekke
Kılıb nimetni sen yerdin faravân
Eni yer âdemîler şâd u hendân
Niçe kim özgelerğe urseler dem
Anin rizkini hergiz kilmidin kem
Heme zicânğa bedrin nimetini
Nesâr et âdemiğe rehmitinni
Padişaha tün ü kün yeksân sana
Bendeni efv eylimek âsân sana
Cân kuşi cennetke pervâz eylegey
Til senin hemdindin âğâz eylegey
Yahşi süret birle âdem eyledin
Ekilni âdemge hemdem eyledin
Dâneni âdemge sen dâm eyledin
Nefsini ol dâneğe râm eyledin
Dünyada âdemni bunyâd eyledin
Lezzet-i dunyâ bilen şâd eyledin
Âkibet ol dâneğe boldi ravân
Keldi bu âlemğe âdem şol zamân
Boldi âdemğe cahân mâtem-serâ
Kördi tün kün mehnet u cevr u capâ
Boldi bu mâtem-serâ içre madâm
Yiğladi firkatte üçyüz yil tamâm
Külliyat-ı Mesnevî-yi Harabâtî
Her kişi kim ehl-i îmândur bilin
Töt işini cehdile anlab kilin
Evvilen özini heseddin saklağil
Taki andin özini mömin çağlağil
Bolsan ol yalğanu ğeybetdin yirak
Bolğaysen elbette lenetdin yirak
Bi riya kilsan eger bir teâti
Yağkusi başin üzre hek rehmiti
Saklase herkim harâmdin korsaktin
Bolmağay ikki cahân hergiz lein
Her kişinin bâtini ger pâk emes
Belki rohi lâyiki eflâk emes
Kimki hek emrin kilur ol hek tapar
Ömride peyvetse ol revnâk tapar
Kilsa söhbet zen bile bahar pekir
Ol kişi bolğay bügün tanla hekir
Özni bilgen özini har eylemes
Canidarlarni azar eylemes
Özni pâk etken kişi idris bolur
Özni fâsik eylese iblis bolur
Her kişikim ehl-i sıdk sıdık bolur
Her kişikim ehl-i cehl zındık bolur
Nefsini öltürse ol circis bolur
Kilsa ger nefs emrini iblis bolur
Kim dalâlet kilsa şeytân emrini
Okuğil lâ-hevle sen bisyâr uni
Zâru zâru, zâru zâru, zâru zâr
Kim tekebburdur bolur elbette hâr
Men neçük eyley könülni şâdlar
Kaysi bir ğemdin kilay feryâdlar
(Sabit, Eziz (hzl.) (1985). Mesnevi-yi Harabati. Keşker: Keşker Uyğur Neşriyatı. 1-3, 43-45.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | EYUP SAMSAK | d. 1908 - ö. 1956 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | EMÎN, Molla Ali Binni Molla Emîn | d. 1835 - ö. 1902 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | CANIMOĞLU, Seyfullah Durmaz | d. 20.02.1942 - ö. 06.07.2004 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | EYUP SAMSAK | d. 1908 - ö. 1956 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | EMÎN, Molla Ali Binni Molla Emîn | d. 1835 - ö. 1902 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | CANIMOĞLU, Seyfullah Durmaz | d. 20.02.1942 - ö. 06.07.2004 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | EYUP SAMSAK | d. 1908 - ö. 1956 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | EMÎN, Molla Ali Binni Molla Emîn | d. 1835 - ö. 1902 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | CANIMOĞLU, Seyfullah Durmaz | d. 20.02.1942 - ö. 06.07.2004 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | EYUP SAMSAK | d. 1908 - ö. 1956 | Meslek | Görüntüle |
11 | EMÎN, Molla Ali Binni Molla Emîn | d. 1835 - ö. 1902 | Meslek | Görüntüle |
12 | CANIMOĞLU, Seyfullah Durmaz | d. 20.02.1942 - ö. 06.07.2004 | Meslek | Görüntüle |
13 | EYUP SAMSAK | d. 1908 - ö. 1956 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | EMÎN, Molla Ali Binni Molla Emîn | d. 1835 - ö. 1902 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | CANIMOĞLU, Seyfullah Durmaz | d. 20.02.1942 - ö. 06.07.2004 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | EYUP SAMSAK | d. 1908 - ö. 1956 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | EMÎN, Molla Ali Binni Molla Emîn | d. 1835 - ö. 1902 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | CANIMOĞLU, Seyfullah Durmaz | d. 20.02.1942 - ö. 06.07.2004 | Madde Adı | Görüntüle |