Madde Detay

Konya’nın Derebucak köyünde (Derebucak 1967'de kasaba, 1987'de ilçe olmuştur.) 10 Şubat 1957 tarihinde dünyaya gelen Mustafa Çankaya, şiirlerinde mahlas kullanmamıştır. Çiftçi bir ailenin dördüncü çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Babası Ahmet Bey, annesi Gülsüm Hanım’dır. 1976'da Hatice Hanım’la evlenmiş ancak Hatice Hanım’ın 1985’te vefat etmesi üzerine aynı yıl Fatma Hanım’la evlenmiştir. Bu evliliklerden Ahmet (1977), Gülsüm (1979) ve Zafer (1986) adlarında üç çocuğu olmuştur. Derebucak İlkokulunu 1968'de bitirmiş, Konya-Ereğli İvriz Öğretmen Okulu’ndan 1975'te ikincilikle mezun olmuş ve aynı yılın ekim ayında Antalya’da öğretmenlik görevine başlamıştır. Halk şairi Çankaya, 1978-1979 eğitim-öğretim yılında Urfa’da er öğretmen olarak görev yaparken ve 1981-1982 eğitim-öğretim yılında, Diyarbakır'da öğretmenlik görevini yaparken PKK terörü sebebiyle iki kez görevini bırakmak zorunda kalmıştır. Öğretmenliği bıraktığı ilk dönemin ardından 1980'in nisan ayında turist olarak gittiği İsviçre’de bir yıl kadar geçici işçi olarak çalışmıştır. 1983'te Türk Ticaret Bankası Beyşehir Şubesinde çalışmaya başlayan Çankaya, bankadaki işinden 1993'te ayrılır. 1993'ün ekim ayında Derebucak Belediyesinde memur olarak çalışmaya başlar. 2001'de ALS hastalığına yakalanan Çankaya, bu rahatsızlığı sebebiyle 2004'ün ağustos ayında emekli olur. Çankaya, 2006'dan beri solunum destek cihazına bağlı olarak yaşam mücadelesi vermektedir (Direkci 2010: 3-5).

Çankaya; çevresi tarafından sevilen, zeki, nüktedan ve gönül ehli bir kişidir. İlk şiirlerini ilköğretmen okulu yıllarında yazan şair, gençlik şiirlerinin bir kısmını yırtıp atmış, bir kısmını ise basılmamış olarak saklamıştır. Çankaya'nın eserleri, kendinden başlayarak yakın çevresini, milleti, İslam dünyasını ve bütün insanlığı kuşatan büyük bir değerler bütünüdür. Zaman zaman memleket tasvirleri yaparken Derebucak ağzına özgü kelimeleri tercih etmesi ve Derebucak kültürüne dair temleri şiirlerinde sık sık işlemesi, onun yaşadığı topraklara olan sevgi, özlem ve vefadan kaynaklanmaktadır. Çankaya'nın dikkat çeken diğer bir yönü de tasavvufa olan alakası ve sevgisidir. Şiirlerinde, halk şiirinin Yunusça tefekkürü de Dadaloğlu’nun yiğitçe haykırışı da görülür. Kendisini zaman zaman Dağların Şairi olarak ifade eden halk şairinin, bütün eserlerinde dağ temalı şiirler yer alır. Halk şairinin dağlara olan sevdası doğup büyüdüğü yer olan Derebucak’ın, dört tarafı dağlarla çevrili yapısı kadar ıssız ve dingin bir yurt köşesi olmasından kaynaklanabilir. Çankaya, Türk halk şiiri geleneğine uygun şekilde; şiirlerini hece ölçüsüyle, ağırlıklı olarak dörtlüklerle yazan halk şairi, beyitlerle ve bentlerle de şiir yazmıştır. Bu şiirlerinde çoğunlukla hecenin 11’li kalıbını kullanmıştır (Direkci 2010: 5-6). Çankaya’nın bugüne kadar basılmış on bir şiir kitabında 1000’e yakın şiir bulunmaktadır. Eserleri ve içerik özetleri şöyledir:

1. Can Derebucak: Bu eser halk şairinin ilk şiir kitabıdır. Bu eserde ağırlıklı olarak yöresel şiirler yer almaktadır. Buradaki şiirler, şekil, dil ve muhteva yönünden halk şiirimizin özelliklerini içermektedir. Yöresel temaların daha çok işlendiği şiirlerde eskiye duyulan özlem sık sık vurgulanmakta ve yozlaşmanın cemiyette yaptığı tahribata dikkat çekilmektedir.

