Madde Detay

Türk edebiyatı tarihi ile ilgili biyografik kaynaklarda Fîrûze Hanım’ın adına rastlanmamıştır. Onun hakkında bilgi bulabildiğimiz elimizdeki tek kaynak İngiliz seyyah Miss Julia Pardoe’nun (d. 1220-21/1806 - öl. 1278-79/1862) The City of Sultan and The Domestic Manners of The Turks isimli eseridir. Yazar, 1271-72/1855 yılının aralık ayında, İngiliz kraliyet ordusunda binbaşı olarak görev yapan babası Thomas Pardoe’yla birlikte İstanbul’a gelmiş ve burada dokuz ay kalmıştır. İstanbul’da kaldığı süre içerisinde Esmâ Sultan’ın yalısını da ziyaret etmiştir. Fîrûze’yi burada tanımış ve şairliğinden etkilenmiştir. Eserde verdiği bilgilere göre (Miss Pardoe 2004: 179-180) Fîrûze, I. Abdülhamîd’in kızı Esmâ Sultan’ın himayesinde yetişmiştir. Sultan III. Selîm’in gözdelerindendir. Miss Pardoe, Fîrûze’nin bir gazelini yazılı olarak almış ve Askeri Rüştiye hocalarından birine Fransızca’ya çevirttirmiştir. Gazel, Miss Pardoe’nun “Şehirlerin Ecesi İstanbul, Bir Leydinin Gözüyle 19. Yüzyılda Osmanlı Yaşamı” ismi ile Türkçeye çevirilen eserinde yer almaktadır. Şairin elimizde bulunan bu tek şiiri önce Türkçeden Fransızcaya, sonra Fransızcadan İngilizceye nihayetinde de İngilizceden Türkçeye çevrilmiştir. Söz konusu gazele bakarak Fîrûze Hanım’ın “Leylâ” mahlasını kullandığını söylemek mümkündür. Onun başka eserleri olup olmadığına dairse ne bu ne de diğer kaynaklarda bir bilgi bulunmaktadır.

Alkan İspirli, Serhan (2017). “Fîrûze”. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatında Kadın Sempozyumu. 4-6 Mayıs 2017. Amasya: Amasya Üniversitesi.

Miss Pardoe (2004). Şehirlerin Ecesi İstanbul, Bir Leydinin Gözüyle 19. Yüzyılda Osmanlı Yaşamı. İstanbul: Kitap Yay.

Gazelin İngilizceye çevirisi

My love for thee hath taken away my rest;
By day and night I think of thee alone;

I muse upon the curls which veil thy breast,
And sigh to know that thou art not mine own.

My love for thee is madness! All esteem
My passion folly who do look on me;

The arrows of thine eyes have drank the stream
Of my fond heart; and I must part from thee.

My love for thee is deep; and I of late
Can look upon none other—Thou art cold.

And 'tis the working of my hapless fate
That I no more thy gracious smiles behold.

Leyla! be mine, and learn my spirit-wrong;
I'll tell thee all my grief—the tale is long.

İngilizce Gazelin Türkçeye çevirisi

Sana olan aşkım bende huzur bırakmadı

Gece gündüz yalnız seni düşünüyorum

Göğsünü örten lüleleri hayal ediyorum

Ve benim olmadığını bilerek iç çekiyorum

Sana olan aşkım delilik!

Bana bakan herkes tutkumu anlıyor

Gözlerinin okları kurutmuş nehirlerini

Sevgi dolu yüreğimin, işte şenden ayrılmak zorundayım.

Sana olan aşkım çok derin ve son zamanlarda

Bakamıyorum başka kimseye- soğuksun

Ve kara talihimin işi

Artık zarif gülücüklerini göremiyor olmam

Leylâ! Benim ol ve ruhumu oku

Tüm yeisimi anlatacağım sana- öykü uzun

(Miss Pardoe (2004). Şehirlerin Ecesi İstanbul, Bir Leydinin Gözüyle 19. Yüzyılda Osmanlı Yaşamı. İstanbul: Kitap Yayınevi. 180-183.)