Madde Detay

Eski Uygur Türkçesinin Budist edebiyat döneminde eserler vermiş olan şairin ismi Ercilasun (1985), Şanlı (2002) ve Arat (2007)’a göre Kalım Keyşi; Sertkaya (1988b)’ya göre ise An-tsang H(a)nlin Kevşi şeklindedir. Yine Arat (2007)’ta Aryasang Kalın Keyşi, Āryāsanga Kalım Keyşi, Atsang Kalım Keyşi biçimleri de geçmektedir. Şairin adı bazı araştırmalarda Kalım Keyşi kısmı olmadan da geçer. Sözgelimi Zieme (1991), Ölmez (2001) ve Sertkaya (1986)’da Antsang, Shimin (2002)’de Antzang, Barutçu (2002)’da Antsaŋ biçimindedir. Zieme (1991)’de ayrıca An zang ve Anzang biçimleri de geçer.

Hakkında pek bilgi bulunmayan şairin, bilinen şiirleri de az sayıdadır. Eski Türkçe döneminin karakteristik özelliklerinden olan mısra başı kafiyesi ile yazdığı bir şiiri Reşit Rahmeti Arat’ın Eski Türk Şiiri isimli eserinde yayımlanmıştır.

Aziz Samantabhadra bodhisattva tarafından nazma çevrilmiş bir manzume olan bu şiir ‘Samantabhadra Niyâzı’ başlığını taşımaktadır. Çoğunluğu başta olmak üzere bir kısım yerleri eksik 30 dörtlükten meydana gelen şiirde mısra başı kafiyesi olarak tam olan 26 dörtlükten dokuzunda a-, beşinde o-/u-, ikisinde ö-/ü-, ikisinde to-/tu- ve birer de e-, ba-, bi-, ba-, ḳa-, tö-, ya-, yi- kullanılmıştır. Şiirde mısra sonu kafiyesi de uygulanmıştır. Kafiye düzeni bakımından üç tip göze çarpmaktadır. 3. dörtlük aaab; 9., 10., 12., 20. ve 22. dörtlükler aabc; 11., 14., 15., 17. ve 18. dörtlükler ise abbc şeklindedir.

Arat, Reşit Rahmeti (2007). Eski Türk Şiiri. Ankara: TTK Yay.

Barutçu Özönder, Sema (2002). "Eski Türklerde Dil ve Edebiyat", Türkler. C.3. Ankara: Yeni Türkiye Yay. 481-501.

Ercilasun, Ahmet Bican (1985). "Uygur Edebiyatı" [Başlangıcından XIII. Yüzyıla Kadar Türk Nazım ve Nesri], Büyük Türk Klasikleri. C. 1. İstanbul: Ötüken-Söğüt Yay. 79-88.

Ölmez, Mehmet (2001). "Eski Türk Şiirine Kısa Bir Bakış", Türk Şiiri Özel Sayısı, Hece Dergisi. 53-54-55, Mayıs-Haziran-Temmuz 2001: 7-14.

Sertkaya,Osman F. (1986). "Eski Türk Şiirinin Kaynaklarına Toplu Bir Bakış", Türk Dili. C. 51. 409 (Ocak 1986): 43-80.

Sertkaya,Osman F. (1988). "Eski Türk Şiirinin Kaynaklarına Toplu Bir Bakış -III", Türk Dili. C. 56. 441 (Eylül 1988): 149-160.

Shimin, Geng (2002). "Budist Uygur Edebiyatı", Türkler, Türkler, C. 3. Ankara: Yeni Türkiye Yay. 786-800.

Şanlı, Cevdet (2002). "Eski Uygur Dönemi Türk Dili ve Edebiyatı", Türkler. C. 3. Ankara: Yeni Türkiye Yay. 671-677.

Zieme, Peter (1991), Die Stabreimtexte der uiguren von Turfan und Dunhuang. Budapest: Akadémiai Kiadó.

Samandhabra Niyazı

 (8-30 dörtlükler)

