Madde Detay

Asıl adı Seyyid Mehmed Sadeddin'dir. (Müstakim-zade Süleyman Sadeddin 2000: 324).  Nakibüleşraf Rumeli kazaskeri Seyyid Said Efendi'nin oğludur. Dedesi de Mehmed Esad Efendi'dir. Bu sebeple Es'ad-zâde Seyyid Sa'deddin Efendi olarak anıldı. 1076/1665-66 yılında İstanbul'da doğdu.Gençliğinde iyi bir eğitim aldı. 1093/1682 yılında Şeyhülislam Çatalcalı Ali Efendi'den mezun oldu. (Sâlim 2005: 582) Öğrenimini bitirdikten sonra müderris oldu. Cemaziyelevvel 1097/ Mart-Nisan 1686'da Hariç elli ile Cafer Paşa Medresesi'nde görevlendirildi. Altmışlı medreseye atandı. 1099/1687-88'de Dahil, 1100/1688-89'da Hareket ile Mustafa Ağa Medresesi'ne; Recep 1102/ Mart-Nisan 1691'de Sahn-ı Semân Medresesi'yle Beşiktaş Sinan Paşa Medresesi'ne; Safer 1105/ Ekim 1693'te Sahn-ı Semân'dan birine, Muharrem 1106/ Ağustos-Eylül 1694'te Ali Paşa-yı Cedide; Rebiülevvel 1107/ Ekim-Kasım 1695'te Kadırga Liman'ındaki Mehmet Paşa Medresesi'ne, Recep 1108/Ocak-Şubat 1697'de İstanbul'da bulunan Valide Sultan Medresi'ne atandı. 19 Rebiülahir 1111/ 14 Ekim 1699 tarihinde vefat etti. (Sâlim 2005: 582). Edirne kapısı haricinde Emir Buhari Camii'nde medfundur. Nihadî'nin:

"Ola cennât-ı adn câyı İlahî Kâşif'in " mısraı vefatına tarihtir. (Kurnaz vd. 2001: 837)

Üç dilde şiir söyleme yeteneğine sahipti. Farsça ve Türkçe mürettep Dîvân'ı vardır. Hat sanatında ilerlemek için özel hocalarla çalıştı ve şöhret kazandı. (Sâlim 2005: 582; Müstakîm-zâde Süleymân Sadeddîn 1928: 714). Safâyî, şairi inşada Veysî ve Nergisî'ye benzetir, Dîvân'ı olduğunu söyler. Şiirde de, tanınmış Fars şairlerinden Hüsrev, Hakanî ve Şevket'e benzetir. Bu yorumdan Kâşif'in üslupta Sebk-i Hindî'yi takip ettiği anlaşılmaktadır. 

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1999). İsmail Belîğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr. Ankara: AKM Yay.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî: Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay.

İpekten, Halûk, Mustafa İsen, RecepToparlı, Naci Okçu ve Turgut Karabey (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay. 

Mehmed Süreyya (1308-15/ 1890-97). Sicill-i Osmânî. C.I-IV. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Müstakim-zade Süleyman Sadeddin (2000). Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nisbi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb. (Tıpkı BasımAnkara ). Ankara: KB Yay. 324.

Müstakîm-zâde Süleymân Sa'de'd-dîn (1928) Tuhfe-i Hattâtîn, İstanbul: İstanbul Devlet Matbaası.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri “Vakâyiü’l-Fuzalâ”. C. 4. İstanbul: Çağrı Yay.

Kasîde-i Temmûziyye

Yine germ-âbe-i pür-tâb idüp germâ bu devrânı

Degül şeb-nem 'arak-rîz eylemiş ezhâr-ı bûstânı

Mü‘essir ol kadar germiyet-i tâb-ı temûzı kim

Bün-i deryâda bî-berg eylemiş eşcâr-ı mercânı

Müzeyyen nahl-i gül sanman semender zâhir olmışdur

Harâret âteş-âlûd eyleyüp sahn-ı gül-istânı

Sanurlar kubbe-i mînâ-yı devrân hûn-çegân olmış

Bu demlerde görenler deşt ü kûh-sâr içre bârânı

Hevâ tâ şöyle germ olmış ki pervâne harâretden

Mekân-ı râhat itmiş dâmen-i şem‘-i fürûzânı

O mâh-ı burc-ı rahmetdür ki rûşen kıldı ser-tâ-ser

Şeb-i zulmet-nümâ-yı küfr iken bu çarh-ı vîrânı

O bir nûr-ı İlâhîdür ki olmışken cihân tarîk

Fürûzân eyledi kandîl-i zulmet-hîz-i îmânı

Zehî tâvûs-ı cennet kim tamâmen dehri geşt eyler

Güzâr itmezden evvel tîr ceste pây-ı peykânı

Cihânı devri der kasd itse bî-şekk itmeden itmâm

Berîd-i tîz-pâ-yı nûr nazara râh-ı müjgânı

Ne mümkin lâne-sâzı nahl-i gerdûn-sây vasfunda

Eger yüz bin yıl itse murg-i fikrüm bâl-i cünbânı

(Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1999). İsmail Belîğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr. Ankara: AKM Yay. 345-346.)

Gazel

Safâ-yı câm-ı lalinden ki dil mehcûr kalmışdır

Bu sahbâ-hânede efsûs kim mahmûr kalmışdır

Zemîn-i hâtıra teşrîf-i fikr-i yâre manidir

Zücâc-ı dil ki seng-i cevr ile meksûr kalmışdır

Perîşân olmadık gencîne-i Cemşîdden ancak

Hemân bir lal-i nâb-ı şîre-i engûr kalmışdır

Ne mümkindür terennüm-perver-i şevk olmak ey Kâşif

Hezâr-ı dil ki gül-berg-i ruhundan dûr kalmışdır 

(İnce, Adnan (2005). Tezkiretü’ş-Şuara - Salim Efendi. Ankara: AKM Yay. 583.)