Madde Detay

17. yüzyılda yaşamıştır. Doğum ölüm tarihleri ve nereli olduğu hakkında kesin bilgi yoktur. Köprülü (1962: 124) Kâtibî hakkında 17. yüzyılın ilk yarısındaki saz şairlerinin en meşhuru ve edebî bakımdan da en kıymetlisi sayılmaktadır, demektedir. Sadettin Nüzhet Ergun’a (1933: 21) göre de 17. yüzyılda yetişen kudretli saz şairlerinden biridir. Âşık Ömer’in “Şairname” adlı destanında “Evvel Kâtibi’den idelüm ağaz” diye âşıkları anmaya onunla başlaması ününün yaygınlığını göstermektedir. Kâtibî 4. Murad devrinde padişahın saz şairlerine karşı gösterdiği teveccüh ve himayeden hissesini almış ve bu devirde büyük bir şöhret kazanmıştır (Köprülü 1962: 124). Kâtibi hakkında Sadettin Nüzhet; “Kâtibî’nin az çok tahsilli olduğu muhakkaktır. Tasavvufi – ahlaki birtakım mefhumları şiirlerinde pek yerinde kullanabilmesi bunu gösterir (1933: XV)”. demektedir. Çöğür çalmadaki ustalığı ile meşhurdur (Murati 1933: 760). Evliya Çelebi de Seyahatnamesinde döneminin çöğürcülerinden bahsederken Kâtibî’nin de adını zikreder (Ergun 1933:13).

Kâtibi‘nin kaleme aldığı Gencine-i Adâlet, I. Ahmed Han’a sunulmuş, siyer ve ahlâk-ı müluk özelliklerine sahip siyasetname niteliği ile öne çıkan bir telif eserdir. Eser hakkında Topkapı Sarayı Müzesi Türkçe Yazmalar Katalogu’nda bilgi mevcuttur. Gencine-i Adalet, Topkapı Sarayı Müzesi, I. Ahmed Yazma Eserler Kitaplığı’nda Bağdat 348 envanter numarasıyla kayıtlıdır (Karpuz- Aydemir 2011:75-76). Kâtibi’nin şiirlerini Sadettin Nüzhet derleyip 1933’ te yayımlamıştır. 

Kâtibî aruz veznini kullanma konusunda başarılı olamamıştır. Kâtibî’ye asıl kıymet verdirecek eserleri hece vezniyle vücuda getirdiği koşma ve semailerdir (Ergun 1933: XVII-XIX; Sever 2003: 237). Köprülü’ye göre, şiirlerinde kuvvetli bir lirizm, ince bir hassasiyet, deruni bir ahenk mevcuttur. Halk edebiyatından aldığı unsurları, adeta tazeleştirerek, şahsileştirerek, büyük bir muvaffakiyetle kullanmıştır (Köprülü 1962:123,124). Kabaklı (2002:822) Katibî için kelime seçiminde, mana ve cinas düşürmekte, sağlam kafiyeler bulmakta Âşık Ömer ve Gevheri‘den geri kalır bir yanı yoktur. Hatta Gevheri kendisinden yaşlı olan Kâtibi‘yi birkaç şiirinde “üstad” diye saygıyla anmaktadır, demektedir. Birçok mecmualarda, eserlerine sık sık tesadüf edilmesi de şairin şöhretine büyük bir delil teşkil etmektedir (Ergun 1933:22). Kâtibî’nin çağdaşlarını ve kendisinden sonra yetişen bazı şairleri de etkilediği muhakkaktır (Ergun 1933: 22 ; Köprülü 1962: 124).

Ergun, S. Nüzhet (1933). XVII nci Asır Saz Şairlerinden Kâtibî. Ankara: Semih Lütfi Sühulet Kütüphanesi.

Kabaklı, Ahmet (2002). Türk Edebiyatı. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yay.

Karpuz, H. Ömer, Özgür Kasım Aydemir (2011). "Kātibî ve Gencine-i Adaleti", Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic. 6/1: 75-86.

Kaya, Doğan (2003). Âşık Edebiyatına Giriş. Bişkek: yyy.

Köprülü, Fuad (1962). Türk Saz Şairleri, Türk Edebiyatında Âşık Tarzının Menşe ve Tekamülü-XVI ve XVII Asır Sazşairleri. Ankara: Millî Kültür Yay.

Makal, T. Kutsi (1978). Türk Halk Şiiri. İstanbul: Toker Matbaası.

Sakaoğlu, Saim (1989). “Türk Saz Şiiri”, Türk Dili / Türk Şiiri Özel Sayısı III (Halk Şiiri). 445- 450, Ocak Haziran. 105-250. 

Sever, Mustafa (2003). Türk Halk Şiiri. yyy: Kurmay Yay.

Uraz, Murat (1933). Halk Edebiyatı Şiir ve Dil Örnekleri. İstanbul: Semih Lutfi Sühulet Kütüphanesi.

Koşma

Görüp cemalini âşık olduğum

Hakk’ı bir bilürsen ağlatma beni

Uğruna serimi feda kıldığım 

Hakk’ı bir bilürsen ağlatma beni

Bu güzellik baki kalmaz sevdiğim

Âşıkı ağlatan gülmez sevdiğim

İyilerden kemlik gelmez sevdiğim

Hakk’ı bir bilürsen ağlatma beni

İltifat itmeğe gelsen yanıma 

Müddeiler sitem eder canıma

Bedduam alursun girme kanıma

Hakk’ı bilürsen ağlatma beni 

Kâtibi der yavru öğüt tutmaz mı?

Âşıkın dediği yola gitmez mi?

Kara bağrım hûn eyledin yetmez mi?

Hakk’ı bir bilürsen ağlatma beni

Sakaoğlu, Saim (1989). “Türk Saz Şiiri”, Türk Dili / Türk Şiiri Özel Sayısı III (Halk Şiiri). 445- 450. Ocak Haziran. 151.

Divan

Kaçma benden sevdiğim canana benzettim seni

Emrine kul olduğum sultana benzettim seni

Ser-i kuyunde açılmış lale sünbül yasemin

Ravza-i cennet bağı Rıdvan’a benzettim seni

Kimseler ta’netmesinler böyle Ya’kub olduğum

Mısır içinde Yusuf-ı Ken’an’a benzettim seni

Kâtibî der hiç sağılmaz bu sinemin yaresi

Dertliyim derman için Lokman’a benzettim seni

Ergun, S. Nüzhet (1933). XVII nci Asır Saz Şairlerinden Kâtibî. Ankara: Semih Lütfi Sühulet Kütüphanesi. 63.