Madde Detay

Asıl adı Sadi Değer olan âşık, Kars'ın Susuz ilçesine bağlı İncesu köyünde 2 Şubat 1929 tarihinde dünyaya gelmiştir (Gülensoy 1986: 25- 27). Şiirlerinde Hasretî mahlasını kullanan âşığın annesi Mesme Hanım, Babası Mustafa’dır (Kalkan 1991: 369). Babası, 1922’de Azerbaycan’ın Kür ırmağı kıyısındaki Işıklı köyünden eşi ve üç çocuğuyla birlikte kaçıp Türkiye’ye gelir ve Kars’ın Susuz ilçesine bağlı İncesu köyüne yerleşir. Sülalelerine “Işıklılar” adı verilir (Sakaoğlu ve Karadavut 1998: 275- 276, Alptekin ve Sakaoğlu 2006: 237). Üçü erkek, biri kız olmak üzere dört kardeşi vardır. İskender (d. 1914), Şahbender (d. 1919) ve Rahim (d.1924) adlı erkek kardeşleri kendisinden büyük, Kızhanım (d.1930) adlı kız kardeşi ise küçüktür. İlkokulu köyünde okur. Okumak istediği hâlde, maddi imkânsızlık sebebiyle ortaokula gidemez. Cami imamlarından ve ailesinden dinî bilgiler öğrenir (Durbilmez 2015: 41-45). Âşıklığa yönelmesinde âşık edebiyatı ortamlarını görme, başka âşıkların da bulunduğu bir aileye mensup olma, sevdalanma, yoksulluk, gurbete çıkma ve sıla hasreti gibi sebepler etkili olur. Çıldırlı Âşık Şenlik’in oğlu Kasım’ın yanında yedi yıl çıraklık yapar. Ayrıca Sosgertli Mehmet Hicranî ve Zayımlı Mirza'nın yanlarında âşık edebiyatı geleneklerini iyice öğrenerek ustalaşır. Çıldırlı Âşık Şenlik koluna bağlı âşıklardandır (Durbilmez 2015: 49-52). On yedi yaşındayken komşu kızı Senem ile evlenir, çocukları olmaz. Senem ile aralarını açarlar ve eşi, baba evine döner. Önceleri adını mahlas olarak kullanan Sadi, Senem'in hasretini çektiği için Hasretî mahlasını kullanmaya başlar. 1953’te İpek Hanım ile evlenir. Nüfus kayıtlarına göre İpek Hanım’ın asıl adı Pamuk, soyadı Akgöz’dür. Bu evlilikten dokuz çocuğu olur. Çocuklarının adları sırasıyla Yıldız (d.1951), Gürbüz (d.1955), Sündüz (d.1956), Muzaffer (d.1961), Filiz (d.1964), Abdulkadir (d.1966), Atakan (d.1968), Ersoy (d.1974) ve Mehmet'tir (d.1976). Çocuklarından Gürbüz, Atakan ve Kadir de âşık tarzı şiirler yazıp söyler (Durbilmez 2015: 43-44).

