Madde Detay

İzmir'de doğdu. Ailesi hakkında bilgi yoktur. Küçük yaşta yetim kalması yüzünden İzmir Islahhânesi'ne alınmış, bu arada tahsil için aynı yere bağlı olarak çalışan Hamidiye Mekteb-i Sanâyi'ine gönderilmiştir. Mekteb-i Sanâyi'de beş yıllık öğrenim gördükten sonra Mürettiplik bölümünü bitirdi. İzmir'in ilk mürettip ve gazetecilerinden biri olarak Vilayet matbaasında mürettipliğe başladı, sonra sermürettip oldu. İdare meclisi kâtipliği, 1879-1882 yılları arasında Meclis-i Ma'ârif kâtipliği, 1879-1884 yılları arasında rüşdiye mektebinde hatt-ı rik'a ve münşe'at öğretmenliği yaptı. 1886 yılından sonra İzmir İdâdîsi hüsn-i hat öğretmenliğine atandı. 1308/1890 yılında İzmir'de akciğer kanserinden vefat etti.

Bilinen tek eseri 1292 yılında 586 sayfa halinde taşbaskı olarak İzmir'de basılan Teshîlü'l-Kavâfî adlı eserdir. Bu eser ilk kafiye ve seci sözlüğü olarak değerlendirilmektedir. Bu önemli kitap şair ve nasirlere büyük zorluklar çıkaran seci ve kafiye konusunda bir kolaylık sağlamak için hazırlanmıştır. Eser Arapça, Farsça ve Türçe kelimelerden yirmi bini aşkın kelimenin ki bunların ancak kırk kadarı Türkçedir, anlamlarını ve kısmen çoğul şekillerini vermektedir. Kitaba bazı terimler ve kinâyât-ı Fârisiyye-i latife de ilave edilmiştir. Yazar sözlüğündeki kelimeleri düzenlerken yararlandığı Kâmûs ve Burhân'daki sıralama yöntemini biraz değiştirerek yani son ve ilk harflere göre değil, son iki asli harfe göre sıralama yaparak kullanmıştır. Teshîlü'l-Kavâfî'nin değeri konusunda gerek Mukaddime'de gerek esere yazılan takrizlerde dile getirilmiş, üzerinde durulması gereken bir iddia vardır ki o da böyle bir sözlüğün bizde ilk defa hazırlanmış olduğudur. Gerçekten de halihazırdaki bilgilerimize göre ne eski Türk edebiyatında ne de Tanzimattan sonraki Türk edebiyatında mevcut birçok aruz ve kafiye kitabı olmasına rağmen böyle bir şiir ve inşa sözlüğü yoktur. Bilebildiğimize göre bu konuda Mehmed Şerîf'in eserinden sonra hazırlanmış ikinci sözlük Ali Seydî'nin 1905 yılında bastırdığı Secî' ve Kâfiye Lügatı adlı eserdir. Bu açıdan Teshîlü'l-Kavâfî edebiyat tarihimizde bu tür sözlüklerin ilk örneği olması bakımından en azından şimdilik oldukça önemli bir çalışma olarak görülmek durumundadır.

Mehmed Şerîf'in İzmir'in resmi vilayet gazetesi Aydın'ın ve imtiyaz sahibi olduğu Hizmet'in çıkarılışında büyük emekleri geçti. Hizmet gazetesindeki "Letâ'if" başlıklı ibretli ve eğlenceli yazıların altında imzası bulunmaktadır. Teshîlü'l-Kavâfî'nin ön sözünde Mehmed Şerîf Türkçeden Arapça, Farsça ve Fransızcaya başka bir sözlük hazırladığını ve bunun baskıya hazır olduğunu bildiriyor. Ancak mevcut kayıtlara göre bu sözlük basılmış değildir. Bu bilgiler Mehmed Şerîf Efendi'nin İzmir Islahhanesi'nden çıkmış olmasına rağmen bütün Tanzimat aydınları gibi kendi kendini yetiştirdiğini, başka bir deyişle Arapça, Farsça ve Fransızcayı iyi derecede öğrenmek suretiyle böyle bir sözlük hazırlayacak düzeye ulaştığını göstermektedir. O, hazırladığı seci ve kafiye sözlüğü ve diğer sözlük çalışmalarıyla İzmir fikir ve edebiyat tarihinin yanı sıra genel olarak Türk edebiyatı tarihinde de dikkate alınması gereken bir isim olarak ortaya çıkmaktadır (Huyugüzel 2000: 416-418).

Değirmencioğlu, S. (2006). "Mehmed Şerif". Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. VI. Ankara: AKM Yay.

Huyugüzel, Ö. Faruk (2000). İzmir Fikir ve Sanat Adamları (1850-1950). Ankara: KB Yay.