Alḳu üç ödki utmışlarnıŋ yorıġları

Arış arıġ ḳut ḳolunçuġ tolun bütkerip

Ayaġuluġ tolpı tüzün yolı öze

Adruḳ uluġ tuyunmaḳıġ tuyunayın

Utmuşlarnıŋ aŋ uluġ oġlı bolmış

Umuġumuz tolpı tüzün edgü erke

Una aŋa alḳu işlerim uḳşaşzun tip

Uzatı bu buyanlarımın evirür men

Arıġ süzük et’üzüm tilim köŋülüm

Adruḳ yig yorıġlarım törügü uluşum

Atı tolpı tüzünnüŋ neçük erti erser

Ançulayu oḳ meniŋ yime aŋa uḳşazun

Tolpı tüzün ıduḳnuŋ yorıġın arıtıp

Tutçı mançuşiri teg ḳut küsüş öritip

Turup kinki kalplarta irinügsüzin

Turḳaru ol işlerig tolġuru işleyin

Ülgülençsiz yorıġlarta özüm yorıyu

Ülgülep neŋ bulġuluġsuz edgü nom tapıp

Önüş yorıġ edgü adruḳ içinte turup

Öküş alḳu bügülüg küçüg ötküreyin

Alp biliglig ıduḳ ḳutluġ mançuşiri teg

Ayaġuluġ tolpı tüzün bodısatav teg

Alḳu ödte olarḳa iyin ögretingü üçün

Amtı muna buyanlarımın evirür men

Üç ödki burḳanlarḳa öggü külegü

Üzdünki teg yig atruḳ küsüş öritip

Özeliksiz erenler yolın bulġalı

Üzüksüz ol buyanlarımın evirür men

Aġtuḳ bolup isig ösüm üzülgü tuşta

Alḳu ḳılınçlıġ tıdıġlarım yumḳı tarıḳıp

Amıta-ayusı burḳan maŋa yügerü közün

Arduḳ meŋilig yirtinçüte barıp turayın

Ol uluşta men barıp toġa birle ök

Oza bu ḳut ḳolunçḳa tükellig bolup

Utġuraḳ bir egsüksüz oŋay tolġurup

Ontın sıŋar tınlıġlarḳa asıġ ḳılayın

Oġrayu ol burḳannıŋ nomluġ toyınta

Uçuzḳıa lınḫua içinte toġup belgürüp

Umuġumuz ülgülençsiz yorıġlıġnıŋ

Utrusınta burḳan ḳutıŋa alḳış alayın

Tuyunmışnıŋ ol alḳışın alu birle ök

Turum ara yuz koltı et’üz belgürtüp

Tolptın sıŋar küü keliglig küçümin yatıp

T….. tınlıg asıgın bütüreyin

Ertmetin bu kök ḳalıḳ tınlıg oguşı

Esringü ḳılınçlar kiliş nızvanı

Ertmegey bu munı tegler ertgü ödkedegi

Engeyü meniŋ bu ḳut ḳolunçum alḳınmatın

Ulsuz tüpsüz ontın sıŋar yirtincülerte

Urup tolu erdiniler teŋridem aş ton

Uluş ḳoġı sanınca ḳalp ödler öze

Uşun ödün burḳanlarḳa …. tapıġ ḳılġu

Adın anabar teŋriniŋ ḳalıḳınta

Ar…… bu ḳut ḳolunç yoluḳmışta

Arıġ bodı yorıġta küsüşi tursar

Anıŋ buyanı yig erür buşı ……..lar

Yavlak yolnuŋ emgekintin ….lur

Yavız iştin abamu ….evrilür

Yaḳın baḳıp ülgülençsiz yaruḳluġḳa

Yarp utguraḳ bu yorıġıġ tavraḳ bütürür

Ayı uz bolur tirig özüg iltinmişi

Asıġlıġ bolur kişi ajunı bululmışı

Ançulayu ol tolpı tüzün bodısatav teg

Anga uḳşatu yig nomlar terkin bululur

Biligsiz başlap nızvanılar oġurınta

Biş anatras ayıġ ḳılınç ……….

Birügçi bu ḳut ḳolunç…………..

Bir ḳşanta ol ḳılınç ….alḳınur

Asıl tözi atı yolı körki …….

Atınta yig bügüke ……

Ayıġ şımnu ters nomlug ḳ…..

Anı üçün üç….

Bodı sögüd altınınta

Boş köngülin yaġısızın burḳan bolup

Budġıl arıġ nomlug tilgen evirmek öze

Bud kötürme tınlıġlarḳa asıġı te

Apam birük ḳayu kişi bu ḳu

Alıp tuḳup sözleyü

Anıng tüşin atırtlıġ ol burḳan ḳutın

K… bu nom erdiniŋ tutdaçı

K… -ḳıa edgülüg tüşin töküp sözleser

Kalısız alḳu yig nomları ḳşanta tolup

Kamaġ tınlıġ küsüşlerin ḳanturu uyur

Una amtı bu ḳut ḳolunçuġ sözlemişniŋ

Uç ḳıtıġ yoḳ yig buyanın evirür men

Usun ödün sansarta çommış batmışlar

Ucuz oŋay suḳavatı uluşta togzunlar

Iduḳ samandabadırı bodısatavnıng yorır ḳut

Kolunmaḳıŋa tayanıp ḳolutı atsaŋ

Kalım keyşi ḳoşuġḳa ıŋurmış şloḳ

Taḳşut nom tükedi satu satu

Namu bud. namudıram namusaŋ

 Arat, Reşit Rahmeti (2007). Eski Türk Şiiri. Ankara: TTK Yay. 164-170.