Hasretî, 1969'dan 2000'e kadar Kayseri'de yaşar (Durbilmez 2016: 23-24). Asıl mesleği âşıklıktır. Kayseri’de, Âşık Meydanî’nin açtığı âşıklar çay ocağında çalıp söyler ve Âşık Meydanî’ye yardımcı olur. Burada bir yandan çaycılık yaparken bir yandan da Âşık Meydanî’nin âşıklık sanatını geliştirmesine katkı sağlar. Âşık Meydanî ile beraber atışmalar yaparak yörede âşıklığa yönelen başka kimselere de âşıklığın inceliklerini öğretmeye çalışır. Zaman zaman köylerde yapılan düğünlere de Âşık Meydanî ile beraber katılır ve sanatını icra ederek verilen bahşişlerle geçimini sağlar (Durbilmez 2015: 58-60). Daha sonra, Kültür Bakanlığı tarafından Kayseri’de yaşayan âşıklara verilen Yoğunburç Âşıklar Kahvesi’nde de uzun yıllar Âşık Meydanî ile beraber bir yandan çaycılık yapar, bir yandan da âşık adaylarının yetişmelerine yardımcı olmaya çalışır (Durbilmez 2015: 45). Usta-çırak ilişkisiyle yetiştirdiği âşıklar arasında Meydanî, Sefâî, Kul Mustafa, Firkatî, Şifaî, Destanî, Nizamoğlu, Mahrumî, Zavallı, Abdulkadir Temizyürek, Cefaî ve Cenanî yer almaktadır (Durbilmez 2015: 58-68). Konya Kültür ve Turizm Derneği tarafından Konya’da yapılan Türkiye Âşıklar Bayramı’na 1969’dan itibaren katılır (Özsoy 1992: 216). Bu etkinliklerden bazılarında şiir (Yunus Emre), atışma, doğmaca şiir, lebdeğmez, güzelleme, destan gibi dallarda yarışmalara katılarak birkaç defa Türkiye birincisi olur. 1981’de TRT tarafından yapılan Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılı Âşıklar Yarışmasında “atışma” dalında mansiyon ödülü kazanır. 1982’de Kültür Bakanlığı, Türk İstiklâl Destanları Şiir Yarışmasında Türkiye ikincisi olur. Katıldığı etkinliklerden bazıları arasında Âşık Seyranî Seminer ve Şenlikleri (Develi- Kayseri), Karacaoğlan Kültür ve Sanat Festivali, Karacaoğlan Âşıklar Yarışması (Mut, Mersin), Geleneksel Kayseri Âşıklar Şenliği, Âşık Veysel Kültür ve Sanat Festivali (Şarkışla- Sivas), Fırat Üniversitesi Fırat Havzası Folklor ve Etnografya Sempozyumu Âşıklar Şenliği (Elâzığ), Selçuk Üniversitesi Âşıklar Şöleni (Konya), ERÜ Gazetecilik ve Yayın Kulübü Âşıklar Şöleni (Kayseri, 18 Nisan 1990), Kayseri, Meydani Kültür ve Sanat Vakfı, Bosna-Hersek Âşıklar Gecesi (Kayseri, 16 Şubat 1993), Kültür Bakanlığı İpek Yolu Ozanlar Şöleni (Ankara) Uluslararası Mersin Festivali ve Fuarı (Mersin) İncili Çavuş Kültür ve Sanat Şenlikleri (Kayseri) gibi âşık toplantıları da bulunmaktadır. “İkincil sözlü kültür” ortamlarında yetişen ve sanatını da genellikle bu ortamlarda icra eden âşık TRT 1, TRT 2, TRT GAP, TGRT, Kayseri Hilâl TV, Kayseri Başak TV, Kayseri Elif TV, Kayseri Erciyes TV gibi televizyonlarda yapılan bazı programlara katılır. Televizyon programları yanında TRT Ankara Radyosu’nda ve Kayseri’deki bazı mahallî radyolarda da zaman zaman sanatını icra eden âşık, geniş kitlelere ulaşma imkânı bulur. Bayram Durbilmez tarafından hazırlanan ve Kayseri Hilâl TV’de yayımlanan Âşıklar Meclisi programında Reyhanî, Murat Çobanoğlu, Şeref Taşlıova, Hacı Karakılçık, İmamî, Gül Ahmet Yiğit, Feymanî, Abdulvahap Kocaman, Eyyubî, Sefil Selimî, Meydanî, Destanî, Kul Mustafa, Nizamoğlu, Abdulkadir Temizyürek, Mahrumî, Firkatî gibi âşıklarla atışmalar yapar. Aynı program çerçevesinde ayrıca âşığın evine gidilerek âşıklık geleneği ve Âşık Hasretî’nin bu gelenek içindeki yeri, âşığın hayatı ve sanatı ile şiirlerinden örneklerin yer aldığı bir belgesel program hazırlanır. TRT'de yayımlanan Ozanın Kopuzundan Âşığın Sazına adlı programda da belgeseli çekilir (Durbilmez 2015: 45-48). Kalp rahatsızlığı sebebiyle Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'ne kaldırılan âşık, 23 Kasım 2000’de vefat etmiştir. Mezarı Kayseri’dedir (Alptekin ve Sakaoğlu 2006: 237).

