KELİME KUBAT

(d. 1938 / ö. 14.02.2010)
âşık, ev hanımı
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Kelime Kubat, 1938'de Afyon'un Emirdağ ilçesinin Karacalar köyünde doğmuştur. Şiirlerinde mahlas kullanmamaktadır. Seydi ve Hatice’nin evliliklerinden dünyaya gelen âşık, beş kardeşten üçüncüsüdür. İlkokula gönderilmeyen Kubat, dinî eğitimine küçük yaşta başlar. Şeyh Hacı Halil Efendi, Kelime Kubat'ın doğup büyüdüğü Karacalar köyünde Kadirî Dergâhı Hüseyni Kolunu kurar. Daha sonra bu dergah kızı Bacı Sultan (Zehra Şahbaz) tarafından devam ettirilir. Kelime Kubat’ın babası Seydi Efendi de bu dergâha intisap eder. Kubat'ın abisi Yoksul Derviş'ten alınan bilgiye göre Kelime Kubat, Bacı Sultan'ın oğlu Abdulkadir Dede'ye intisap eder. Kur'ân'ı Kerim okumayı ise babasından öğrenir. Örgün eğitim görmeyen Kubat, dinî geleneksel bir eğitim alarak yetişir. Kadiriliğe ait temel unsurların saz ve kudüm eşliğinde söylenen deyişler ve nefesler aracılığıyla gelecek kuşaklara aktarıldığı Karacalar köyünde (Kor 2018: 60) yetişen Kelime Kubat'ın, özellikle Belçika'ya yerleştikten sonra âşıklığa olan ilgisinin arttığını ve eser üretmeye başladığını ağabeyi Yoksul Derviş yapılan görüşmede ifade etmiştir (Alakuş 2019). Kelime Kubat, 1958'de Emirdağ Güneysara köyünden Battal Baş ile evlenir. Beş çocuk annesidir. 1967'de Belçika Brüksel’e yerleşir. 1987'de eşinden ayrılır. Hacı Kubat Belçika’ya gittiğinde ablasının şiirlerinin bir kısmını kendisinden bir kısmını da kızı Zeynep Baş’tan öğrenerek kayıt altına alır. Kubat’ın şiirleri, aldığı kültürün de etkisiyle daha çok tasavvufî konulardadır. Kelime Kubat, 14 Şubat 2010 tarihinde Hakk’a yürümüştür (Turan vd. 2014: 324).

Kelime Kubat, âşıklık geleneğinin yaşandığı ve yaşatıldığı bir aileden gelir. Ağabeyi Yoksul Derviş ile yapılan görüşmede, Kubat'ın özellikle Belçika'ya yerleştikten sonra âşıklığa olan ilgisinin arttığını, kız isteme, nişan, düğün gibi etkinliklerde ya da bir mecliste irticalen şiir, deyiş söyleme yeteneğine sahip olduğunu ve çok güzel kudüm çaldığını belirtmiştir (Alakuş 2019). Semah dönen, semah deyişleri okuyan Kubat, Kur’ân-ı Kerîm, Mevlîd, Cenknâmeler, Kerbela Mersiyeleri, Duvazimamlar, İlahiler okur. Kubat'ın şiirleri dinî-tasavvufî içeriktedir (Turan vd. 2014: 324). Kubat'ın ailesi tarafından kendi sesinden şiirlerinin kaydedilmiş olduğu kasetleri aile arşivlerinde yer almaktadır (Alakuş 2019).

Kelime Kubat'ın Kerbala'da Hz. Hüseyin'in şehit edilmesi olayına telmihte bulunduğu mersiyesi, hece ölçüsünün 11'li kalıbı ile yedi dörtlükten oluşmuştur. "Yetiş Şah-ı Merdan yetiş ya Ali" redifli mersiyesinde üzüntü ve imdat duygularını şiirine aksettirmiştir. "Matem aylarında geydik karayı/ Bulunur mu bu dertlerin çaresi/ Çadırda duvalı gelin Fatma'yı/ Yetiş Şah-ı Merdan yetiş ya Ali" (Turan vd. 2014: 324) dörtlüklerinde nidâ, telmih ve tenasüp sanatlarını ustaca kullandığı ve şiirin genelinde kullanmış olduğu r,z,ş seslerinin tekrarlarıyla şiire ahenk kattığı görülmektedir.

Kaynakça

Artun, Erman (2011). Dinî- Tasavufî Halk Edebiyatı Metin Tahlilleri. Adana: Karahan Kitabevi.

Kor, Gamze (2018). Afyonkarahisar, Emirdağ Karacalar Köyünde Gerçekleştirilen Ritüellerde Gelenekler ve Musikinin Kullanımı. Yüksek Lisans Tezi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Sarı, Mehmet (2010). Hak Âşığı ve Halk Ozanı Yoksul Derviş Hayatı, Eserleri ve Edebî Kişiliği. Ankara: Anıt Matbaa.

Şemsettin Kubat (Yoksul Derviş), Afyonkarahisar, 1943, âşık, [13 Mayıs 2019 tarihinde Elif Alakuş tarafından yapılan görüşme].

Turan, Fatma Ahsen, Reyhan Gökben Saluk, Özlem Ünalan Ünal (2014). Geçmişten Günümüze Sazda ve Sözde Usta Kadınlar. Ankara: Gazi Kitabevi.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. ELİF ALAKUŞ
Yayın Tarihi: 10.06.2019
Güncelleme Tarihi: 08.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1KARACAOĞLANd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2SEFİL NECMİ, Mehmetd. 1860 - ö. 1933Doğum YeriGörüntüle
3CELAL DEDE, Celal Çamlıcad. 1881 - ö. 1945Doğum YeriGörüntüle
4Konstantin Vasilioğlud. 1938 - ö. 2014Doğum YılıGörüntüle
5DOĞU ÂŞIĞI, İsmet Tambaşd. 1938 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Turan Yükseld. 18.04.1938 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Konstantin Vasilioğlud. 1938 - ö. 2014Ölüm YılıGörüntüle
8DOĞU ÂŞIĞI, İsmet Tambaşd. 1938 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
9Turan Yükseld. 18.04.1938 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
10Konstantin Vasilioğlud. 1938 - ö. 2014MeslekGörüntüle
11DOĞU ÂŞIĞI, İsmet Tambaşd. 1938 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Turan Yükseld. 18.04.1938 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Konstantin Vasilioğlud. 1938 - ö. 2014Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14DOĞU ÂŞIĞI, İsmet Tambaşd. 1938 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Turan Yükseld. 18.04.1938 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Konstantin Vasilioğlud. 1938 - ö. 2014Madde AdıGörüntüle
17DOĞU ÂŞIĞI, İsmet Tambaşd. 1938 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18Turan Yükseld. 18.04.1938 - ö. ?Madde AdıGörüntüle