Madde Detay

İsmi Alâeddin Ali'dir. Bazı kaynaklarda kendisi için Acemî lakabı da zikredilir. Şiirlerinde mahlas olarak Kaygusuz'u kullandı. Doğum yeri ve tarihi hakkında bilgi yoktur. Hayrabolulu Melâmi şeyhi, Ahmed-i Sârbân Efendi'nin talebesidir. Bu bakımından hocasının tesiriyle tasavvuf yoluna sülûk etmiş ve Ahmed-i Sârbân'dan icazet alarak, halifeleri arasına dâhil olmuştur. Sârbân Efendi'nin vefatından sonra 17 sene kadar kendisine intisap edenleri Bayrami-Meşâmi yolunun adap ve erkânına göre irşad etti (Atâ’î 1269: 65; Müstakimzâde: 28a.) Kendisinin Hacı Bayram-ı Velî'den itibaren tasavvufi silsilesi şu şekildedir: 1.Hacı Bayram-ı Velî, 2. Şeyh Ömer-i Sikkînî [Bıçakçı Dede], 3. Şeyh Bünyamin-i Ayâşî, 4. Pîr Ali [Aksarayî], 5. İsmâil Ma’şûkî, 6. Ahmed-i Sârbân, 7. Ali Alâeddîn-i Vîzevî. Bulunduğu tekkede ise kendisinden sonra sırayla şu isimler post-nişin olmuştur: Gazanfer Dede, Bâlî Efendi, Şeyh Hasan, Mehmed. Bundan sonraki silsile bilinmemektedir. Alâeddin Ali Efendi 1562-1563’te Vize’de vefat etti ve zaviyesine defn edildi. Bugün dergâh ve kabirden iz yoktur. Abdülbaki Gölpınarlı, Vize’de uzun müddet hükümet tabipliğinde bulunan ve o zamanda Kalecik hükümet doktoru olan Cemalettin Ârifî Bey’e bu tekkeyi sormuş; aramış fakat ne eserini, ne de kendisini bileni bulabilmiştir (Gölpınarlı 1932: 20).

Şairin manzumeleri hocası Ahmed-i Sârbân Efendi’nin şiirleri ile ve kendisinden 140 sene kadar önce yaşamış Kaygusuz Abdal ile ve hatta halifesi Seyyid Osman Hâşimî’nin bazı şiirleriyle karıştırılmıştır. Müstakimzâde’nin Ahmed-i Sârbân Efendi’nin şiirleri arasında gösterdiği 20 küsür şiiri, (Müstakimzâde: 17a-27b) kendi ismiyle kayıtlı şiirleri bazı şiir mecmualarında, cönklerde, hocası Hayrabolulu Ahmed-i Sârbân adına kayıtlı yazma iki dîvân nüshasında (Süleymaniye Ktp, Hâşim Paşa no:74 ve 82) ve Melamiliği bildiren birkaç yazma risalede kayıtlıdır. Kendisine ait olmak üzere tespit edilen 38 şiiri yayımlanmıştır (Er: 2013). Şeyh Alâeddin Ali'nin manzumeleri tasavvufi neşve taşır. Çoğu hecenin 7’li ve 8’li kalıplarıyla yazılmıştır. Diğer bazı şiirlerinde ise kısa aruz vezinlerini tercih ettiği dikkati çeker.

Atâ’î (1269). Zeyl-i Şekâyık. İstanbul: Dârü’t-Tıbâ’ati’l-Âmire. 

Er, Şaban (hzl.) (2013). Hayrabolulu Melâmî Şeyhi Ahmed-i Sârbân Efendi Külliyâtı [Dîvânı Ve Mektûbâtı] Ve Vizeli Şeyh Alâeddîn Ali Efendi’nin Şiirleri. İstanbul: Kutup Yıldızı Yay.

Gölpınarlı, Abdülbaki (1932). Kaygusuz Vize’li Alâeddin. İstanbul: Remzi Kitaphânesi.

