Madde Detay

Asıl adı Muhammed’dir. Kâtibî ile ilgili kaynaklarda herhangi bir bilgi yoktur. Onun hakkında bilinenler eseri Nüzhetü’l-Cenân’ın son kısmında kendisine dair verdiği bilgiler ile sınırlıdır. Buna göre Kâtibî’nin soyu İstanbul’un fethinden sonra gelip bu şehre yerleşen Hacı Abdullah’a dayanmaktadır.  Sâdık isimli bir defterdarın oğludur. Kâtibî, babasının ölümünden sonra Şeyh Altıparmak Efendi (ö.1033/1623-24)’ye intisap edip ondan hat dersleri aldı. Bir müddet vaizlik de yapan Kâtibî, Altıparmak Efendi’nin teşviki ile divan kâtipliği mesleğine geçti. Bu görevde iken divanda pek çok kişiye hat dersleri verdi. Mısır’a yerleşen Altıparmak Efendi’nin daveti üzerine Mısır’a gidip burada şeyhinin kâtipliğini yaptı; 1010/1601-1012/1603 yılları arasında Mısır’da valilik yapan Malkoç Yavuz Ali Paşa (ö.1604/1013)’nın hizmetine girdi. Ali Paşa’nın Mısır’dan ayrılmasından sonra Kâtibî’nin de onunla birlikte ayrılıp ayrılmadığı veya ne iş yaptığı bilinmemektedir. Kâtibî’nin ne zaman nerede öldüğüne dair bilgi de yoktur (Güzel 2019: 3-5).

Kâtibî’nin bilinen tek eseri Nüzhetü’l-Cenân’dır. Eser mesnevi nazım şekli ile yazılmıştır. Eserin konusu Malkoç Yavuz Ali Paşa (ö.1604/1013)’nın III. Mehmet’in emri ile Mısır’a vali olarak gidişi ve buradaki icraatlarıdır. Kâtibî’nin belirttiğine göre Nüzhetü’l-Cenân, Kelâmî-yi Rûmî(ö.?)’nin Vekâyi-i Ali Paşa isimli mensur eserinin manzum olarak yeniden yazımıdır. Ancak her iki eser hem şekil hem de içerik olarak birbirinden oldukça farklıdır (Güzel 2019: 9). Kâtibî, eserini Ali Paşa’nın isteği üzerine yazdığını belirtmiştir. Okuyanların gönlü mutlu olsun diye de eserine Nüzhetü’l-Cenân ismini vermiştir (Güzel 2019: 5).

Nüzhetü’l-Cenân mesnevisi teknik açıdan başarılıdır. Eser deyim, kalıp ifade ve iktibaslar açısından zengindir. Şair eserinde yer yer Eski Anadolu Türkçesi’ne ait kelime ve ifadelere de yer vermiştir. 

Demirsoy, Soner (hzl.) (2010). Vekâyi-i Ali Paşa (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi.

Demirsoy, Soner (2013). “Yavuz Ali Paşa”. İslam Ansiklopedisi. C. 43. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 352-353.

Güzel, Bilal (2019). Kâtibî, Nüzhetü’l-Cenân. Kültür Bakanlığı Yay. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-240953/katibi-nuzhetu39l-cenan.html [Erişim Tarihi: 27.10.2020]

Karaismailoğlu, Adnan (1989). “Altıparmak Mehmet Efendi”. İslam Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 542.

Hazret-i Vezîr-i ‘Âlî-mikdâr Sa’âdet ile Şirâ-nâm Mevzi’e Çıkup Otaglar ve Simâtlar Döşenüp Mısr Halkı Sagîr ü Kebîr Hür ü Esîr İstikbâl Eyledikleri Meclis Mahallidir.

Çalınup çeng-i harbî ile nefîr 

Kâyim oldı sa‘âdet ile vezîr

Virdiler hazret-i vezîre selâm

Kıldılar çok tahiyyat u ikrâm

Cündî başıyla cündîler irdi

Cümle meydânda oyuna girdi

          Kimi baş üzre at egerinde

Ayagın turdı gibi yirinde

Atınun kimi karnı altından

Tolanup geldi üsti yanından

Gâh âheste gâh müsta‘cil

Gelüben Mısr’a oldılar vâsıl

          Kıldılar bir azîm tonanma

Böylece bir dahı olur sanma

Kimi tam üzre kimi dükkânda

Hep temâşâya geldi halk anda

Yollar üzre döşendi ser-tâ-pâ

Atlâs u hem katîfe vü kemhâ

Döşediler çukâlar ile kumâş

Kim görenler didi kamu sâbâş

Zer ü sîm eylediler anda nisâr

Çârşû oldı ravza-i ezhâr

          Yâsemenle müzeyyen oldı zemîn

Ol yer evvel bahâra döndi hemîn

Kal‘adan toblar atılup ol dem

Ra‘dveş gürledi bütün âlem

Saçılup ejdehâveş âteşler

Zelzele kopdı ditredi yerler

          Gürleyüp ra‘dveş idüp efgân

Hemçü berk oldılar şerer-efşân

Hep selâmladılar sagîr ü kebir

Okıdılar du‘â emîr ü fakîr 

(Güzel, Bilal (2019). Kâtibî, Nüzhetü’l-Cenân. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-240953/katibi-nuzhetu39l-cenan.html  [Erişim Tarihi: 27.10.2020] 83-87.)