MAHTUMÎ/ŞEVKÎ, Şevki Yazıcı

(d. 1888/1889 / ö. 1947)
âşık, hikâyeci
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Şevki Çavuş’un asıl adı Şevki Yazıcı’dır. Narman’ın Samikale köyünde doğmuştur. Nüfus kayıtlarında resmi adı “Şavki Yazıcı” (Vural 2012: 78), doğum tarihi ise 1889 olarak kayıtlıdır. Doğum tarihini 1888 [H. 1305] olarak veren kaynaklar (Erkal 2005: 258) da vardır. Sümmanî’nin en büyük oğlu olan Şevki Çavuş, kardeşi Fahri Çavuş ile birlikte babası Âşık Sümmanî’den tevarüs yoluyla âşıklığa yönelmiştir (Özarslan 2001: 115). Mahtûmî mahlasını aldığı bilinen (Özarslan 2001: 121) Şevki Çavuş, şiirlerinde Şevki Çavuş ve Şevki mahlaslarını da kullanmıştır (Erkal 2005: 258). Mahtumi, Kurtuluş Savaşı yıllarında yedi yıl süren askerlik görevini Van’da Soğanlı Dağları’nda takım zabiti olarak yapar. Askerdeyken tanışıp karşılaşma yaptığı Azerbaycan Türk’ü bir âşığın sazını kendisine hediye etmesi üzerine hafta sonları onun yanında saz çalmayı öğrenmiştir. Askerlikten sonra köyüne dönen Şevki Çavuş, evlenmiş ve evliliğinden üç kız ve üç oğlan olmak üzere altı çocuğu olmuştur. Bu çocuklarından bir kız ve bir erkek evladı sağlığında vefat etmiştir. Şevki, 1947'de Samikale köyünde vefat etmiştir. Mezarı dedesi Âşık Sümmanî’nin türbesinin içinde kuzey tarafındadır (Erkal 2005: 258).

Gelenek içinde daha çok hikâye anlatıcılığıyla temayüz etmiş olan Şevki Çavuş, özellikle Erzurum’da il merkezi dışında da ilçe ve köylerde canlı olarak devam eden halk hikâyesi anlatma geleneği içinde hikâyeler anlatan Hâfız Mahmut Ağa, Daphan köyünden Kâzım Ağa ve Sefer Usta (Özkıran 1979: 33), Âşık Sümmanî’nin oğlu Fahri Çavuş, Tortum’da Varçenli Hacı Mehmet, Rabatlı Rasim Ağa, Çamlıyamaçlı Muharrem Usta ve Kazerisli Şavki Çavuş gibi meşhur ehl-i dil hikâyeciler arasında yer almıştır (Özarslan 2001: 81). Şevki Çavuş köyünden çok fazla ayrılmamış, kısa seyahatler şeklinde civar ilçe ve köylerde gezmiş; Ardoslu Ummanî, Hulusî, Lutfullah Divânî gibi yöre âşıklarıyla da aynı meclislerde bulunmuş ve onlarla karşılaşmıştır (Özarslan 2001). Erzurum’a gelişlerinin birinde Behçet Mahir ile de tanışmıştır. Behçet Mahir’in ifadesine dayalı olarak 1946-1947 yıllarında Erzurum'da Gürcükapısı'nda caminin dibindeki âşıklar kahvehanesinde gerçekleştiği tahmin edilen ve aralarında Bardızlı Nihanî, Bayburtlu Hicranî, Bayburtlu İlhamî, Tahtacı Mevlüt, Cambaz Ehl-i Dil Battal, Gez Mahalleli Hâfız Mikdat, Tuyli Derviş Efendi, [Lutfullah] Divanî, Kağızmanlı Cemal Hoca gibi âşık ve hikâyecilerin iştirak ettiği bir toplantıya Şevki Çavuş da katılmıştır (Seyidoğlu 1977: 7955). Âşıklığında babasının etkisi görülen Şevki Çavuş, sesinin güzelliğinden dolayı genellikle başka âşıkların ve babası -Âşık Sümmânî’nin- şiirlerini söylemeyi tercih etmiştir. Bu sebeplerle kendi sanatını fazlaca ortaya koymamıştır (Erkal 2005: 257). Şevki Çavuş’un şiirleri daha çok Narman ölçeğinde sözlü gelenekte bilinmektedir. Tespit edilebilen on şiiri koşma biçiminde ve çoğunluğu ağıt türündedir. Bu şiirler âşığın çok genç yaşta ölen Emmar isimli hâfız oğlunun ardından söylenmiştir. Şiirlerdeki yas havası ve duygu boşalmaları, Şevki Çavuş’un hayatında oğlunu kaybetmekten kaynaklanan en büyük acıyı yaşadığının delili durumundadır (Erkal 2005: 259-264)

