Madde Detay

İsmi Mevlânâ Seyyid Mehmed Vehbî bin Seyyid Hasan-ı Eş’ârî el-Konevî’dir. Mevlevi şeyhidir. 1244/1828 yılında vefat etmiştir.

Hâfız Dîvânı'na II. Mahmûd’un isteği ile şerh yazmıştır (Konevî 1871: 1-21). Yazma kütüphanelerinde birçok nüshası olan eser iki kez de basılmışdır. İlk baskısı iki cilt hâlinde Matbaa-i Âmire’de 1273/1826’da ve ikinci baskısı 1288-89/1871-1872 yıllarında yine iki cilt hâlinde basılmıştır. İkinci baskıda Sûdî’nin Hâfız’a yaptığı şerh de bulunur. Şarih eserin girişinde Hâfız’ın nasıl anlaşılması gerektiğine dair düşüncelerini belirtmiştir (Konevî 1871: 3-21; Yılmaz 2007: 279; Kaya 2011: 1456). Bunun yanında yine mukaddimede mazmunların tasavvufi anlamlarını içeren bir lügatçe de yazmıştır. Konevî’nin şerhinde tasavvufun ön planda olması Abdülbâki Gölpınarlı ve Tahsin Yazıcı tarafından eleştiri konusu olmuştur. Gölpınarlı: Mehmed Vehbî adlı Konyalı bir mevlevi tarafından meydana getirilen bu eser, baştan başa saçma, zoraki ve gülünç te’villerle doludur. Vehbî’ye nazaran Hâfız, Mevlevidir ve her sözünün tasavvufi bir manası vardır derken Yazıcı da Hâfız’ın hemen her sözünü tasavvufi açıdan yoruma tabi tuttuğundan onun gerçek düşüncelerini ve sanatını yansıtmamaktadır demiştir (Gölpınarlı 1989: 27; Yazıcı 2001: 106). Konevî şerhinde ilk olarak beytin orijinal metni bulunur. Hemen ardından Türkçe halinde mensur olarak çevirisi yer alır. Daha sonra beyitte geçen kelimeler “müfredât” adı altında tek tek ele alınarak anlamı verilir ve son olarak “ma’nâ-yı işâreti” başlığı ile anlam yorumlanır. Eser üzerinde şerh tekniği açısından mukayeseli olarak bir yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (bk. Ayar 2007). Mukaddimesindeki görüşler ve son döneme ait bir Hâfız şerhi olması bakımından önemli olan eser, henüz Latin harfleri ile neşredilmemiş olup üzerinde de kapsamlı bir çalışma yapılmamıştır.

Ayar, Mehmet Taha (2007). Hafız-ı Şirazi’nin Bazı Gazellerine Şerh Tekniği Açısından Sûdî ve Konevî’nin Yaklaşım Tarzları. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Bursalı Mehmet Tahir (2000). Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Meral Yay.

Gölpınarlı, Abdülbaki (hzl.) (1989). Hâfız Divanı. İstanbul: MEB Yay.

Kaya, İbrahim (2011). “Konevî’nin Hâfız Divanı Şerhi ve Tasavvufî Yorumu Üzerine Bazı Düşünceler”. Turkish Studies 6 (1): 1455-1475.

Mehmed Vehbî Konevî (1288/1871). Şerh-i Dîvân-ı Hâfız I. İstanbul.

Yılmaz, Ozan (2007). “Klasik Şerh Edebiyatı Literatürü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 5 (9): 271-304.

Yazıcı, Tahsin (2001). “Hâfız-ı Şirazî” İslam Ansiklopedisi. C. 15. İstanbul: TDV Yay. 106.

Şerh-i Dîvân-ı Hâfız

ازوی همه مستی و خروشست و تكبر

وز ما همە بیچار كی و عجز و نیازست

Cümle mestlik ve hurûşluk ve tekebbür ol şarâb-ı mecâzîdendir ve cümle bîçârelik ve ‘acz ve niyâz bizim şarâb-ı hakîkîmizdendir. Müfredât: ازوی: andan; همه: cümle; مستی: mestlik; خروش: taşkınlık; است: dir; تكبر: kibr; ز: men; ما: biz; همە: cümle; بیچار كی: çâresizlik; عجز: mim; است: dir. Ma’nâ-yı İşâreti: bu şarâb-ı mecâzînin âsârı cümle mest-i gurûr ve izhâr-ı fazl ve tekebbürdür ve bizden zuhûr iden şarâb-ı hakîkînin âsârı cümle bîçârelik ve ‘acz ve niyâzdır. Bu şarâb-ı hakîkînin bundan mâ’adâ nice âsârı ve esrârı dahi vardır ki ‘avâm fehminden ‘âcizdir ve ehline ma’lûmdur.

(Mehmet Vehbî Konevî (1288/1871). Şerh-i Dîvân-ı Hâfız I. İstanbul. 258.)