Madde Detay

Asıl ismi Seyyid Muhammed Hoca’dır. Harezmli’dir. İltüzer Han (1220/1805-06) ve Muhammed Rahîm Han (1240/1824-25)’lar zamanında yaşadı. Doğum ve ölüm tarihleri belli değildir.

Nişâtî, Hüsn ü Dil adlı kasidesinin onuncu bâbında Kirâmî’den ilham alarak eserini yazdığını belirtir. Söz konusu eser 1191/1777-78’de yazılmıştır. Yine 1205/1790-91’de tertip edilen bir mecmuada Kirâmî’nin iki muhammesi yer almaktadır (Özbek Edebiyatı 1959: 435). Buradan anlaşılacağı üzere Kirâmî, devrinin tanınmış şairlerindendir. Kirâmî’nin Nevâyî gazellerine yapmış olduğu tahmisler günümüze kadar ulaşmıştır. Bu şiirler Özbekistan Fenler Akademisi Şarkşinaslık Enstitüsünde 7054 envanter numarası ile kayıtlıdır. Şiirlerinden örnekler Özbek edebiyatı tarihi ile ilgi çeşitli eserlerde neşredilmiştir.

Kirâmî, kendisinden önceki sanatçıları çok iyi etüt etmiştir. Özellikle Nevâyî’yi kendisine üstat olarak kabul etmiş ve onun izinden yürümüştür. Eserleriyle Revnak, Râkım ve Mûnis gibi yetenekli şairlerin yetişmesinde önemli bir rol oynamıştır.
 

Özbek Edebiyatı (1959). III. Tom. Taşkent: Özbekistan SSR Devlet Bediî Edebiyat Neşriyatı.
Özbek Edebiyatı Tarihi Hrestomatıyası (1945). II. Tom.Taşkent: Özbekistan Devlet Neşriyatı.
 

Tahmis

Alıb evvel nazarda akl u hûşımnı tamâm iyleb
Ni hâsıl kıldıng iy bî-derd zulm ü kîn müdâm iyleb
Min-i rencûr alur sıhhat lebingdin şâd kâm iyleb
Ölükni tirgüzür la’ling Mesîhâsâ kelâm iyleb
Tekellüm çâşnısın şerbet-i yuhyi’l-izâm iyleb

Sanâyî’din biri kilmey vücûda iy melek simâ
Adem küncide irdi bar u yok dünyâ ve mâfihâ
Kılurda sûret-i pâkıngnı üstâd-ı kader peydâ
Ezelde la’linga sayd itkeli könglüm kuşın güyâ
Kazâ seyyâd-ı cânlar riştesidin yaydı dâm iyleb

Garâyib zîb kaşı tâk ile kâhı irür Hızra
Müferreş anda her bir senglâhı irür Hızra
Kuruk kakşal şecereler cavf-ı sürâhî irür Hızra
Çemende tâzelikdin her kuruk şâhı irür Hızra
Meger kim ötmiş andın âb-ı hayvânım hırâm iyleb

Revâdur nukta-yı mevhûm dimek agzıng i’lâmın
Açılmaydur niçe nezzâre kılsam külgü hengâmın
Kalur hayretga körse ul ki allâme koyub nâmın
Eger harf olsa müdgam veh ki hâling nukta idgâmın
Ayân kıldı közümning merdümi içre makâm iyleb

Harâb olmakdın özge çâre yokdur kim kilib karşu
Cefâ nâvekleriga iyleding cân u dilim kâbu
Nidin tüşdi kara kün başınga dib sorma iy meh rû
Ni bolgay rûzgârım tîre bolmay kim açıb gîsû
Kara şâmımnı mühlik iyleding subhımnı şâm iyleb

Eger ukbâda râhat isteseng nefsingge bolgıl zıd
Seherler yıglaban ildin nihân bol tangrıga âbid
Emelning yahşısı uldur riyâge bolmagay âid
Çü hak dergâhıdın merdûd iter niylersin iy zâhid
Kabûl-ı halk üçün artuk-ı tâat iltizâm iyleb

Celâlet tâyirin efgân çikib hürkütdi fakr ehli
Köngülni hânümân âh urub savutdı fakr ehli
Nazar kıl matlebige yitgüçe kan yutdı fakr ehli
Yaşıngnı dâne bagrıngnı suv kıl kim tutdı fakr ehli
Hidâyet kuşların bu dâne vü suv birle râm iyleb

Hebâdur artmas rûz-ı kışı her niçe sa’y itsün
Ni hâsıl mihnet ile cem’ kılmak sîm ile altun
Kirâmî kıl kanâat ni mukadder bolsa çimken ün
Nevâyî künde çün bir kurs-ı maksûm artmas niçün
Felek dik bolma tang sergeşte tün kün ihtimâm iyleb

(Özbek Edebiyatı (1959). III. Tom. Taşkent: Özbekistan SSR Devlet Bediî Edebiyat Neşriyatı. 436-437.)