Madde Detay

 Nerede ve ne zaman doğduğu hakkında kesin bir bilgi yoktur. Bununla beraber 913/1508’de sarayda en az yirmi yaşında olması gereken bir memuriyette bulunmasından 893/1488 civarında doğduğu ve Avlonya taraflarından devşirme olarak getirildiği tahmin edilmektedir. Eserlerinde II. Bayezid’in Harem-i Hass’ında yetiştiğini, Yavuz Sultan Selim’in tahta çıkmasıyla ilk önce Çuhadarlık görevinden müteferrikalık göreviyle taşraya tayin edilip ardından sırasıyla Çaşnigir-başılık, Kapucu-başılık, Mir-âlemlik, Kastamonu Sancak Beyliği, Karaman Beylerbeyliği, Anadolu Beylerbeyliği görevlerinde bulunduğunu, Kanuni Sultan Süleyman devrinde de vezir olup ardından sadrazam tayin edildiğini tarih belirtmeden dile getirir. Yavuz Sultan Selim’in kızlarından Şah Sultan ile evlenerek saraya damat olan Lütfî Paşa, 1539’da getirildiği sadrazamlıktan 1541’de azledilir. Azlinin hanımı Şah Sultan’la tartışması ve hatta ona tokat atmasının Sultan Süleyman’ın kulağına gitmesi üzerine olduğu rivâyet edilir. Azlinden bir müddet sonra hacca giden Lütfi Paşa dönüşünde Dimetoka'da bulunan çiftliğine çekilerek daha çok eser telifiyle meşgul oldu ve 971/1563-64'te burada vefat etti.

 Sehî Bey, Yavuz Sultan Selim’in himayesi ile yetiştiğini ve onun şerefli huzurunda çok makbul bir kimse olduğunu bildirir. Yavuz Sultan Selim’in yakın hizmetinde bulunduğu, Tevârîh-i Âl-i Osman adlı eserinde yer alan “...bu hakîr dahi anların hidmetlerinden bir an hâlî olmayup bunca cengler ve bunca savaşlar ve hâdiseler ki diyâr-ı Rûm’da ve cânib-i Şark’da ve ʽArabistan’da ve Haleb’de ve Şam’da ve Mısr’da ve gayrı yerlerde ki, vâkıʽ olupdur. Bu hakîr anların küllîsine hâzır ve nâzır olmuştur, tâ Sultân Selîm âhirete nakl idinceye değin.” sözlerinden de anlaşılmaktadır.

 Sehî Bey hariç tezkirelerde Lütfî Paşa’nın şâirliğinden ve şiirlerinden söz edilmez. Sehî Bey, tabiatının uyanıklığı ve sanatkâr düşüncesinden dolayı gösterişli şiirleri ve sözleri bulunduğunu bildirir. Çoğu Arapça ve dini konularla ilgili risalelerden oluşan yirmiyi aşkın eseri bulunmaktadır. Eserlerinden en çok bilinenleri şunlardır:

1. Âsaf-nâme: Devlet adamlarına öğütler içeren siyasetname türündeki eseridir. Eser Ahmet Uğur tarafından yayımlanmıştır. (Uğur Ahmet (hzl.) (1982). Lütfî Paşa, Âsaf-nâme. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.)

2. Tevârih-i Âl-i Osman: Başlangıcından 1553 tarihine kadar Osmanlı tarihidir. Eser Kayhan Atik tarafından hazırlanarak yayımlanmıştır. (Atik Kayhan (2001). Lütfî Paşa ve Tevârîh-i Âl-i Osman. Ankara: Kültür Bak. Yay.)

3. Halâsü’l-ümme fî ma῾rifeti’l-e’imme: Lütfî Paşa’nın Osmanlı hilâfetinin meşruiyetini ispat için yazdığı Arapça bir risaledir. Konu ile ilgili erken dönem Osmanlı kaynaklarından olması sebebiyle önemli olan eserin biri Türkçe(Topkapı sarayı, Revan Köşkü, nr. 644), biri Farsça ve biri de Arapça -satır arası Türkçe tercümeli- (Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, nr.2876,2877) olmak üzere üç nüshası bulunmaktadır.

Lütfi Paşa, 16. yüzyılda oluşan estetik nesrin önde gelen temsilcilerinden biridir. Eserlerini bu tarzın sanatlı dili ve üslubunu kullanarak kaleme aldı.

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmanî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Atik, Kayhan (2001). Lutfî Paşa ve Tevârîh-i Âl-i Osman. Ankara: KB Yay.

Gökbilgin, Tayyib (1997). “Lütfi Paşa”. İslam Ansiklopedisi. C. VII. Eskişehir: MEB Yay.

İpşirli, Mehmet (2003). “Lutfi Paşa”.  İslam Ansiklopedisi. C. 27. Ankara: TDV Yay.
İsen, Mustafa (hzl.) (1998). Sehi Bey Tezkiresi, Heşt-Behişt. Ankara: Akçağ Yay.
Özcan, Azmi (2008). “Lutfi Paşa”. Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi. C. II. İstanbul: YKY.
Şemseddin Sâmî (1996). Kâmûsu’l-A’lâm. Ankara: Kaşgar Neşriyat
Uğur, Ahmet (hzl.) (1982). Lutfî Paşa, Âsaf-nâme. Ankara: KTB Yay. 

 Firkatünden çıktı cân ey verd-i handânım meded
 Garka virdi âlemi bu çeşm-i giryânım meded

 Ger sorarsan günümi sensüz saçun gibi kara
 Zulmet içine kalmışım ey âb-ı hayvânım meded

 Müdde’îler taşladılar taʽne taşıyla beni
 Vaktdür kim rahm idesin Şâh Sultânım meded

 Derdün ile öldügümde sîneme uġrayıcak
 İşidesin topraġımdan dürlü efgânım meded

 Lutfî dahi dilberinin yolına oldı şehîd
 Uş halâl olsun harâmî gözine kanım meded

(İsen, Mustafa (hzl.) (1998). Sehi Bey Tezkiresi, Heşt-Behişt. Ankara: Akçağ Yay. 70-71.)