Madde Detay

Katip Şadi, Giresun'un Görele'ye bağlı Derekuşçulu köyünde doğmuştur. Kemençeci Şadi'nin doğum tarihi net olmamakla birlikte doğumuyla ilgili iki tarih bulunmaktadır. Buna göre o, 1936 ya da 1938 tarihlerinden birinde doğmuştur. Katip Şadi, askerlik hizmetini 1958'te Gölcük’te tamamlamıştır. İki kez evlenen âşık, altı çocuk sahibidir (Akat 2006: 81-82). Kâtip Şâdi diğer pek çok sanatçı gibi kemençe çalmayı usta çırak ilişkisi sonucunda öğrenmiştir. Sanatçının ustası ünlü kemençeci Durkaya lakaplı Kemal İpşir'dir. Kahraman Halil Ağa'dan da dersler aldığı söylenmektedir. Göreleli kemençe üstadı Kâtip Şâdi sanatıyla ilgili bir düğünde gördüğü ve kendisini çırak olarak kabul etmesini teklif ettiği Durkaya (Kemal İpşir)’dan bu sanatı usta-çırak ilişkisiyle öğrendiğini belirtmiştir. Küçük yaşta kemençe çalmaya başlayan Kâtip Şâdi, ustasına tam olarak 10 yıl çıraklık yapmıştır. Ustasının peşinden düğünlere ve şenliklere gitmiş, yaylalarda gezmiştir. Önceleri hocasını izlemiş daha sonra onun gibi olmaya çalışmıştır. Hocasından usul-erkân öğrenmiş; bir müddet sonra ustasıyla atışmaya başlamıştır. Daha sonra ustasından icazet alarak sanatını yalnız icra etmeye devam etmiştir (Şişman 2007: 215). Kendisiyle ilgili yapılan bir mülakatta "kemençeyi elime aldığımda, dokuz-on yaşlarındaydım. Ne annem vardı, ne babam, etrafta amca dayı, kimse kemençe çalmazdı. Evde kemençe yok; ama civarda vardı; en meşhurları Picoğlu lakaplı Osman Gökçe, Karaman lakaplı Halil Kodalak hocam olan Durkaya lakaplı Kemal İpşir. Hepsi de, ustalığa ait sırlarıyla göçüp gitti. Allah rahmet etsin" demektedir (www.gunyuzum.com). Kemençeye merakı olduğunu belirten Kâtip Şâdi, "Köyümüzde de kemençe çalabilen insan yoktu, düğünlerimize başka yerden kemençeciler geliyordu. Bu yüzden çevrem ve ailem tarafından bu mesleğe, bu sanata teşvik edildim. Özellikle babam bana bu konuda çok destek oldu, bana bir kemençe aldı, ben de kendimce çalıyordum ama usta mehtarların yanında çok eksiğim olduğunu gördüm, onlardan ders alarak eksiklerimi gidermeye çalışmıştım (www.gunyuzum.com) diye ifade eder. Sanatçı köy düğünleri, asker uğurlamalar, otçu göçleri ve diğer şenliklerde en çok aranan isimlerden birisi olmuştur. Ayrıca il dışında ilk Taksim'deki Lozan Restoranında, sonrasında Almanya, Hollanda, Belçika birçok ülkede sahne aldığını belirtmiştir (www.ustaradyo.com). Ünlü kemence sanatçısı mahlas kullanmaz. 12.09.2020 tarihinde Giresun'da vefat edern Kâtip Şadi, Çeşmebaşı Mahallesi'ndeki mezarlığa defnedilmiştir.

Birçok beste ve albüme imza atan Kâtip Şâdi kemençeye bağlılığının haddinden fazla olduğunu belirtmiştir. Karadeniz yöresinde kendine haklı bir yer edinmiştir; kaç kasedi olduğunu kendisi de bilmemektedir. Kâtip Şâdi 71 yılı aşkın süren kemençecilik yaşamında toplamda 27 plak doldurmuş ve çok sayıda kaset yapmıştır. Kasetleri öylesine çoktur ki bu sayıyı sorduklarında hatırlamadığını belirtmektedir. Çeşitli mülakatlarda 600'den fazla türkü yaktığını belirten sanatçı, yöre kemençecilerinin kendisine ait ezgi ve besteleri izin almadan söylemelerinden yakınmıştır. Ayrıca İbrahim Can, Erkan Ocaklı, İsmail Türüt ve daha birçok sanatçı Kâtip Şâdi'nin beste ve müziklerini kullanmıştır. Kâtip Şâdi'nin "Belimdeki Tabanca, Gizli Sevda, Çıksam Issız Dağlara, Ula Ula Niyazi, Almanya'dan Geliyor, Her Zaman Gelmezsin, Saravu Çiçek Açtı, Ellerin Dilindesin, İlişmeyin Ayşeme, Sis Dağı Üstüne, Gözlerimde Tüter Oldu, Değirmen Döne Döne" albümlerinden bazılarıdır. Müziği derin bir dünyaya benzeten sanatçı bu alanda ilerledikçe derinliğin de arttığını belirtir. Kendisi yöredeki kemençeciler içerisinde en çok türkü üreten sanatçı olarak kabul görmektedir. Çok sade bir yaşamı olan Kâtip Şâdi mesleki icraları sonucu yörede haklı bir şöhrete kavuşmuştur (Kemençe Belgeseli Sekizinci Bölüm 2016).

