Madde Detay

Tespitlerimize göre ve bugüne kadar yapılan çalışmalar çerçevesinde, Musullu Levendî hakkında bilgi veren tek kaynak Sandukatu’l-Maarif olarak da anılan Bahru’l-Maarif adlı eserdir. Kendisi de iyi bir şair olan Kâsımî tarafından derlenen bu eser, Kasımî Mecmuası olarak da tanımlanmaktadır (İçli 2018). Miladi 1625 yılında tamamlanan eserde şiir örnekleri bulunan şairlerin büyük çoğunluğunu Musul ve Bağdat yöresi şairleri oluşturur.    

Levendî mahlaslı şairler üzerinde yaptığı akademik çalışmasında İçli (2020), bu mecmuadan hareketle şairi tanıtmış ve şiirlerinden örnekler vermiştir.

Kâsımî Mecmuası’nda birçok şiirin başlığında şairlerin mahlasları ve onları tanıtıcı kısa bilgiler bulunmaktadır. Mecmuada bazı şiirlerin başında hem Levendî hem de Musullu Levendî ibaresi geçmektedir. Bu bilgiler çerçevesinde Musullu veya Musul’da yaşamış veyahut Musul ile özdeşleşmiş bir Levendî’den bahsetmek mümkündür.

Şaire ait olan bilgiler ve şiir örnekleri Kasımî’nin verdiği bilgiler eksenlidir. Şairin doğum ve ölüm yılları hakkında elimizde net bir bilgi yoktur. Mecmuada Levendî’ye ait aşağıdaki dizelerde de şairin yaşlılığına dair izler bulunmaktadır:

Tenden uçurur murğ-ı dili âh Levendî

Gel kıyma meded ana ki köhne kafesümdür

Mecmuanın yazım yılı olan 1625 yılından hareketle, Musullu olarak tanıtılan şairin en geç bu yılda veya daha öncesinde yaşadığı söylenebilir.

Bahru’l-Maarif’de Musullu olarak belirtilen şair ile Hisâlî’nin nazire mecmuasında geçen (Kaya Yiğit, Kalyon 2013: 355-356) Bağdatlı ve Temeşvarlı diğer iki şairle aynı kişi olması muhtemeldir. Ancak bu konuda mecmualardaki bilgilere sadık kalınarak şairlerin her birini ayrı ayrı değerlendirmek daha uygundur. Fakat bundan sonra yapılacak olan çalışmalar ve tespit edilecek yeni bilgiler ışığında daha net ifadeler kullanılabilir.

Aksoyak, İsmail Hakkı (2014). "Levendî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS) http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/levendi Erişim Tarihi: 20.12.2020

Hisâlî. Metâliü’n-Nezâir I. Millet Yazma Eser Kütüphanesi. Nu: AEMNZ 679, 230 yk. (460s).

Hisâlî. Metâliü’n-Nezâir I. Nuruosmaniye Yazma Eser Kütüphanesi. Nu: 4252

Hisâlî. Metâliü’n-Nezâir II. Millet Yazma Eser Kütüphanesi. Nu: AEMNZ 680, 290 yk. (580s).

Hisâlî. Metâliü’n-Nezâir II. Nuruosmaniye Yazma Eser Kütüphanesi. Nu: 4253

İçli, Ahmet (2020). “Divan Edebiyatında Levendî Mahlaslı Şairler ve Musullu Levendî”. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi 7 (18): 203-217.

İçli, Ahmet (2018). “Kâsımî Mecmuası’nın İçerik Analizi”. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi 40: 468-499.

Kalyon, Abuzer (2011). Peşteli Hisâlî Metâliü’n-nezâ’ir (İkinci – Cilt) İnceleme – Metin. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Kaya Yiğit, Bilge ve Abuzer Kalyon (2013). “Peşteli Hisâlî’nin Metâli’ü’n-Nezâ’ir Mecmuası ve Mecmuada Yer Alan Şairlerin Mahlasları”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic  8 (1):  335-371.

Kaya, Bilge (2003) Hisâlî Hayatı-Eserleri ve Metâli’ü’n-nezâ’ir Adlı Eserinin Birinci Cildi (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Hecründe senün nâlelerüm hem-nefesümdür

Ümmîd-i visâlün hele feryâd-resümdür

Ben şahne-i aşkam güzelüm deşt-i belâda

Ferhâdile Mecnūnsa bir iki asesümdür

Ben kâf-ı kanâatde bugün tâyir-i kudsam

Ankâ didügün kimsene kuşdur megesümdür

Ben Vâdî-i Eymende bugün tâlib-i nâram

Hakkâ ki şecer nūrı benüm muktebesümdür

Tenden uçurur murğ-ı dili âh Levendî

Gel kıyma meded ana ki köhne kafesümdür (İçli 2020: 210)

…

O şâhun bezmine din gelmesün ağyâre yer yokdur

Gül-i bâğ-ı İremdür gülşeninde hâre yer yokdur

Niyâz itdükçe ey dil sanma nârından hitâb itmez

Dehânında o şūhun vüsât-i güftâre yer yokdur

Senün kurbânunam didükçe dirsün itme âzârı

Beni öldür yolunda sevdügüm âzâre yer yokdur

Neden her hâre yer var gülşen-i kūyunda cânânun

Fiğân ider hemîşe andelîb-i zâre yer yokdur

Levendî küşte-i tîğ-i müjendür bildi her âlem

Dövüldi sevdügüm şimdengirü inkâre yer yokdur

(İçli, Ahmet (2020). “Divan Edebiyatında Levendî Mahlaslı Şairler ve Musullu Levendî”. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi 7 (18):  210-211)

Alur aklın hırâmânı revişle ehl-i irfânun

Nihâl-i serv-i nevresdür kad-i mevzūnı cânânun

Salınmak işvesin gehvâreden tahsîl iden nūrı

Nihâl-i kadd ile pest itdi kadrin serv-i bâlânun

Müzemzem kahvesinden Muslî şâhun nūş iden dir kim

Hemân bir adı kalmış zemzem ile âb-ı hayvânun

Bu mehveşler ruhı virmez ziyâ hep ehl-i diller dir

Cihânı rūşen itsün arz ide hūrşîd-i rahşânun

Serîr-i Mısr-ı hüsne geçdi şimdi Muslî şâh oldı

Azîzüm anma ismin Mâlik isen mâh-ı Kenânun

Dem-i serdinden ağyârūn Levendî hıfz ide

Mevlâ Yavuz yil esmesün gülzârına ol verd-i handânun

(İçli, Ahmet (2020). “Divan Edebiyatında Levendî Mahlaslı Şairler ve Musullu Levendî”. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi 7 (18): 211)