Kaynakça

Erkal, Abdulkadir (2005). “Sümmânî’nin Oğlu Şevki Çavuş’un Hayatı ve Şiirleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi -Prof. Dr. M. Fahrettin Kırzıoğlu Özel Sayısı- 28: 257-267.

Özarslan, Metin (2001). Erzurum Âşıklık Geleneği. Ankara: Akçağ Yay.

Özkıran, Dündar (1979). Erzurum’da Kış Geceleri Yapılan Eğlenceler. Lisans Tezi: Erzurum. Atatürk Üniversitesi.

Seyidoğlu, Bilge (1977). “Behçet Mahir’le Bir Sohbet”. Türk Folklor Araştırmaları. 17 (333): 7955-7956.

Vural, Temel (2012). Sümmânî'den Günümüze Oltu Havzası Şairleri. Ankara: Bizim Büro Basımevi.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. METİN ÖZARSLAN
Yayın Tarihi: 06.01.2019
Güncelleme Tarihi: 08.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1HAKKI BEY/KARAZLI HAKKI, İsmail Hakkı Tercand. 1872/1875/1878? - ö. 20.03.1948Doğum YeriGörüntüle
2HAYALÎ, Zeki Altunsoyd. 1953 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3HÜSEYİN SÜMMÂNÎOĞLU, Hüseyin Yazıcıd. 15.08.1937 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4HAKKI BEY/KARAZLI HAKKI, İsmail Hakkı Tercand. 1872/1875/1878? - ö. 20.03.1948Doğum YılıGörüntüle
5HAYALÎ, Zeki Altunsoyd. 1953 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6HÜSEYİN SÜMMÂNÎOĞLU, Hüseyin Yazıcıd. 15.08.1937 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7HAKKI BEY/KARAZLI HAKKI, İsmail Hakkı Tercand. 1872/1875/1878? - ö. 20.03.1948Ölüm YılıGörüntüle
8HAYALÎ, Zeki Altunsoyd. 1953 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
9HÜSEYİN SÜMMÂNÎOĞLU, Hüseyin Yazıcıd. 15.08.1937 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
10HAKKI BEY/KARAZLI HAKKI, İsmail Hakkı Tercand. 1872/1875/1878? - ö. 20.03.1948MeslekGörüntüle
11HAYALÎ, Zeki Altunsoyd. 1953 - ö. ?MeslekGörüntüle
12HÜSEYİN SÜMMÂNÎOĞLU, Hüseyin Yazıcıd. 15.08.1937 - ö. ?MeslekGörüntüle
13HAKKI BEY/KARAZLI HAKKI, İsmail Hakkı Tercand. 1872/1875/1878? - ö. 20.03.1948Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14HAYALÎ, Zeki Altunsoyd. 1953 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15HÜSEYİN SÜMMÂNÎOĞLU, Hüseyin Yazıcıd. 15.08.1937 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16HAKKI BEY/KARAZLI HAKKI, İsmail Hakkı Tercand. 1872/1875/1878? - ö. 20.03.1948Madde AdıGörüntüle
17HAYALÎ, Zeki Altunsoyd. 1953 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18HÜSEYİN SÜMMÂNÎOĞLU, Hüseyin Yazıcıd. 15.08.1937 - ö. ?Madde AdıGörüntüle