Kâtip Şâdi'nin TRT repertuarında "Mektup Yazdım Acele" [Repertuar No: 3216], "Ah Kavaklar Kavaklar" [4375] adlı iki türküsü bulunmaktadır (www.trtnotaarsivi.com). Kâtip Şâdi’nin çok ünlü besteleri de vardır. Sanatçı bir mülakat sırasında kendisine yöneltilen "Oy Asiye Asiye" türküsünün kendisine ait olup olmadığı sorusuna, "yalnızca müziği bana ait, sözleri sevgili Ömer Akpınar’a aittir. Ben bu müziği yıllar önce yapmıştım, bak yıllardır özelliğini ve anlamını hiç kaybetmedi" demiştir. Ayrıca sanatçı Görele tipi geleneksel kemençecilik mesleğinin günümüzde yaşayan en önemli temsilcisidir.

Kâtip Şâdi, "Tuzcuoğlu ve Şırıp Horon Havası" gibi önemli ezgileri ve yöresel türküleri söylemesi yanında kendi parçalarıyla da ün yapmış bir sanatçıdır. Sanatçının en önemli özelliği yaktığı türkülerin mizahî özellikler göstermesidir. Kâtip Şâdi'nin bugünkü veriler ışığında ilk plağını 1962'de (1969 da olabilir, sanatçı bu tarihi tam olarak hatırlamamaktadır) doldurduğu tahmin edilmektedir. Sanatçı "Yorganının üstünde, Pire zıplıyor pire, Haydi, yavrum kaçalım, Saat geldi ye bire" adlı türküsünün çok beğenildiğini ve ilk plağı doldurduğunu belirtmiştir. Sanatçı ikinci plağında söylediği türkünün sözlerini bugün gibi hatırladığını belirtmiştir: "İkinci plağım da ‘’Mini Etekler Mini’’ sözlerini hiç unutmam." "Çıktı altmışaltı da/ Mini etekler mini/ Çekemezsin güzeli /Kaynana sitemini" (www.ustaradyo.com). Sanatçı kemençe stilinde kendine özgü birçok teknik geliştirmiştir. Bunlardan en önemlisi "yay tekniği ve kravat kısmına parmak vurma" teknikleridir. Sanatçı söz konusu teknikleriyle alanında tektir (Akad 2006: 81). Sanatçı, kemençe sesinin kendisine diğer çalgılardan daha tatlı geldiğini belirtmiştir. Kemençeyi diğer kemençecilerden farklı çaldığı için hocalarının kendisini çok sevdiğini söylemiştir. Kâtip Şâdi, Karaman ekolünde yetişen hocası Durkaya'dan sonra gelmesiyle üçüncü kuşak bir kemençe sanatçısı olarak adını tarihe ve Karadeniz müzik belleğine altın harflerle yazdırmıştır. Kâtip Şâdi ekolüne bağlı olarak yetişen en önemli kemençeci ise İbrahim Kavraz'dır. Ayrıca İbrahim Gülpınar da ustası olarak Kâtip Şâdi'yi işaret etmiş ve ona çıraklık yaptığını belirtmiştir. Kâtip Şâdi, tarafsız bir değerlendirmeyle bugüne kadar yetişen kemençeciler içerisinde en üretken sanatçı olarak kabul edilmektedir (www.youtube.com). Kâtip Şâdi, Görele kemençesinde üç önemli okuldan biri olan "Durkaya Okulu'nun" en önemli kemençecisidir. Kemençeciliği küçük yaştan beri "iş" edinmiştir. "Kemençe, yay, parmaklar, sesler-türküler" Kâtip Şâdi'nin geçimini sağlamasındaki önemli unsurlardır (www.yesilgiresun.com.tr). Giresun Üniversitesi, "Giresun Değerlerine Sahip Çıkıyor Projesi" kapsamında 01.06.2012 tarihinde Göreleli Kemençe Üstadı Kâtip Şâdi’yi üniversite senatosunun oybirliğiyle aldığı kararla fahri doktora unvanına layık görmüştür. Senato kararında; "Görele tarzı kemençe icrası konusunda somut olmayan kültürel mirasın taşıyıcısı, icracısı ve öğreticisi; besteleri ile plakları, kasetleri, CD’leri, TRT arşivinde tescil edilmiş sanatçı olması, sanatı ile Giresun’da, Doğu Karadeniz Bölgesinde, İstanbul’da ve Türkiye dışında tanınmış olması nedenleriyle; Giresun Üniversitesi ödüllendirme ve ödül yönergesinin 5. maddesinin (a) fıkrasına göre fahri doktora payesi verilmesi kabul edilmiştir" (www.giresun.edu.tr).