Sarı Abdullah Efendi (1871). Semerâtü’l-Fu’âd fi’l-Mebde’i ve’l-Me’âd. İstanbul: Matbaa-i Âmire. 

İlâhî

Ezelî {Kâlû: Belâ}dan

Kuluyum Sârbân Ahmed’in

Yoluna cân kıldım fedâ

Kuluyum sultân Ahmed’in

 

Bendesi olmuşum cândan

Bulmuşum derde dermândan

Her dem gelir geçer benden

Yoluyum artık Ahmed’in

 

Bana fedâ kıldı özün

Seyr içinde gördüm yüzün

Benim ile söyler sözün

Diliyim gerçek Ahmed’in

 

Her dem benim ile olur

İnileyip zârî kılur

Benim ile alır verür

Eliyim sultân Ahmed’in

 

Kaygusuz bakma vârına

Düşegör dost dîdârına

Yandım tecellî nârına

Nûruyum sultân Ahmed’in

Er, Şaban (hzl.) (2013). Hayrabolulu Melâmî Şeyhi Ahmed-i Sârbân Efendi Külliyâtı [Dîvânı Ve Mektûbâtı] Ve Vizeli Şeyh Alâeddîn Ali Efendi’nin Şiirleri. İstanbul: Kutup Yıldızı Yay. 65.

 

İlâhî

Âriflerin irfânı var

İki cihândan ilerü

Âşıkların meydânı var

Kevn ü mekândan ilerü

 

Herbirinin bir hâli var

Yollu yolunca yolu var

Gerçeklerin beyânı var

Vasf u beyândan ilerü

 

Her hâlin bir lisânı var

Bir hâl içre bin cânı var

Ma’şûkların nişânı var

Nâm u nişândan ilerü

 

Her zamânın bir ıssı var

Anın iledir kevne karâr

Tâlib isen isteyü var

Menzil yok andan ilerü

 

Kaygusuz Dervîş delîdir

Sözleri gerçek velîdir

Cümle hâl insân hâlidir

Ne var insândan ilerü

Er, Şaban (hzl.) (2013). Hayrabolulu Melâmî Şeyhi Ahmed-i Sârbân Efendi Külliyâtı [Dîvânı Ve Mektûbâtı] Ve Vizeli Şeyh Alâeddîn Ali Efendi’nin Şiirleri. İstanbul: Kutup Yıldızı Yay. 75-76.

 

İlâhî

Mefâ’îlün Mefâ’îlün Fe’ûlün

 I

Bi-hamdillâh ki erdi bize devlet

Çü doğdu üstümüze nûr-ı rahmet

Anınla zâhir olur Hakk’a vuslat

Zamânın kutb u pîri pîrim Ahmed

 II

Hakîkat Mehdî-i sâhib-zamân ol

Nihân içre ayân olan bihân ol

Nişân-ı bî-nişân olan nişân ol

Zamânın kutb u pîri pîrim Ahmed

 III

Gözucuyla oynadır dü cihânı

Salar âlemlere emn ü emânı

Anın yüzün gören bulur îmânı

Zamânın kutb u pîri pîrim Ahmed

  IV

Çeken Hakk’a anın kudret elidir

Anın gönlü Hakk’ın doğru yoludur

Bir olmuş kamu anın kuludur

Zamânın kutb u pîri pîrim Ahmed

 V

Cihân içre Hakk’ın hükmün süren ol

Seni senlik hicâbından ayıran ol

Alıp seni yine sana veren ol

Zamânın kutb u pîri pîrim Ahmed

(...)

 XIX

Hızır ilmü’l-ledünni bilen oldur

Deminde çağırana eren oldur

Yaradılmışa rahmet olan oldur

Zamânın kutb u pîri, pîrim Ahmed

Er, Şaban (hzl.) (2013). Hayrabolulu Melâmî Şeyhi Ahmed-i Sârbân Efendi Külliyâtı [Dîvânı Ve Mektûbâtı] Ve Vizeli Şeyh Alâeddîn Ali Efendi’nin Şiirleri. İstanbul: Kutup Yıldızı Yay. 84-86.