MEHEMMED, Varhiyanlı

(d. ?/? - ö. ?/?)
âşık
(Âşık / 18. Yüzyıl / Azeri)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Doğum ve ölüm yılları bilinmemektedir. 19. yüzyılda Azerbaycan’da, Zagatala vilayetinin Varhiyan köyünde doğmuştur. Kaynaklarda, onun Ermeni âşığı Sayat Nova’nın (1717-1795) çağdaşı olduğu ve 65 yaşındayken vefat ettiğine dair bilgiler bulunsa da bu konuda tutarsızlıklar bulunmaktadır. Paşa Efendiyev, 19. yüzyılda Kafkasları gezip derlemeler yapan müsteşrik A. Fon Plotto’ya dayanarak şairin 1850-1860’lı yıllarda vefat ettiğini yazar. Plotto, aynı zamanda âşığın çok uluslu Zagatala bölgesindeki bütün düğün ve meclislerde Azerbaycan Türkçesi ile yazdığı şiirlerini saz eşliğinde icra ettiğini de bildirmektedir (1981: 199). Feyzulla Kasımzade ise şairin 18. asrın sonu ile 19. asrın başlarında yaşadığını yazmıştır (1956: 127).

Şairin eserlerinin tamamı elde mevcut değildir. Sovyet hâkimiyeti devrinde, 1930-1938’li yıllarda Âşıglar adlı kitabını tertip eden Hümmet Elizade, bu esere şairin kırk civarında şiirini dâhil etmiştir.

Âşık şiirinin birçok türünde başarılı eserler veren Varhiyanlı Aşıg Mehemmed, birçok usta âşıkla atışmış olup engin bilgisi ve güzel şiirleri ile daha sağlığındayken şöhret kazanmıştır. Koşma, koçaklama, muhammes, divanî gibi nazım şekillerini çok kullanmıştır. Kaynaklarda çağının bütün saz havalarını başarıyla içre ettiği yönünde bilgiler vardır. Âşık şiirinin aşk tabiat, sevgili gibi konularının yanı sıra toplumsal konularda da şiirler yazarak cemiyetteki aksaklıkları eleştirmiştir.

Kaynakça

Ahundov, Ehliman, İsrafil Abbaslı, Hüseyin İsmayılov (hzl.) (2005). Azerbaycan Aşıg Şerinden Seçmeler. C.1. Bakı: Şerg-Gerb Neşriyyatı.

Azerbaycan Edebiyyatı İncileri (1988). Bayatı. Goşma. Tecnis. Bakı: yyy.

Efendiyev, Paşa (1981). Azerbaycan Şifahi Halg Edebiyyatı. Bakı: yyy.

Kasımzade, Feyzulla (1956). XIX. Asır Azerbaycan Edebiyatı Tarihi. Bakı: Azerbaycan Devlet Üniversitesi Neşriyatı.

Muhtaroğlu, Vilayet (hzl.) (1993). “Varhiyanlı Aşıg Mehemmed”, Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi. Azerbaycan Türk Edebiyatı. C. 3. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yay. 79-83.

Telli Saz Üstadları (1964). Bakı: yyy.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. PARVANA BAYRAM
Yayın Tarihi: 30.01.2015
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Koşma

Sallana boylana geden Salatın

Ele sallangilen yol incinmesin

Gorhuram dünyanın yeli ters ese

Töküle gerdana tel incinmesin

Kaşların celladdı, gözlerin humar

Seni gören senden bir buse umar

İncene tahmısan gümüşden kemer

Ele gurşanginen bel incimesin

Yazıg Mehemmed'i salmısan yasa

Ne üçün durubsan menimle bese

Könül ister ağ üzünden bir buse

Dodag zehmet çekip dil incimesin

Ahundov, Ehliman, Abbaslı, İsrafil, İsmayılov, Hüseyin (hzl.) (2005). Azerbaycan Aşıg Şerinden Seçmeler. C.1. Bakı: Şerg-Gerb Neşriyyatı. 211.

Koşma

İbtida elifden dersim alanda

Elifden okuyub geldim ya dala

Açılanda fesl-i bahar mövsümü

Bülbül meylim uçup konar ya dala

Kamandarın oku der yaya düşdü

 Kışın çillesinde der yaya düşdü

 Deli könlüm yene deryaya düşdü

İsteyir ki gevvas kimi ya dala

Mehemmed, yene de ayyarı sevdin

Bayğu tek yaslanıb ay yarı sevdin

Eşge cünun oldun ay yarı sevdin

Layigdi mi indi onu yad ala

Ahundov, Ehliman, Abbaslı, İsrafil, İsmayılov, Hüseyin (hzl.) (2005). Azerbaycan Aşıg Şerinden Seçmeler. C.1. Bakı: Şerg-Gerb Neşriyyatı. 223-224.


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1BAŞHANIM ŞEFİ GIZId. 1878 - ö. 1949Doğum YeriGörüntüle
2SADİ ABBASOVd. 1935 - ö. 1992Doğum YeriGörüntüle
3BAĞBAN MEHEMMEDd. 1835 - ö. 1914Doğum YeriGörüntüle
4BAŞHANIM ŞEFİ GIZId. 1878 - ö. 1949Doğum YılıGörüntüle
5SADİ ABBASOVd. 1935 - ö. 1992Doğum YılıGörüntüle
6BAĞBAN MEHEMMEDd. 1835 - ö. 1914Doğum YılıGörüntüle
7BAŞHANIM ŞEFİ GIZId. 1878 - ö. 1949Ölüm YılıGörüntüle
8SADİ ABBASOVd. 1935 - ö. 1992Ölüm YılıGörüntüle
9BAĞBAN MEHEMMEDd. 1835 - ö. 1914Ölüm YılıGörüntüle
10BAŞHANIM ŞEFİ GIZId. 1878 - ö. 1949Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11SADİ ABBASOVd. 1935 - ö. 1992Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12BAĞBAN MEHEMMEDd. 1835 - ö. 1914Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13BAŞHANIM ŞEFİ GIZId. 1878 - ö. 1949Madde AdıGörüntüle
14SADİ ABBASOVd. 1935 - ö. 1992Madde AdıGörüntüle
15BAĞBAN MEHEMMEDd. 1835 - ö. 1914Madde AdıGörüntüle