Madde Detay

Küçük Abdal, 15. yüzyıl Bektaşi şeyhlerinden Hüsam Şah olarak da anılan Otman Baba’nın halifelerindendir. Küçük Abdal adını da kendisine bizzat şeyhi Otman Baba vermiştir (İnalcık 2004: 11). Küçük Abdal’ın kaleme aldığı Otman Baba Vilâyetnâmesi’ndeki tasvirlerden anlaşıldığına göre Otman Baba bir Kalenderî şeyhidir (Ocak 1983: 16). Bu durumda Otman Baba’ya intisap eden Küçük (Güççük) Abdal da bir Kalenderi dervişi olmalıdır. 

Hakkında ayrıntılı bilgiye sahip olamadığımız Küçük Abdal’ın tek eseri 1483 yılında kaleme aldığı Vilâyetnâme-i Otman Baba’dır. Küçük Abdal’ın Otman Baba’nın yakın halifelerinden olduğu ve menâkıbnâmeyi Otman Baba’nın ölümünden beş yıl sonra yazdığı bilinmektedir. Vilâyetnâme-i Otman Baba, Vilâyetnâme-i Şâhî veya Vilâyetnâme-i Sultan Baba olarak da bilinmektedir. Aynı dönemde yazılmış diğer Bektaşî menakıbnâmeleri içinde (Vilâyetnâme-i Hacım Sultan, Menâkıb-ı Hacı Bektaş-ı Velî, Vilâyetnâme-i Abdal Musa, Vilâyetnâme-i Seyyid Ali Sultan, Vilâyetnâme-i Sultan Şucâuddin) en hacimli olanıdır. Nesir olarak yazılmıştır (Ocak 1983: 17; Ocak 2010: 51-55). Ancak bölümlerin arasında “nazm” başlığı altında manzum kısmlar da vardır. Vilâyetnâme-i Otman Baba, Otman Baba’nın hayatını ve kerametlerini anlatan bir eser olup, eserdeki olaylar kronolojik bir sıra gözetilmeksizin birbirinden bağımsız bir şekilde yer almaktadır. Böyle olmasına rağmen olaylar baştan sona neden-sonuç ilişkisi ile birbirine bağlanmaktadır. Bu olaylar “bâb” adı verilen altmış sekiz bölüm içerisinde hikâye edilmiştir. Bu bölümlerin başında felsefi bir metin niteliği gösteren, naat, münacat ve Ehl-i Beyt’e övgü bölümleri de bulunan bir “dibâce” yer almakta, sonunda ise yine bir münacat bulunmaktadır. Eserdeki olaylar Otman Baba’nın Timur’la birlikte Anadolu’ya giriş tarihi olan 1402’den Otman Baba’nın ölüm tarihi olan 1478’e kadar olan 76 yıllık bir zaman dilimi üzerine kurulmuştur. Eserin kahramanı Otman Baba veya bir diğer adıyla Hüsam şah, Timur zamanında Anadolu’ya gelmiş, Germiyan ve Saruhan bölgelerinde bulunduktan sonra, Fatih’in şehzadeliği zamanında Manisa’ya geçmiş, ardından Rumeli’ye gitmiştir. Bu nedenle eserdeki olaylar Anadolu ve Balkan şehirlerinde geçmektedir (Ocak 1983: 17; Filiz vd. 2007: XI-XIII; Ocak 2010: 56). Bu nedenle eserde Anadolu ve Rumeli şehir ve köylerinin içtimai durumları hakkında ilgi çekici kayıtlar bulunmaktadır (Ocak 2010: 68). Eserin iki nüshası vardır. Biri eskiden Cebeci İlk Halk Kütüphanesi’nde bulunan daha sonra Millî Kütüphane’ye intikal eden nüsha, diğeri Hacı Bektaş Veli Külliyesi’nde bulunan ve yine Millî Kütüphane’ye devredilen nüshadır (Filiz vd. 2007: XVI).

Otman Baba’nın halifelerinden olan Küçük Abdal onun ölümünden 5 yıl sonra kaleme aldığı vilâyetnâmedeki olayların bir kısmına tanık olmuş, bir kısmını ise çevresinden öğrenmiştir. Ancak eserinde olayları anlatırken görülen geçmiş zaman kipini kullanarak olayları görmüş izlenimini vermiş, bunun yanı sıra her şeyi bilen ve gören özelliğine sahip “hâkim anlatıcı” niteliği ile öne çıkmıştır (Filiz vd. 2007: XIII). Vilâyetnâme-i Otman Baba, dil özellikleri açısından yazıldığı dönemi ve bu dönemdeki İslami dönem ürünlerinin özelliklerini yansıtacak niteliktedir. Eser Arapça ve Farsça kelime ve terkipler kullanılmasına, ayet ve hadislere yer verilmesine rağmen sade bir dil ve akıcı bir üslupla kaleme alınmıştır. Ancak eserin bölüm başlıkları Farsça yazılmıştır. Eserin dili ve üslubundan Küçük Abdal’ın tekke çevresinde eğitim aldığı, Arapça ve Farsçayı iyi bildiği anlaşılmaktadır.

Birdoğan, Nejat (1998). “Otman Baba ve Velayetnamesi”. Folklor/Edebiyat. 16: 22-32.

İnalcık, Halil (2004). “Otman Baba ve Fâtih Sultan Mehmed”. Doğu Batı. 7 (26): 11-28.

Kılıç, Filiz, M. Arslan, T. Bülbül (2007). Otman Baba Velâyetnâmesi (Tenkitli Metin). Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yay.

Koca, Şevki (2002). Odman Baba Vilâyetnamesi Vilâyetname-i Şâhî Gö’çek Abdal. İstanbul: Bektaşi Kültür Derneği.

Ocak, Ahmet Yaşar (1983). Bektaşî Menâkıbnâmelerinde İslam Öncesi İnanç Motifleri. İstanbul: Enderun Kitabevi.

Ocak, Ahmet Yaşar (2010). Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menakıbnameler (Metodolojik Bir Yaklaşım). Ankara: TTK Basımevi.

Üçüncü, Kemal (2004). “Sözlü Kültür/Tarih Bağlamında Edebî Bir Metin Olarak Otman Baba Vilâyetnâmesi”. Bilig. 28: 1-29.