Madde Detay

Asıl adı Fethullah Paşayî olan Âşık Meşî Paşayî, 1931’de Karadağ’ın Mirzaeli köyünde doğar ve küçük yaşta ailesiyle birlikte Tebriz’e göç eder (Azizî Haray 1997: 307; Özdamar 2010).

Âşık Meşî'nin babası Hacı, âşık olmasa da âşıklık geleneğine ilgi duyar ve sazı çok iyi çalarmış. Bu sebeple küçüklüğünden beri saza aşina olan Âşık Meşi Paşayî’nin saza olan ilgisi, dayısı Balabancı Kazım ve Âşık İsa’yla birlikte katıldığı toylarla daha da artar ve bu durum, onu âşıklık geleneğinin içine çeker (Azizî Haray 1997: 307).

Okuma-yazmayı bilmeyen Paşayî, âşıklık eğitimi almak için gittiği Âşık Mikayil Ağabba (Ağa Baba) Feramerzî’nin yanında beş yıl çıralık yaparak ondan saz çalmanın ve âşıklık sanatının inceliklerini, âşık havalarını, gelenekteki “usta malı” şiirleri ve bazı destanları öğrenir. Ayrıca Âşık Gaşem Caferî ve Âşık Aziz Şehnazî’nin şiirlerinden ve sanatından etkilenir ve aldığı eğitimi tamamladıktan sonra nihayet yirmi yaşında âşıklığa başlar (Azizî Haray 1997: 307-308; Özdamar 2010).

Meşhed’e gitmesinden dolayı çocukluğunda “Meşi” lakabını alan Paşayî, âşık olduktan sonra bu lakabı mahlas olarak kullanmayı tercih eder (Azizî Haray 1997: 307; Özdamar 2010).

Âşıklığa başladıktan sonra birçok şehirde toy ve programlara katılan Âşık Meşî Paşayî’nin meşhur olması, 1955’te Tebriz radyosunda katıldığı bir program sonucunda gerçekleşir. Paşayî’nin hayatında dönüm noktası olan ve âşık olarak tanınırlığının artmasını sağlayan bu programın ardından 1957’de Tahran’da bir TV kanalında yayınlanan “Kerem ile Aslı” adlı bir programda Kerem rolünü canlandıran Paşayî’nin ünü, böylece daha da yayılır ve bu sayede uzun yıllar boyunca Tebriz ve Urmiye’deki radyo programlarına katılır (Azizî Haray 1997: 308).

Tebriz’in usta âşıklarından birisi kabul edilen Paşayî, Tebriz’de; Âşık Abduleli, Âşık Ali Selimî, Âşık Hacı Ali İbadiyan, Âşık Ali Gözelî, Âşık Ali Yarayî ve Âşık Mehemmed Molalariya gibi birçok âşığa ustalık yapar (Azizî Haray 1997: 308). Ayrıca günümüzdeki birçok Tebrizli genç âşık, onun şiirlerinden ve sanatından ilham aldığını söylemektedir. Âşık Meşî Paşayî ile yaptığımız derleme esnasında yanımızda bulunan Âşık Şerif Celilî, Âşık Abbas Hazretî ve Âşık Mahmut Cihangirî, Âşık Meşî Paşayî’ye: “Biz sizin yarattığınız şiirlerinizle ve anlattığınız destanlarla yetiştik. Doğrudan olmasa da dolaylı olarak sizin çıraklarınızız.” dediler. Şiirlerinde “Âşık Meşî, Meşî” mahlaslarını kullanan Âşık Meşî Paşayî, 31 Ağustos 2016’da Tebriz’de vefat etmiştir.

Ustası Âşık Mikayil Ağabba (Ağa Baba) Feramerzî’den Mesum ile Dilefruz, Sarhoş, Molla Ali ile Rafii, Köroğlu, Kurbani ile Peri, Valih ile Zernigar ve Kerem ile Aslı destanlarını öğrenen Âşık Meşî Paşayî, Tebriz’in çeşitli stüdyolarında bazı destanları anlatarak kasetlere kaydettirir (Özdamar 2010).

Şiirlerinde toplumsal ve bireysel konuları ele alan Âşık Meşî Paşayî, bazen konargöçer bir aşirette katıldığı bir toyda gördüğü bir kız için aşkını; “Ne zemandır heç görmürem/ Gene yâda düştün ey elat (konargöçer, Yörük) gızı” diyerek dile getirir. Bazen de Tebriz başta olmak üzere Azerbaycan’ın şehirlerinin güzellikleri şiirlerine konu eder: “Gözel seyrangâhlı bizim yaylaglar/ Bahar fesli geler el gezer seni” (Feyzullahî Vahid 1990: 48; Özdamar 2010; Özdamar 2014: 153). Hayatının son dönemlerinde yakalandığı Alzheimer hastalığıyla mücadele eden Âşık Meşî Paşayî, yarattığı onlarca şiir ve naklettiği onlarca destanı gerisinde bırakarak Tebriz âşıklık geleneğine önemli ölçüde katkıda bulunmuş bir âşıktır.