Madde Detay

Asıl adı Abdullah olan şairin doğum tarihi ve yeri bilinmemektedir. Sadrazam Fâzıl Mustafa Paşa’nın ikinci oğludur. Dedesi Köprülü Mehmet Paşa’dır. Künyesi Ebu Nâil olup Köprülü-zâde Abdullah Paşa olarak tanındı. İyi bir öğrenim gördü. 2 Şaban 1112/12 Ocak 1701’de Şeyhülislâm Feyzullah Efendi’nin kızıyla evlendi ve sonra kubbe vezirliğine getirildi. Ardından nişancı ve 1114/1702-03’te İstanbul kaymakamı oldu. Aynı yıl içinde Hanya, 1117/1705-06’da Sakız, Rebiyülevvel 1119/Haziran-Temmuz 1707’de Sivas, 1121/1709-10’da Trabzon, 1122/1710-11’de Eğriboz, sonra ikinci defa Hanya, 1124/1712-13’te ikinci defa Trabzon, sonra Musul, 1127/1715’te Aydın valiliğine atandı. 1128/1715-16’da Kudüs ve Hamid sancaklarıyla Mora seraskerliğine, Zilkade 1128/Ekim-Kasım 1716’da İnebahtı muhafızlığına getirildi. 1119/171617’de Şam, 1130/1717-18’de Diyarbakır, Rebiyülevvel 1132/Ocak-Şubat 1720’de Erzurum valisi ve Zilkade 1135/Ağustos-Eylül 1723’te Van vilayetiyle Azerbaycan ve Tebriz seraskeri oldu. 1137/1724-25’te Tebriz’i fethedince Tebriz ve Van eyaletleri kendisine verildi ve seraskerlikten ayrıldı. 1139/1726-27’de Sayda, Muharrem 1741/Ağustos-Eylül 1728’de Kandiye, aynı yıl içinde (Zilhicce/Haziran-Temmuz) Mısır, Muharrem 1144/Temmuz-Ağustos 1731’de tekrar Kandiye, Rebiyülevvel 1145/Ağustos-Eylül 1732’de Bender ve Şevval 1145/Mart-Nisan 1733’te Konya valiliğine getirildi. 1146/1733-34’te İran cephesi seraskeri oldu. 1148/1735-36 yılında İran serdar-ı ekremi iken Arpaçayı Meydan Muharebesi’nde Nadir Şah’a karşı savaşırken şehit oldu (Topçu 2011: 407). Arabî ilimlere vakıf, akıllı, olgun, tedbirli, âdil ve âlim bir vezirdi.

Eserleri şunlardır:

1. Dürriyât-Nuhbetü’l-Eş'âr: Arapça şiirlerinden bir kısmının yer aldığı eserdir (Mehmed Tâhir 2000: 364; Cunbur 2002: 50).

2. El-İfadetü'l-Mukniatu fî Kıraati'l-Eimmeti'l-Erbaati: Kıraate dair bir eser olup Köprülü Kütüphanesi’ndedir (Mehmed Tâhir 2000: 364; Cunbur 2002: 50; Akbayar 1996: 81).

Bağdatlı İsmail Paşa’ya göre Arapça Divan’ı da bulunmaktadır (Rifat Bilge vd. 1945-57’den aktaran Cunbur 2002: 50).

Abdullah Paşa, İstanbul Köprülü Kütüphanesi’nde bulunan 15 Cemaziyevvel 1133/14 Mart 1721 tarihli vakfiyesine göre yaptırmış olduğu han, türbe (Zübeyde Hanım Türbesi), darü’l-kurra ve bağışlamış olduğu kitaplarla hayır işlerine de önem vermiştir (bk. Topçu 2011).

Kaynaklarda eserlerinden örnekler bulunmamaktadır. 

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî. C. 1. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 81.

Bursalı Mehmed Tâhir (2000). Osmânlı Müellifleri. C. I. Ankara: Bizim Büro Yay. 364.

Cunbur, Müjgân (2002). “Abdullah Paşa”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 1. Ankara: AKM Yay. 49-50. 

Kilisli Rifat Bilge, Şerefeddin Yaltkaya (nşr.) (1945-57). Îzâhu'l-Meknûn fi'z-zeyl 'alâ Keşfi'z-Zunûn an Esâmi'l-Kütüb ve'l-Fünûn. Bağdatlı İsmail Paşa. C. II. İstanbul.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.II. Ankara: Bizim Büro Yay.1250.

Topçu, Sultan Murat (2011). "Köprülüzade Abdullah Paşa’nın 15 Cemadiel-evvel 1133-M.14 Mart 1721 Tarihli Vakfiyesi’ne Göre İmar Faaliyetleri ve Bani Kişiliği". Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, The Journal of International Social .4 (17): 405-415. http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt4/sayi17pdf/2tarih/topcu_sultanmurat.pdf [erişim tarihi: 29.10.2014]