İBAD, İBADÎ, İBAD HOCA, Abdullah Çelebi

(d. 01.07.1866 / ö. 25.03.1949)
hekim
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İbad Hoca ya da şiirlerindeki mahlasıyla “İbadî”, Oltu coğrafyasında yetişmiş, din âlimi, hekim ve şair kişiliğine rağmen, günümüzde fazla tanınmayan şahsiyetlerden biridir. Şiirlerinde “İbâd, İbâdî” veya “İbâd Hoca” mahlaslarını kullanan şairin asıl adı Abdullah Çelebi’dir. Baba adı Osman, ana adı Güllü’dür. İbâd Hoca, Oltu’nun Tarmut köyünde doğmuştur. Yakınlarından edinilen bilgilerden ve mezar taşında yazılı olan tarihlerinden hareketle 1866'da doğduğu anlaşılmaktadır. Nüfus kayıtlarında da doğum tarihi 1 Temmuz 1866 olarak gözükmektedir (Vural 2012: 80). Yaşadığı dönemde daha çok “İbad Hoca” namı ön plana çıkan “İbadî”, Oltu ve yöresinde din âlimi ve şair kişiliğinin yanında halk hekimi olarak da tanınır. Dört çocuğu vardır. İbad Hoca'nın dört oğlundan hiçbiri hayatta değildir. Yaşadığı sürece köyünden ve yakın çevresinden dışarıya fazla çıkmamıştır (Vural 2012: 80-81). Yakınlarının (Vural 2019) verdiği bilgiye göre 25 Mart 1949 tarihinde köyünde vefat etmiştir. Ancak ölüm tarihi nüfus kayıtlarında 27 Mart 1949 olarak gözükmektedir. Köyündeki mezarlığa defnedilmiştir.

İbâd Hoca, yörenin tanınmış halk âşıklarından Sümmânî’nin çağdaşıdır ve kendisiyle sık sık görüşür. Sümmanî’ye ait şiirlerin bulunduğu bir cönkte “Kelâmi ve Malûlî Baba” isimli âşıklara ve İbâd Hoca’ya ait şiirlere de yer verilmiştir. Bu cönkte yer alan şiirlerinden beşi “Beyaz Doğu” adlı dergide yayımlanmıştır (Erkal 2007). İbâdî’nin, Sümmanî ile karşılaşıp görüştükleri, Sümmanî tarafından söylenen ve “İbad Hoca” isminin zikredildiği bir şiirden de anlaşılmaktadır (Erkal 2010: 273). Oltu’nun Tutmaç köyünde 1922-1969 yılları arasında yaşamış ve “Ülfetî” mahlasıyla şiirler yazan Muharrem Aktaş (Vural 2012: 105-107) kendi el yazısıyla yazmış olduğu şiir defterinde İbad Hoca’dan bahsetmektedir. Ülfetî, şiir defterinde, 1952'de, kendi köylerinde bir oda meclisinde, orada bulunanların talebi ve ısrarı üzerine İbad Hoca’nın yeğeniyle karşılıklı şiirler söylediklerini belirterek, İbad Hoca’nın yeğeninin İbad Hoca’ya ait dörtlükleri, kendisinin de yine kendi şiirlerini karşılaşma şeklinde söyledikleri bilgisini verir. İbadî, yine o dönemin yörede tanınan isimlerinden Gölletli Kelâmî ile de karşılaşır (Vural 2012: 58). Gerek Sümmanî hakkında bilgi veren kaynaklar ve gerekse diğer kaynaklardaki bilgiler ışığında bakıldığında İbâdî’nin dönemin âşıklar camiasında tanındığı, âşıklık geleneği içinde bir yeri olduğu, pek çok âşıklar meclisinde bulunduğu anlaşılmaktadır.

Sümmânî etkisi oldukça fazla hissedilen şiirlerinin daha çok dinî ve ahlakî nasihat türünde olduğu dikkati çekmektedir. Hem irticalen şiir söyleyebilen hem de bir kalem şairi olan İbad Hoca’nın yakınları, İbad Hoca’nın şiirlerini yazdığı ve başka bilgileri de yazmış olabileceği bir defterden bahsetmişlerdir. Ancak, bu defterin kimde ya da kimlerde olduğu tespit edilememiştir (Vural 2012: 81).

Kaynakça

Erkal, Abdulkadir (2006). "Erzurum’un Bilinmeyen Âşıklarından İbad Hoca". Erzurum: Beyaz Doğu Dergisi. Nisan-Mayıs 1984. 6: 51-53.

Erkal, Abdulkadir (2010). Âşık Sümmanî Divanı. Ankara: Semih Ofset.

Mehmet Çelebi, Abdullah Çelebi (İbadî)’nin torunlarından, 1974 Oltu, memur [Temel Vural tarafından 28.04.2019 tarihinde yapılan görüşme ve Mehmet Çelebi’nin verdiği bilgiler].

Ülfetî, Defter, Yazma, vr. 113

Vural, Temel (2012). Sümmânî'den Günümüze Oltu Havzası Şairleri. Ankara: Bizim Büro Basımevi Yayın Dağıtım.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: TEMEL VURAL
Yayın Tarihi: 07.06.2019
Güncelleme Tarihi: 08.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1NUSRET TORUNÎ, Nusret Yazıcıd. 05.01.1945 - ö. 23.01.2003Doğum YeriGörüntüle
2YAŞAR REYHANİd. 1934 - ö. 10.12.2006Doğum YeriGörüntüle
3ŞEHVÂRÎ, Ahmed Şükrüd. 1862/1863 - ö. 1914-1915Doğum YeriGörüntüle
4NUSRET TORUNÎ, Nusret Yazıcıd. 05.01.1945 - ö. 23.01.2003Doğum YılıGörüntüle
5YAŞAR REYHANİd. 1934 - ö. 10.12.2006Doğum YılıGörüntüle
6ŞEHVÂRÎ, Ahmed Şükrüd. 1862/1863 - ö. 1914-1915Doğum YılıGörüntüle
7NUSRET TORUNÎ, Nusret Yazıcıd. 05.01.1945 - ö. 23.01.2003Ölüm YılıGörüntüle
8YAŞAR REYHANİd. 1934 - ö. 10.12.2006Ölüm YılıGörüntüle
9ŞEHVÂRÎ, Ahmed Şükrüd. 1862/1863 - ö. 1914-1915Ölüm YılıGörüntüle
10NUSRET TORUNÎ, Nusret Yazıcıd. 05.01.1945 - ö. 23.01.2003MeslekGörüntüle
11YAŞAR REYHANİd. 1934 - ö. 10.12.2006MeslekGörüntüle
12ŞEHVÂRÎ, Ahmed Şükrüd. 1862/1863 - ö. 1914-1915MeslekGörüntüle
13NUSRET TORUNÎ, Nusret Yazıcıd. 05.01.1945 - ö. 23.01.2003Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14YAŞAR REYHANİd. 1934 - ö. 10.12.2006Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15ŞEHVÂRÎ, Ahmed Şükrüd. 1862/1863 - ö. 1914-1915Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16NUSRET TORUNÎ, Nusret Yazıcıd. 05.01.1945 - ö. 23.01.2003Madde AdıGörüntüle
17YAŞAR REYHANİd. 1934 - ö. 10.12.2006Madde AdıGörüntüle
18ŞEHVÂRÎ, Ahmed Şükrüd. 1862/1863 - ö. 1914-1915Madde AdıGörüntüle