2. Bu Sabıra Kar Gerek: Bu eserde ölüm, hastalık vb. temlerin işlendiği şiirler yer almaktadır. Bu temlerin daha çok işlenmesi halk şairinin hastalığının temaya yansıması olarak değerlendirilebilir. Türk Edebiyatının büyük şairlerinden Abdurrahim Karakoç, Kitap Sohbetleri’nde bu eseri şöyle tanıtmıştır: “… Şiirlerinde memleket sevgisinin, İslam inancının filizlendiğini gördüm… Türkçe’yi yerli yerinde kullanan, fikrini mısralara yükleyen, estetiğe önem veren M. Çankaya’da Anadolu’yu kendine dert edinmiş bir şairimiz… Anadolu’yu ve türküleri sevmeyen insanın şiirini sevmek mümkün mü? ...”

3. Derman: Mazi hasreti, tarih, yurt sevgisi, ölüm, hastalık, derman, doğa sevgisi, güncel olaylar vb. temler işlenmiştir. Halk şairi “Neden Yazıyorum” başlıklı ön sözde: “Gayem ne şan ne şöhret ne de ticarettir. Gayem, sevgili halkımıza bir küçük kültür çeşmesi yapmaktır. Bu son kitabım olacaktır.” der ancak halk şairinin içindeki ateşin sönmediğini sonraki şiir kitaplarının baskısıyla görülür.

4. Dönüş Yok: Bu eser; ölüm, hastalık, güncel olaylar vb. üzerine söylenmiş şiirlerden mürekkeptir. Çankaya’nın artık hastalığın (ALS) bütün etkilerini görmeye başladığı dönemde kaleme aldığı bu şiirlerde hüzün, kendini daha çok hissettirmektedir. Eserin ön sözünde “...Zaten benim durumumda olan birisinin, zulme diş bilemek ve Allah’tan af dilemekten başka ne gayesi olabilir ki…” sözlerini sarf eden Çankaya’nın tevekkül içinde beklediği sezilmektedir.

5. Çağrı: Eserde, dönemin güncel olaylarını ele alan temalar ağırlıklı olmakla birlikte tarih, mazi, varlık-yokluk ve tasavvufa ait temler işlenmiştir.

6. Göç: Ağırlıklı tem, ölüm ve ötesidir. Halk şairi bu eserinde daha çok ben demesini eserin ön sözünde şöyle açıklar: “(Şiirler)imde çoğu zaman fazlaca ben diyorum. O ben aynı zamanda sensin, yani biziz, bizleriz. Çünkü hayallerimiz aynı, hedeflerimiz aynı…” Bu sözleriyle aslında ferdiyetçi bir bakışa sahip olmadığını da ifade etmeye çalışmaktadır.

7. Gurbet: Bu eser, mazi ve tarih şuuruna, tabiata, yurt güzelliklerine, kahramanlık duygularına, dostluğa, Allah ve Peygamber aşkına hasredilmiş şiirlerden oluşmaktadır. Halk şairinin maddi ve manevi boyutta gurbeti iliklerine kadar yaşadığının resmi olan bir eserdir.

8. Kervan: Bir veda seremonisi olan bu eserde, evrene dair bütün temlerin, ölümün ve ölüm ötesinin işlendiği şiirler bulunmaktadır. Artık göç vaktidir ve Kervan’ın yola düzülme vakti gelmiştir.

9. Derebucak Nasıl Sevmem Ben Seni: Doğup büyüdüğü yerleri işlediği şiirlerinin yanında, unutulmanın verdiği ıstırap, vefasızlık ve ölüm temleri de mevcuttur.

10. Allı Turnam: Ölüm ve ötesi, bu dünyanın geçiciliği, ahlak, iman, ümit, ümitsizlik vb. temlerin işlendiği şiirlerden oluşan bir eserdir.

11. Teslim Ol: Modern insanı, Allaha teslim olması yönünde sık sık ihtar eden Çankaya’nın, toplumsal çarpıklıkları yalın bir dille işlediği son eseridir. Şiir kitaplarına verdiği isimlerle de bir şiir yazmış, iç dünyasındaki fırtınaları seslendirmiştir.