Âşık Hasretî'nin Karslı Âşık Hasreti ve Işıklı Pınar adlarında iki şiir kitabı yayımlanmıştır. Bütün şiirlerde nazım birimi dörtlüktür. Hece ölçüsünün 7, 8, 11 ve 15’li kalıplarıyla mani, semai, koşma, destan ve divani biçimlerinde şiirler söyler, yazar. Bu şiirler hane sayıları bakımından incelendiğinde en az üç, en fazla on altı dörtlükten oluştuğu görülür. Güzelleme, taşlama, yiğitleme/koçaklama, ağıtlama, öğütleme gibi yaygın nazım türlerinden başka; hikmetleme, yakarış/ dualama, ileniş/ kargışlama, methiye, muamma, hoşlama/ karşılama, uğurlama/ vedalaşma, sitemleme/ yakınma, yalanlama, âşıknâme/ şairnâme gibi türlerde şiirleri de vardır. Geleneğin belirlediği ortak üslup özelliklerinden yararlanır (Durbilmez 2015: 69-196). "Âşık Hasretî'nin Şiir Sanatı" (Durbilmez 2015) konulu kitapta âşığın üslûp özellikleri ayrıntılı olarak incelenmektedir. Üslûp özelliklerinin şekillenmesinde Kars yöresi âşık edebiyatı geleneklerinin ve özellikle Çıldırlı Âşık Şenlik kolunun etkisi belirgindir. Ayrıca Kayseri yöresinden Dadaloğlu, Develili Âşık Seyranî ve Erkiletli Âşık Hasan’dan izler taşıyan ortak bir üslûbun etkilerine de Hasretî’nin şiir sanatında rastlanır. Hasretî sözlü, yazılı ve elektronik kültür ortamlarında tanınan âşıklardandır (Durbilmez 2015: 45-46).

Âşık Hasretî, âşık edebiyatı geleneklerinin canlı olarak yaşatıldığı yörelerden biri olan Kars yöresinde doğan ve büyüyen, sazlı- sözlü kültür ortamlarında bulunan, usta-çırak geleneğine bağlı olarak geleneğin icablarını uygulamalı olarak öğrenen, rüya motifine bağlı olarak bade içen, âşık edebiyatının diğer geleneklerini de öğrenerek icra eden önemli bir âşıktır (Durbilmez 2016: 21-25). Bu sebeple, âşık edebiyatı gelenekleri konusunda araştırma yapan bazı araştırmacılara ve bilim adamlarına kaynaklık eder. Badeli âşıklardan olan Hasretî “yâr badesi”, “er badesi” ve “sır badesi” olmak üzere üç çeşit bade olduğunu söyler. Oğlu Ozan Gürbüz’ün (Durbilmez 2007) belirttiğine göre âşık, on yedi yaşında “yâr badesi”, kırk yaşında “sır badesi” içer (Durbilmez 2015: 65). Şiirlerini saz eşliğinde söyleyen Hasretî, âşık makamları konusunda önemli bir kaynak kişidir (Durbilmez 2016: 29- 30).

Doğmaca şiirler söyleyebilen ve atışma yapabilen güçlü âşıklardandır (Artun 1996: 470- 477). Karslı Rüstem Alyansoğlu, Develili Ali Çatak, Kozanlı Dertli Polat, Ardanuçlu Efkârî, Kadirlili Feymanî, Şenkayalı Firkatî, Arpaçaylı İlhami Demir, Akkışlalı Meydânî, Ozantürk, Tortumlu Ruhanî, Yomralı Sefaî ve Sorgunlu Türkmenoğlu gibi âşıklarla ikili atışmaları tespit edilir. Bu atışmaların metinleriyle birlikte Görhanalı Firganî ve Selimli Tanrıkulu, Arpaçaylı Karahanlı Murat ve Kadirlili Feymânî, Çıldırlı Şeref Taşlıova ve Kadirlili Feymânî, Felâhiyeli Şifâî ve Şenkayalı Firkatî, Şarkışlalı Sefil Selimî ve Kadirlili Feymani’nin de aralarında bulunduğu üçlü atışmaların metinleri de âşığın atışma sanatındaki başarısını ortaya koyması bakımından oldukça önemlidir. Ayrıca Tomarzalı Gurbetî–Şenkayalı Firkatî–Sefâî ve Felâhiyeli Şifâî, Akbabalı Zamanoğlu-Şenkayalı Firkatî–Felâhiyeli Şifâî ve Tomarzalı Gurbetî ile de beşli atışmaları kaydedilir. Âşık Hasretî’nin ikili, üçlü ve beşli atışmalarından belirlenen metinler incelendiğinde, atışma sanatında usta olduğu ortaya çıkar (Durbilmez 2016: 183-286).

Hasretî, halk hikâyesi tasnif etme ve anlatma konusunda da geleneğe uyan bir âşıktır (Oğuz 1991: 87- 117). Âşığın dağarcığındaki hikâyeler şunlardır: Haydar Bey, Hayransı Hanım, Köroğlu’nun Bağdat Kolu, Köroğlu’nun Kocabey Kolu, Köroğlu’nun Oltu Kolu, Köroğlu’nun Son Kolu, Necip ile Telli, Yaralı Mahmut, Köse Emmi, Latif Şah, Sevdakâr ile Gülenaz Hanım, Salman Bey ile Turnatel Hanım (Durbilmez 2006: 341- 364, Durbilmez 2015: 67-68).